کدام یک آینده را رقم می‌زند؛ هوش مصنوعی یا کوانتوم؟

کارشناسان می‌گویند اگرچه هوش مصنوعی در حوزه نرم‌افزار انقلابی به راه انداخته، اما رایانش کوانتومی می‌تواند معادلاتی را در چند ثانیه حل کند که سریع‌ترین ابررایانه‌های جهان برای حل آن‌ها به طول عمر جهان نیاز دارند. پرسش مهم این است که آیا کوانتوم می‌تواند همان تأثیر تحول‌آفرین هوش مصنوعی را تکرار کند یا حتی از آن فراتر رود؟

مکانیک کوانتومی ذاتاً علمی پیچیده، نظری و دشوار است؛ دانشی که رفتار ذرات ریز و پیش‌بینی‌ناپذیر را بررسی می‌کند و همین ویژگی باعث شده فناوری‌های مبتنی بر آن هنوز در سایه درخشش هوش مصنوعی قرار بگیرند. با وجود این، غول‌هایی مانند مایکروسافت و گوگل در ماه‌های اخیر از پیشرفت‌های چشمگیر خود در حوزه سخت‌افزار کوانتومی پرده برداشته‌اند؛ پیشرفت‌هایی که نشان می‌دهد رقابت میان دو فناوری، زودتر از تصور به مرحله حساس خواهد رسید.

بر اساس گزارش مک‌کینزی، ارزش صنعت کوانتوم می‌تواند تا سال ۲۰۲۵ به حدود ۹۷ میلیارد دلار برسد، در حالی که ارزش بازار هوش مصنوعی در مقیاس تریلیون دلاری تخمین زده می‌شود. با وجود این تفاوت، هر دو حوزه در معرض خطر «اغراق رسانه‌ای» قرار دارند؛ موضوعی که برخی تحلیلگران آن را به شکل طنز با «حباب بزرگ فناوری» توصیف کرده‌اند. تنها در اواسط اکتبر، هشدارهایی درباره احتمال سقوط تا ۶۲ درصدی ارزش سهام شرکت‌های فعال در حوزه کوانتوم منتشر شد؛ هم‌زمان با نگرانی مشابه درباره داغی بیش از حد بازار هوش مصنوعی.

هر دو فناوری با ضعف‌های ذاتی روبه‌رو هستند. در حالی که ابزارهای هوش مصنوعی با «توهم» و خطاهای محتوایی شناخته می‌شوند، رایانش کوانتومی با نوعی خطای محیطی دست و پنجه نرم می‌کند؛ کوچک‌ترین تغییر نور یا دما می‌تواند ساختار ذرات را مختل کند. برخی شرکت‌ها برای حل این مشکل به ساخت کیوبیت‌هایی با الماس مصنوعی روی آورده‌اند تا بتوانند رایانه‌های کوانتومی را در دماهای معمولی نیز فعال کنند؛ رویکردی که اگر موفق شود، نقطه عطفی برای این صنعت خواهد بود.

اکنون در جهان تنها حدود ۲۰۰ رایانه کوانتومی فعال است، اما همین تعداد محدود باعث نشده کارشناسان از پیش‌بینی‌های جسورانه خود عقب‌نشینی کنند. برخی از متخصصان معتقدند کوانتوم در حوزه‌هایی مانند پزشکی، انرژی، کشاورزی و رمزنگاری می‌تواند نقشی حتی مهم‌تر از هوش مصنوعی داشته باشد؛ به‌ویژه اگر توان پردازشی آن به کشف داروهای شخصی‌سازی‌شده یا تجزیه‌ سریع میلیون‌ها ترکیب شیمیایی منجر شود.

با وجود تمام امیدها، تهدیدها نیز جدی‌اند. اغلب متخصصان امنیت سایبری هشدار می‌دهند که رایانه‌های کوانتومی در آینده می‌توانند تمام روش‌های رمزنگاری فعلی را بشکنند؛ مسئله‌ای که دولت‌ها را به جمع‌آوری داده‌های رمزگذاری‌شده واداشته تا در «روز کوانتوم» آن‌ها را رمزگشایی کنند. برخی پیش‌بینی‌ها می‌گویند این روز ممکن است تا حدود سال ۲۰۳۰ فرا برسد.

در حالی که هوش مصنوعی در خط مقدم توجهات ایستاده، کوانتوم آرام اما پیوسته در حال ساختن آینده‌ای است که می‌تواند هم امیدآفرین باشد و هم هشداردهنده؛ آینده‌ای که شاید وقتی به‌طور کامل درک شود، دیگر فرصتی برای اصلاح باقی نمانده باشد.