استان خوزستان، به ویژه کلانشهر اهواز، درگیر یک بحران زیست‌محیطی است. بر اساس داده‌های رسمی، اهواز به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان شناخته شده و این وضعیت به یک فوریت انسانی و اقتصادی تبدیل گشته است.

آمار‌های تکان‌دهنده از مرگ‌ومیر هزاران نفر، خسارات مالی کلان و افزایش تصاعدی بیمارستان‌روی‌ها، زنگ خطر جدی را برای مسئولان استانی و ملی به صدا درآورده است. با این وجود، اقدام مؤثر و عاجلی برای مهار این بحران مشاهده نمی‌شود.

بحران آلودگی هوای خوزستان این روز‌ها از مرز هشدار هم رد کرده است؛ آمار‌هایی که از مرگ هم‌وطنان بر اثر آلودگی هوا منتشر می‌شود، قلب هر انسان دلسوزی را به درد می‌آورد، اما گویی این آمار برای برخی مسئولان استانی و کشوری عددی عادی و بی‌اهمیت است.

مرگ یک هزار و ۶۲۴ نفر در خوزستان بر اثر آلودگی هوا

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز می‌گوید: طی یکسال گذشته یک هزار و ۶۲۴ مورد مرگ بر اثر آلودگی هوا در استان ثبت شده که ۴۲۷ میلیون دلار خسارت مالی برای بخش سلامت استان در پی داشته است.

مهرداد شریفی در نشست شورای هماهنگی مدیریت بحران خوزستان در محل استانداری بیان کرد: هوای شهرستان‌های اهواز، دشت آزادگان و هویزه طی چند ماه اخیر تنها ۲ روز سالم بوده و مهرماه امسال ۲۲ هزار بیمار بر اثر آلودگی هوا به بیمارستان‌های استان مراجعه کردند.

این آمار‌های رسمی که از زبان مسئولان استانی بیان می‌شود، یک سؤال اساسی را در ذهن هر شهروندان ایجاد می‌کند: چرا با وجود این آمار‌های فاجعه‌بار، هیچ‌یک از مسئولان کشوری و استانی برای حل این معضل بزرگ احساس مسئولیت نمی‌کنند؟. آیا ۱۶۲۴ کشته در یک سال آن هم در یک استان، برای تشکیل یک جلسه شورای عالی امنیت ملی یا هیئت دولت کافی نیست؟. چه‌کسی آلودگی‌ها را از چشم پزشکیان پنهان می‌کند؟

آثار مخرب ریزگرد‌ها بر سلامت مردم

شهر اهواز مرکز استان خوزستان از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهر‌های جهان شناخته می‌شود که باعث مشکلات تنفسی ساکنان این شهر شده‌است سالانه حدود ۲۲ هزار نفر در استان خوزستان به دلیل مشکلات ناشی از آلودگی هوا و ریزگرد‌ها به بیمارستان و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. در آبان ۱۳۹۴ در پی بارش باران اسیدی در این استان، برای صد‌ها نفر مشکلات تنفسی پیش آمد که آنان را به بیمارستان کشانده و به بستری‌شدن بیش از یکصد نفر منجر شد.

در برخی از روز‌های سال میزان گرد و غبار در آبادان ۲۲۵، اندیمشک ۱۲۷، سوسنگرد ۷۶۷، امیدیه ۶۵۴، بهبهان ۵۸۹، گتوند ۱۶۶ و شوش ۴۶۰ میکروگرم بر مترمکعب گزارش شده‌است، این در حالی است که میزان آلایندگی استاندارد ۱۵۰ تا ۲۵۰ میکروگرم بر مترمکعب است. شدت ریزگرد‌ها در اهواز به اندازه‌ای است که از نهایت قدرت سنجش آنالایزر‌های سازمان محیط زیست ایران بیشتر است.

در حال حاضر، کانون اصلی تولید ریزگرد‌ها در خوزستان، ریزگرد‌هایی است که از کشور‌های همسایه از جمله عراق وارد خاک ایران می‌شوند که شرایط را تشدید کرده‌اند. بخش‌های جنوبی تالاب هورالعظیم در ایران و نابودی تالاب‌های بین‌النهرین در عراق کانون‌های اصلی تولید ریزگرد‌ها هستند. گردوغبار‌ها و ریزگرد‌ها در چند سال اخیر در ایران افزایش یافته‌اند که علت آن خشک شدن تالاب‌های ایران و عراق است. با انتقال آب و خشک شدن بیش از ۲ میلیون هکتار از تالاب‌های عراق و بیش از ۴۰ درصد تالاب‌های خوزستان، این تالاب‌ها تبدیل به کانون ریزگرد شده و یکی از راهِ حل‌ها برای حلّ این معضل، احیای تالاب‌ها است.

ریزگرد‌ها به‌صورت موردی از سال ۱۳۸۲ در اهواز دیده شده و از سال ۱۳۸۴ به صورت جدّی افزایش پیدا کرد و اوج آن بین سال‌های ۸۷ تا ۸۹ بود. در کشور عراق ۲ ٫ ۵ میلیون هکتار مساحت تالابی وجود دارد که تا سال ۱۳۷۹ چیزی در حدود ۱ ٫ ۵ تا ۲ میلیون هکتار از این تالاب‌ها خشک یا کاربری تالابی خود را از دست دادند. سازمان ملل در همان سال ۲ موضوع را به عنوان بزرگ‌ترین فاجعه زیست‌محیطی جهان معرفی کرد که یکی از آنها خشکی تالاب‌های بین‌النهرین بود. در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، خشکسالی به اوج خود رسید و سبب خشکی بخش عمده‌ای از تالاب‌های شادگان و هورالعظیم شد.

باید به این نکته اشاره کرد که آلودگی هوا در اهواز و خوزستان دارای عوامل متعددی است که از جمله آن می‌توان به وجود صنایع بزرگ، سیمان، گاز‌های مشعل، سوزاندن بقایای کشاورزی، برداشت سیاه مزارع نیشکر، پسماند‌ها و سوخت‌های غیر استاندارد است. هر کدام از این عوامل راهکار‌های متعددی دارد و با همکاری دستگاه‌های عامل آلایندگی و مشارکت شهروندان می‌توان مشکلات آلودگی را حل کرد و برطرف شدن مشکل زیست محیطی صنایع خود یک سرمایه و کمک به این مجموعه‌ها است.

نیاز به عزم ملی

وضعیت آلودگی هوای خوزستان دیگر از مرحله «هشدار» گذشته است. مردم خوزستان که در طول دفاع مقدس با تمام وجود از این مرز و بوم دفاع کردند، امروز در جبهه دیگری به نام «هوا» در حال جنگیدن برای بقای خود هستند. انتظار می‌رود نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با پیگیری جدی این موضوع در صحن علنی مجلس، دولت را مکلف به ارائه برنامه فوری و عملیاتی برای مهار این بحران کنند.