ذات‌الریه همچنان یکی از قاتلان خاموش در جهان است. بر اساس گزارش‌ها، این بیماری هر سال بیش از ۲.۵ میلیون نفر را در سراسر دنیا به کام مرگ می‌کشاند. یکی از علائم اصلی آن «سرفه» است. اما در دنیای امروز که سرماخوردگی و سرفه بیش از هر زمان دیگری شایع شده‌اند، تشخیص تفاوت بین یک سرفه‌ی معمولی و سرفه‌ای که نشانه‌ی بیماری خطرناکی مانند ذات‌الریه است، دشوار شده. نگران نباشید! به مناسبت «روز جهانی ذات‌الریه ۲۰۲۵»، در این مطلب یاد می‌گیریم چطور این دو نوع سرفه را از هم تشخیص دهیم.

تفاوت سرفه‌ی معمولی و سرفه‌ی ذات‌الریه؛ چطور تشخیص دهیم؟

به نقل از انلی مای هلث؛ دکتر الوآنی می‌گوید: «سرفه یکی از شایع‌ترین دلایلی است که مردم به‌خاطرش به پزشک مراجعه می‌کنند؛ اما باید به یاد داشت که هر سرفه‌ای به معنای ذات‌الریه نیست. اغلب، سرفه‌هایی که بر اثر عفونت ویروسی ساده، سرماخوردگی یا آلرژی ایجاد می‌شوند، طی یک هفته تا ده روز برطرف می‌شوند. ممکن است با گرفتگی بینی، تحریک خفیف گلو یا کمی خلط همراه باشند، اما معمولاً ناراحتی به‌تدریج کمتر می‌شود.»

او ادامه می‌دهد:

«در مقابل، ذات‌الریه حس کاملاً متفاوتی دارد. سرفه معمولاً ماندگار و شدیدتر می‌شود و اغلب خلط زرد یا سبز رنگ دارد. تب، لرز، درد قفسه سینه هنگام نفس کشیدن و احساس تنگی نفس از علائم هشداردهنده‌ی جدی هستند. اگر فردی احساس خستگی غیرعادی، تنفس سریع یا گیجی پیدا کند — به‌ویژه در سالمندان — اینها نشانه‌های خطرناکی هستند که باید فوراً بررسی شوند.».

اما علت بروز ذات‌الریه چیست؟

به گفته‌ی دکتر الوآنی، «برخی گروه‌ها آسیب‌پذیرترند: کودکان، سالمندان، افراد سیگاری و کسانی که دچار بیماری‌های مزمن قلبی یا ریوی هستند. همچنین، قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا، تغییرات ناگهانی دما یا زندگی در محیط‌های بدون تهویه‌ی مناسب می‌تواند احتمال عفونت ریه را افزایش دهد.»

علائم و تشخیص ذات‌الریه

دکتر الوآنی توضیح می‌دهد: «ذات‌الریه همیشه الگوی ثابتی ندارد. در سالمندان یا افرادی که دیابت، بیماری قلبی یا سیستم ایمنی ضعیف دارند، ممکن است بدون تب بالا یا سرفه‌ی شدید بروز کند. گاهی نشانه‌های آن مبهم است — مثلاً کاهش انرژی، بی‌اشت‌هایی یا نفس‌تنگی خفیف — به همین دلیل نباید تغییرات ظریف بدن را نادیده گرفت.»

او درباره‌ی روش‌های تشخیص می‌گوید:

«عکس‌برداری از قفسه‌ی سینه (X-ray) ساده‌ترین و مطمئن‌ترین روش برای تأیید ذات‌الریه است. اگر نتیجه‌ی عکس واضح نباشد یا علائم با تصویر هم‌خوانی نداشته باشد، سی‌تی‌اسکن می‌تواند جزئیات بیشتری نشان دهد. همچنین آزمایش‌های خونی مانند CRP یا پروکلسیتونین کمک می‌کنند تا مشخص شود که عفونت از نوع باکتریایی است (که در این صورت نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد) یا ویروسی است و درمان حمایتی کافی است.»

پیشگیری و درمان ذات‌الریه

دکتر راجا دار تأکید می‌کند: «چیزی که ذات‌الریه را خطرناک می‌کند، این است که اغلب مثل یک سرماخوردگی ساده شروع می‌شود، اما اگر به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به سرعت به ناراحتی شدید تنفسی منجر شود.»

دکتر الوآنی برای پیشگیری چند توصیه دارد:

• مصرف مایعات کافی و حفظ بدن در حالت هیدراته.

در همین باره:

سرفه‌های طولانی را در خانه درمان کنید

سرفه‌های طولانی مدت خود را جدی بگیرید

• خوردن غذا‌های مغذی و مقوی.

• استراحت کافی و مناسب.

• پاک و بدون دود نگه‌داشتن هوای اطراف برای تقویت سیستم ایمنی بدن.

او اضافه می‌کند:

«مهم‌تر از همه این است که اگر سرفه بیش از یک هفته طول کشید، شدت یافت، یا با تب و تنگی نفس همراه شد، نباید منتظر بمانید — باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.»

دکتر دار در ادامه درباره‌ی درمان می‌گوید:

«تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع — در مراحل اولیه و به‌صورت سرپایی — می‌تواند جان انسان را نجات دهد. در موارد شدیدتر، بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی تنفسی با حضور متخصصان مجرب ضروری است. یکی از نگرانی‌های رو‌به‌رشد، مقاومت میکروبی در برابر آنتی‌بیوتیک‌هاست، که معمولاً از مصرف نادرست یا بیش از حد دارو‌های قوی ناشی می‌شود. بنابراین، پزشکان باید در تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها اصول علمی و منطقی را رعایت کنند تا اثربخشی این دارو‌های حیاتی حفظ شود.»

او در پایان یادآور می‌شود:

«در این روز جهانی ذات‌الریه، به یاد داشته باشیم که محافظت از ریه‌ها، محافظت از زندگی است. در صورت مشاهده‌ی هرگونه نشانه‌ی عفونت ریوی، سریعاً به پزشک مراجعه کنید و اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرید — به‌ویژه برای کودکان و سالمندان که بیشتر در معرض خطرند.»

جمع‌بندی

سرفه‌ی ناشی از سرماخوردگی یا آلرژی معمولاً ظرف هفت تا ده روز برطرف می‌شود.

اما سرفه‌ی ذات‌الریه معمولاً ادامه‌دار است و شدت می‌یابد، همراه با خلط زرد یا سبز، تب، یا تنگی نفس.

بنابراین، اگر سرفه‌تان بیش از یک هفته طول کشید یا بدتر شد، حتماً به بیمارستان مراجعه کنید و منتظر نمانید تا خودبه‌خود خوب شود.