افزایش وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی برای حمایت عاطفی

نتایج یک پژوهش جدید نشان می‌دهد حدود ۳۹ درصد از نوجوانان بین ۱۱ تا ۱۸ سال (یعنی تقریباً دو نفر از هر پنج نفر) برای دریافت مشاوره، همراهی عاطفی یا حمایت روانی، به چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مراجعه می‌کنند.

به گزارش ایتنا، این تحقیق توضیح می‌دهد که وابستگی روزافزون نوجوانان به ابزارهای هوش مصنوعی صرفاً به فعالیت‌های آموزشی یا پژوهشی محدود نمی‌شود، بلکه نیازهای عاطفی و روانی آنها را نیز در بر می‌گیرد. این روند نشان می‌دهد که فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به تدریج در حال تبدیل شدن به یکی از منابع ارتباطی و پشتیبانی شخصی نسل جوان هستند.

نشانه‌ای از افزایش تنهایی

پژوهشگران هشدار می‌دهند که اتکای فزاینده به چت‌بات‌های هوش مصنوعی ممکن است بازتابی از افزایش تنهایی در میان نوجوانان باشد. به گفته آنها، در صورت فقدان هدایت صحیح، این وابستگی می‌تواند به مرور جایگزین تعاملات انسانی واقعی شود.

دلایل انتخاب هوش مصنوعی

طبق یافته‌های این مطالعه، عواملی همچون سرعت پاسخ‌گویی، دسترسی آسان و امکان ناشناس ماندن، هوش مصنوعی را برای برخی نوجوانان به گزینه‌ای ترجیحی تبدیل کرده است.

• چهارده درصد از شرکت‌کنندگان گفته‌اند برای دریافت کمک در روابط دوستی از چت‌بات‌ها استفاده می‌کنند.

• یازده درصد از هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری برای مدیریت مشکلات سلامت روان بهره می‌برند.

• دوازده درصد نیز صرفاً برای صحبت کردن و تخلیه احساسات به آن مراجعه می‌کنند.

این داده‌ها نشان می‌دهد بخشی از نوجوانان، هوش مصنوعی را به‌عنوان پناهگاه موقت برای بیان احساسات یا مشکلات خود انتخاب می‌کنند؛ به‌ویژه آنهایی که ترجیح می‌دهند احساساتشان را با خانواده یا دوستان در میان نگذارند یا گفت‌وگوی مستقیم با یک انسان را تنش‌زا می‌دانند.

رشد انزوا در پسِ اتکا به ربات‌ها

با وجود این وابستگی، بسیاری از نوجوانان همچنان معتقدند که هوش مصنوعی نمی‌تواند جای خالی تعاملات واقعی انسانی را پر کند. یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد بیش از یک‌سوم از نوجوانان مورد بررسی، به دلیل دشواری در یافتن دوست، احساس طردشدگی یا نبود محیط‌های اجتماعی امن، سطح بالایی از تنهایی را تجربه می‌کنند.

کارشناسان نیز هشدار می‌دهند که تکرار این الگو و استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان همراه عاطفی، در بلندمدت می‌تواند بر رشد روابط انسانی و مهارت‌های اجتماعی نوجوانان تأثیر منفی بگذارد.

هشدار متخصصان سلامت روان

پژوهشگران و روان‌شناسان با استناد به این یافته‌ها اعلام کرده‌اند که اتکا به چت‌بات‌های هوش مصنوعی نباید به منبع اصلی حمایت عاطفی و روانی در دوره حساس نوجوانی تبدیل شود. به گفته آنها، بسیاری از سامانه‌های گفتگو قادر به تشخیص نشانه‌های خطر روانی (از جمله افسردگی یا افکار آسیب‌رسان) نیستند و معمولاً توصیه‌هایی سطحی ارائه می‌دهند که لزوماً افراد را به دریافت کمک حرفه‌ای هدایت نمی‌کند.

متخصصان بر این نکته تأکید دارند که حمایت انسانی واقعی از سوی خانواده، دوستان یا مشاوران حرفه‌ای، برای مدیریت احساس تنهایی یا بحران‌های روانی ضروری است؛ چرا که نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی هرچند دوستانه به نظر برسند، فاقد عمق درک و هوشیاری انسانی هستند.

روندی جدید در زندگی دیجیتال نوجوانان

در حالی که چت‌بات‌های هوش مصنوعی به‌طور فزاینده‌ای به بخشی از زندگی روزمره نوجوانان تبدیل شده‌اند، این روند در عین حال فرصتی تازه و خطری جدی را نمایان می‌کند. برخی نوجوانان این فناوری را همراهی در دسترس و بی‌قضاوت می‌دانند، اما گروهی دیگر به خوبی آگاهند که هیچ هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین گرمای رابطه انسانی شود.

این دوگانگی، بخشی از واقعیت پیچیده عصر دیجیتال را آشکار می‌کند و بر لزوم ارزیابی دوباره رابطه نوجوانان با فناوری‌های نوین تأکید دارد؛ رابطه‌ای که اگر به‌درستی هدایت نشود، ممکن است پیامدهای عمیقی برای سلامت روان نسل آینده به همراه داشته باشد.