آیاشما هم به ترس دور ماندن از موبایلتان مبتلا هستید؟

ترس دوری از گوشی همراه، چند سالی است که مورد بحث است، اما روانشناسان معتقدند اعتیاد به تلفن های هوشمند در آسیا به سرعت درحال افزایش است و جوانان را بیشتر از بقیه درگیر می کند. براساس آمار از ماه مارس ٢٠١٤ تعداد معتادان به تلفن همراه به ١٧٦ میلیون نفر رسیده، درحالی که در سال٢٠١٣ این تعداد ٧٩ میلیون نفر بوده است. زنان ٥٢ درصد از این آمار را به خود اختصاص می دهند. کاربران میانسال ٢٨ درصد معتادان موبایل را تشکیل می دهند که رفتار وسواس گونه ای با تلفن همراه به نمایش می گذارند.

تحقیقی تعداد هزار دانش آموز در کره جنوبی را مورد بررسی قرار داد. این کشور جایی است که ٧٢ درصد کودکان در سن ١١ یا ١٢ سال یک تلفن هوشمند دارند و به طور متوسط در روز ٥ساعت ونیم با آن کار می کنند. در نتیجه مشخص شد که حدود ٢٥ درصد از این بچه ها به تلفن همراه معتاد هستند. نتایج این پژوهش که در سال٢٠١٦ به چاپ رسید، نشان داد که استرس یک شاخص مهم از احتمال اعتیاد افراد به تلفن همراه محسوب می شود و افرادی که از گوشی هوشمند خود برای دسترسی به شبکه های اجتماعی استفاده می کنند، بیشتر احتمال دارد که به آن معتاد شوند.

درست است که تلفن های هوشمند در بسیاری از جوامع، نقطه کانونی زندگی شهروندان به شمار می آیند، اما واقعیت این است که به روش های مختلف با جوامع آسیایی آمیخته و یکپارچه شده اند. قاره آسیا با ٥/٢ میلیارد کاربر تلفن همراه، جریانی از اخبار ناگوار را ایجاد کرده است. کم نبوده اند افرادی که به دلیل تمرکز بر صفحه گوشی خود با خطرات جانی مواجه شده اند، اما نگرانی های دیگری نیز وجود دارد، مثلا موضوع اصلی در سنگاپور کاهش یافتن سن افراد در معرض اعتیاد است. این کشور با جمعیت ٦ میلیون نفر بیشترین ضریب نفوذ گوشی های هوشمند را دارد. همین مسأله باعث شده متخصصانی در امر اعتیاد دیجیتال دست به کار شوند و برای پایش آن، به طور رسمی کلینیک سلامت سایبری راه اندازی کنند. مدیر یکی از این کلینیک ها می گوید جوان ترها هنوز به پختگی نرسیده اند و همین امر مدیریت استفاده از تلفن های هوشمند را برای آنان دشوار می کند، چراکه خودکنترلی چندانی ندارند.

در آغاز، گوشی همراه به منزله یک ابزار کلیدی به منظور بیشتر کردن تماس انسان ها با یکدیگر در نظر گرفته می شود، اما به مرور زمان افزون بر این کارکرد اصلی، برای مقاصد دیگری نیز مورد استفاده قرار گرفت. امروزه گوشی های هوشمند، مفهوم اولیه تلفن های همراه را عوض کرده اند. دیگر فقط برای ارتباطات صوتی مورد استفاده قرار نمی گیرند. گوشی های هوشمند این امکان را فراهم کرده اند تا دوربین، جهت یاب، بازی های ویدیویی و حتی کتابخانه مجازی را در مشت خود داشته باشیم و البته مهم ترین جنبه این است که یک گوشی هوشمند امکان دستیابی به اینترنت را فراهم می آورد.

کارشناسان معتقدند تاثیر استفاده از تلفن هوشمند در خلق وخوی یک فرد تقریبا شبیه چگونگی عملکرد داروها بر رفتار او است. مانند معتادان به موادمخدر، معتادان به گوشی های هوشمند نیز علایمی از قبیل بی قراری، نگرانی و حتی خشم نشان می دهند. دانشگاه دربی در انگلستان به تازگی درباره تاثیرات رفتاری صاحبان گوشی های هوشمند به بررسی پرداخته است. یافته اصلی این است:گوشی های هوشمند از نظر روانی برای کودکان اعتیادآورند و با تشویق خودشیفتگی، مشکلاتی در سلامتی آنان ایجاد می کنند. این امر امروزه بخشی از معضلات جوامع مدرن است تا درباره سلامت روان شهروندان خود بیشتر بیندیشند.

نگرانی جداشدن از گوشی اساسا بخشی از زندگی انسان ها در عصر حاضر است. یکی از روانشناسان بالینی درباره نوموفوبیا می گوید متاسفانه این ترس بسیار واقعی است و مانند دیگر علایم اضطراب، نوموفوبیا این ظرفیت را دارد که زندگی افراد را ویران کند. برای برخی این نگرانی سطح تحریف واقعیت را بالا می برد و این دقیقا همان زمانی است که به یک موضوع مهم مبدل می شود:نگرانی از قطع شدن ارتباط. فاجعه وقتی اتفاق می افتد که تلفن خود را همراه نداشته باشید.

بررسی ها نشان می دهد که با اوج گرفتن رسانه های اجتماعی، روند نوموفوبیا رو به افزایش است. بسیاری از معتادان به فناوری از تکنولوژی برای غلبه بر ناامنی های خود استفاده می کند. وصل بودن به موبایل و رسانه های اجتماعی به آنان کمک می کند تا اعتبار بیرونی و به تبع آن، احساس اعتماد بیابند. پرسش هایی که اغلب ذهن جوانان را درگیر می کند، مواردی از این قبیل است:چه تعداد عکس های مرا پسندیدند؟ چند نفر مرا در فضای مجازی دنبال می کنند؟ ارزش و اعتبار جوانان عمدتا از منابع بیرونی تأمین می شود. آنان به دنبال اعتبار هستند و چون منبع تامین کننده اعتبار در این حالت، بیرونی است، عزت نفس واقعی ایجاد نمی شود.

برمبنای یافته های یک پروژه تحقیقاتی که در موسسه پیو انجام شد:

بیش از ٩٠ درصد مردم در آمریکا گوشی هوشمند دارند. ٦٧ درصد کاربران گوشی خود را جهت مشاهده تماس ها، پیام ها و فعالیت های شبکه اجتماعی کنترل می کنند، حتی در زمانی که تلفن آنان زنگ نمی خورد. ٤٤ درصد از صاحبان گوشی های هوشمند درحالی به خواب می روند که گوشی نزدیک آنان قرار دارد تا اطمینان حاصل کنند که پیام، تلفن یا پست های ارسالی در شبکه های اجتماعی را از دست نمی دهند. ٢٩ درصد کاربران اقرار کرده اند که زندگی بدون گوشی هوشمند برای آنان متصور نیست. مدتی پیش، مدیرکل پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی اعلام کرد که پژوهشی کلان به منظور بررسی شیوع و میزان استفاده از تلفن همراه در ایران انجام نشده است. او با اشاره به راه اندازی مراکز درمان اعتیاد به تلفن همراه در برخی از کشورها این نکته را مورد تاکید قرار داد که در کشور ما توسعه اقتصادی با توسعه فرهنگی همراه نبوده و با ورود گسترده تلفن همراه هیچ گونه فرهنگ سازی جدی درباره آن نشده است. شاید تحقیق مستند و میدانی درباره تعداد مبتلایان به ترس دورماندن از گوشی در کشور ما انجام نشده باشد، اما بهترین راه برای پی بردن به جدی بودن این معضل، بررسی رفتار روزانه خود با تلفن همراه است. هر یک از ما تا چه حد به گوشی خود وابسته ایم؟ چه مدتی از اوقات خود را با تلفن همراه سپری می کنیم؟ احتمالا با تامل در پاسخ این پرسش ها دریابیم که ما نیز به نوموفوبیا دچار شده ایم و بی خبریم!