بورس و کاهش صوری سود بانکی

بر اساس تحقیقاتی که در بازارهای کالا و اقتصادهای پیشرفته انجام شده می‌توان گفت تغییرات نرخ سود بانکی بر تغییر جهت سرمایه‌ها از بازارهای مختلف و همچنین تصمیمات سرمایه‌گذاران تاثیرگذار است. همان‌طور که مشاهده می‌کنیم در بسیاری از کشورهای دنیا تغییرات بسیار کم سود بانکی باعث تغییرات عمده در روند سرمایه‌گذاری می‌شود، اما تاکنون در ایران شاهد تاثیر نرخ سود بانکی بر بازار سرمایه نبوده‌ایم. اینکه چرا در ایران به‌رغم اینکه چندین بار تغییرات نرخ سود بانکی اعمال شده ولی تاثیری در تغییر جهت نقدینگی از بازار پول به بازار سرمایه ایجاد نشده است دلایل مختلفی وجود دارد. از جمله دلایل آن این است که تغییر سود بانکی عمدتا به صورت صوری انجام شده و به صورتی واقعی نبوده و بانک‌ها تغییرات نرخ سود بانکی را با اراده خودشان اعمال نکردند، به این دلیل که رقابت مخربی در بین بانک‌ها برای جلب سپرده وجود دارد. همچنین نهاد ناظر بر نظام بانکی هم ابزارهای لازم برای کنترل تغییرات سود بانکی را نداشته و از طرفی هم بازار سرمایه قابلیت جذب نقدینگی به سمت خود را نداشته است. بازار سرمایه ایران به لحاظ نسبت ارزش بازار و تولید ناخالص داخلی و همین‌طور به لحاظ عمق بازار تقریبا ضعیف است و این قابلیت را ندارد که بخشی از سپرده‌های بانکی را به خود جذب کند. از جمله دلایل دیگر مشکلات ساختاری است. همچنین می‌توان به ریسک‌های موجود در بازار سرمایه اشاره کرد. از جمله این ریسک‌ها امنیت سرمایه‌گذاری، نقصان در شفافیت اطلاعاتی شرکت‌های ناشر و همین‌طور ضعف‌های موجود در خرده ساختارهای بازار سرمایه که یکی از مهم‌ترین آنها توقف طولانی‌مدت نهادهای معاملاتی در این بازار است. یک دلیل بسیار مهم دیگر این است که تا زمانی که نرخ سود بانکی ما بالاتر از تورم باشد و تفاوت نرخ تورم با نرخ سود بانکی زیاد باشد نمی‌توان انتظار داشت سپرده‌گذاران نرخ سود بدون ریسک را جایگزین سود باریسک کنند. تمام این موارد باعث شده سرمایه‌گذاران که عمدتا سرمایه‌های خود را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده‌اند موقعیت و شرایط را برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه مناسب ندانند و این سرمایه‌ها جهت خود را به سمت بازار سرمایه پیدا نکند. از جمله دلایل دیگر که مانع از تاثیر گذاری سود بانکی بر بازار سرمایه شده بحث تغییر کم اهمیت سود بانکی بوده است. اگر قرار است سود بانکی تغییری داشته باشد که منجر به جذب سپرده‌ها به بازار سرمایه شود باید این تغییر محسوس باشد، به‌گونه‌ای که در تصمیم سپرده‌گذاران تاثیر داشته باشد. تغییرات دو یا سه‌درصدی در سود بانکی تغییرات محسوسی ایجاد نمی‌کند. در این دو سه سال اخیر که چندین بار کاهش نرخ سود بانکی از طرف شورای پول و اعتبار انجام شده تغییری در بازار سرمایه ایجاد نشده، چراکه ضمانت اجرایی برای تغییر سود بانکی وجود نداشته و از طرفی هم بازار سرمایه توان جذب این سپرده‌ها را نداشته است. تمام این دلایل باعث شده این تغییر جهت اتفاق نیفتد. بنابراین تنها یک عامل باعث تغییر جهت سرمایه‌ها و سپرده‌ها به سمت بازار سرمایه نخواهد شد.