نسبت کفایت سرمایه و نحوه‌ی محاسبه‌ی آن

بر هیچ‌کس پوشیده نیست که برای نگهداری سلامت نظام بانکی، یکی از موارد و شرایط بسیار با اهمیت، سرمایه‌ی کافی و مناسب است. در واقع، هر مؤسسه‌ی مالی، چه مؤسسات اعتباری و چه بانک‌ها، برای حفظ ثبات در فعالیت‌های مالی خود ملزم است که یک نسبت مناسب میان سرمایه و ریسک قابل تشخیص در دارایی‌های خود ایجاد کند. هدف اصلی از محاسبه‌ی این نسبت، که به نسبت کفایت سرمایه مشهور است، و ضرورت توجه به آن، این است که پایین بودن نسبت کفایت سرمایه‌ی بانک‌ها را در برابر زیان‌های پیش‌بینی نشده آسیب‌پذیرتر ساخته و منافع سرمایه‌گذاران را به خطر خواهد انداخت.

تعریف نسبت کفایت سرمایه

تعریفی ساده و مختصر برای نسبت کفایت سرمایه وجود دارد: «نسبت کفایت سرمایه به معنی نسبت سرمایه‌ی بانک به دارایی‌های همراه با ریسک است».

چند نکته

۱/ نسبت کفایت سرمایه، یا همان نرخ کفایت سرمایه را اولین بار، «کمیته‌ی بال» در سال ۱۹۸۸ به جهان معرفی نمود.

۲/ بر اساس آخرین استاندارد «کمیته‌ی نظارت بانکی بال»، که متشکل از نمایندگان ارشد بانک‌های مرکزی کشورهای گروه ۱۰ می‌باشد، سرمایه‌ی یک بانک باید دست‌کم ۵/۱۲ درصد از داراییهای محاسبه‌ شده بر اساس ریسک باشد.

۳/ بانک مرکزی برای تمامی مؤسسات مالی و بانک‌ها، حداقل نسبت کفایت سرمایه را ۸ درصد معین کرده است.

۴/ حداقل نسبت کفایت سرمایه برای بانک‌ها و موسسات مالی ایرانی بر اساس فرمول ارائه شده از سوی «سازمان حسابداری و حسابرسی برای مؤسسات مالی اسلامی» تعیین شده است.

۵/ متأسفانه در حال حاضر نسبت کفایت سرمایه در برخی از بانک‌ها و موسسات اعتباری ایرانی پایین‌تر از حداقل تعیین شده از جانب بانک مرکزی است و همین امر سبب شده تا این مؤسسات مالی در همکاری با مؤسسات مالی بین‌المللی دچار مشکل شوند.

فرمول محاسبه‌ی نسبت کفایت سرمایه

فرمول محاسبه‌ی نرخ کفایت سرمایه‌ به صورت زیر تعریف شده است:

در ادامه به تعریف مؤلفه‎‌های تشکیل‌دهنده‌ی نسبت کفایت سرمایه، یعنی سرمایه‌ی پایه، اقلام بالای خط و اقلام پایین خط، خواهیم پرداخت.

سرمایه‌ی پایه

منظور از سرمایه‌ی پایه در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، مجموع سرمایه‌ی اصلی و سرمایه‌ی تکمیلی پس از کسورات است.

اقلام تشکیل دهنده‌ی سرمایه‌ی اصلی بانک‌ها و موسسات اعتباری عبارت‌اند از:

سرمایه‌ی پرداخت شده اندوخته‌ی قانونی سایر اندوخته‌ها به استثنای ذخیره‌ی تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت سرمایه‌ای و سهام صرف سهام

موارد فوق به سودِ انباشته اضافه، و در صورت وجود زیانِ انباشته کسر، می‌شوند.

اقلام تشکیل‌دهنده‌ی سرمایه‌ی تکمیلی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری عبارت‌اند از:

اندوخته‌ی تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت ذخیره‌ی مطالبات مشکوک‌الوصول عمومی با توجه به محدودیت‌های موجود اعلام شده به بانک‌ها اندوخته‌ی تجدید ارزیابی سهام با توجه به محدودیت‌های اعلام شده به بانک‌ها

کسورات مربوط به محاسبه‌ی سرمایه‌ی پایه

سرمایه‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری‌ای که با بانک یا موسسه‌ی مالی مادر تلفیق نشده‌اند. سرمایه‌گذاری در برخی از بانک‌ها و مؤسسات مالی با صلاحدید بانک مرکزی.

تفاوت اقلام زیرخط ترازنامه و اقلام بالای خط ترازنامه

تفاوت اقلام زیرخط ترازنامه و اقلام بالای خط ترازنامه در محاسبه‌ی نسبت کفایت سرمایه در این است که اقلام زیر خط ترازنامه علاوه بر این‌که مشمول ضرایب ریسک طبقات مختلف دارایی، که در ادامه به آن اشاره خواهد شد، می‌گردند، مشمول ضرایب تبدیلی هستند که این ضرایب تبدیل برای هم‌سطح‌سازی اقلام زیر خط ترازنامه با اقلام بالای خط ترازنامه ضروری می‌باشند.

معرفی برخی از ضرایب ریسک برای طبقات مختلف دارایی‌ها

دارایی	ضریب ریسک
موجودی نقد شامل صندوق و طلا و نقره	صفر
سپرده‌ی قانونی، حساب جاری نزد بانک مرکزی و موارد مشابه	صفر
تسهیلات اعطاشده به دولت	صفر
مطالباتی که وثیقه‌ی آنها اوراق‌بهادار تضمین‌شده توسط دولت یا بانک مرکزی باشد	صفر
اوراق بهادار منتشرشده توسط دولت یا بانک مرکزی ایران یا بانک مرکزی سایر کشورها	صفر
مطالبات از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری داخلی	۲۰
مطالباتی که توسط بانک‌ها و مؤسسات اعتباری تضمین‌ شده‌اند	۲۰
وجوه در راه	۲۰
مطالبات از بانک مرکزی	۲۰
وام‌های اعطایی در مقابل رهن واحد مسکونی	۵۰
تسهیلات اجاره به شرط تملیک	۵۰
مطالبات از نهادهای عمومی غیردولتی	۱۰۰
اموال خریداری شده برای اجاره به شرط تملیک با فروش اقساطی	۱۰۰
خالص دارایی‌های ثابت	۱۰۰
بدهکاران موقت	۱۰۰
وثایق تملیکی	۱۰۰
سرقفلی	۱۰۰
سایر دارایی‌ها	۱۰۰
سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های غیردولتی	۱۰۰

معرفی برخی از ضرایب تبدیل برای اقلام زیرخط ترازنامه

شرح حساب	ضریب تبدیل
تعهداتی که بدون قید و شرط قابل فسخ هستند	صفر
تعهداتی که سررسید آنها کمتر از یک سال است	صفر
حساب‌های انتظامی با قصد نگهداری آمار دیگر حساب‌ها	صفر
اعتباراسناد تأیید یا صادرشده که موضوع آنها وثیقه است، پس از کسر پیش‌دریافت	۲۰
ضمانت‌نامه‌هایی که سررسید آنها زیر یک سال است، پس از کسر سپرده‌ی نقدی	۲۰
اعتباراسنادی تأیید یا صادرشده که مووع آنها وثیقه نیست، پس از کسر پیش‌دریافت	۵۰
ضمانت‌نامه‌هایی که سررسید آنها بالای یک سال است، پس از کسر سپرده‌ی نقدی	۵۰
تضمین اوراق مشارکت منتشرشده توسط اشخاص حقوقی	۵۰
ظهرنویسی اسناد	۱۰۰
سایر تعهدات	۱۰۰

نویسنده: آرش شمسی

منابع:

امور اقتصادی به زبان ساده

فارس‌نیوز

تسنیم‌نیوز

دنیای اقتصاد

تابناک

آموزش محاسبه نسبت کفایت سرمایه - تعریفئ نسبت کفایت سرمایه - توضیح نسبت کفایت سرمایه - درصد نسبت کفایت سرمایه - سرمایه پایه در نسبت کفایت سرمایه - فرمول محاسبه نسبت کفایت سرمایه - نسبت کفایت سرمایه چگونه محاسبه می شود - نسبت کفایت سرمایه چیست