بازار آزاد بازاری است که در آن خریداران و فروشندگان میتوانند بدون وجود موانعی نظیر انواع تعرفه، مقررات مربوط به پروانههای غیرمجاز، یارانهها، مالیاتهای اجباری، اتحادیهها و دیگر آییننامههایی که به نفع برخی هستند و به ضرر برخی دیگر، به تجارت و کسب و کار بپردازند.
یک بازار آزاد ممکن است برای ورود تجارتهای نوپا موانع رقابتی در بر داشته باشد. به بیان دیگر در این بازار تاجران بزرگ حضور بسیار قدرتمندی دارند و همین امر نفوذ شرکتهای تازه تأسیس را به بازار دشوار میسازد؛ اگر چه هیچ مانع قانونی برای ورود به بازار، در سیستم بازار آزاد، وجود ندارد.
بازار آزاد در مقابل بازار بسته قرار دارد. بازارهای ایالات متحده، کانادا، اروپای غربی و استرالیا به طور نسبی بازارهای آزاد هستند. این در حالی است که کوبا و کرهی شمالی به طور نسبی دارای بازارهای بسته میباشند.
بازارهای آزاد آسیای شرقی و اقیانوسیه به بسیاری از مناطق نظیر هنگکنگ، سنگاپور، تایوان و کرهی جنوبی در مسیر دستیابی به موفقیت و پیشرفت اقتصادی کمک کردهاند. (منبع: سازمان همکاری و توسعهی اقتصادی)
در فرهنگ لغت آنلاین کمریج، تعریف بازار آزاد به صورت زیر است:
«موقعیتی که در آن واحدهای تجاری میتوانند آزادانه و بدون انواع محدودیت به تجارت بپردازند؛ و قیمتها در آن بر اساس مقادیر کالاها و نیز مقادیر تقاضای مشتریان برای آن کالاها تعیین میگردد».
بازار مطلقاً آزاد وجود ندارد!
امروزه یک بازار مطلقاً آزاد در هیچ کشوری وجود ندارد. هر اقتصادی دارای قوانین، عوامل تنظیمکنندهی بازار، حفاظت از داراییهای فکری و الزاماتی در ارتباط با صداقت در تجارت، استاندارد در خدمات یا کیفیت در کالاها است.
[به عنوان مثالی در مورد قوانین موجود در بازار]، داروخانهها در اقتصادهای پیشرفته و بسیاری از دیگر اقتصادها مجاز به فروش برخی داروهای خاص بدون نسخهی پزشک نیستند. کارخانههای اتومبیلسازی ملزم هستند تا در مورد انطباق تولیدات خود با مقررات ایمنی کشورها اطمینان حاصل نمایند.
واحدهای تجاری مجاز نیستند تا ادعاهای نادرست در تبلیغات خود داشته باشند. به عنوان نمونه، واحد تجاریای که سبزی میفروشد نمیتواند ادعا کند که یکی از محصولاتاش میتواند پای شکسته یا چشم نابینای مشتریان را شفا دهد!
بازار آزاد در برابر بازار حفاظتیواژهی «بازار آزاد» معمولاً زمانی به کار میرود که قصد داشته باشیم آن را به عنوان بازاری قابل دسترسی برای تمام واحدهای تجاری تعریف کنیم و در عین حال این تعریف را مقابل بازار حفاظتی قرار دهیم.
در اقتصادهای پیشرفته (ملل ثروتمند)، بسیاری از واحدهای تجاری از فراسوی مرزها میتوانند فرصتهای جدید خلق کنند و محصولات خود را از درون مرزهای خود به فروش برسانند.
در بسیاری از اقتصادهای مربوط به کشورهای خاورمیانه، واحدهای تجاری خارجی تنها، آن هم در صورت داشتن اسپانسر، میتوانند به صورت محلی در بازار رقابت داشته باشند. منظور از اسپانسر در اینجا تبعهای از آن کشور خاورمیانهای است که مالک بخش مشخصی از تجارت است. بنابراین کشورهای خاورمیانهای اینچنینی را نمیتوان به عنوان کشورهای دارای اقتصاد بازار آزاد به حساب آورد.
در انگلستان تعداد زیادی از واحدهای تجاری خارجی در تولید و ذخیرهی الکتریسیته با یکدیگر در رقابت هستند. در مکزیک تمام قسمتهای بازارِ مربوط به جریان الکتریسیته، در کنترل کمیسیون الکتریسیتهی فدرال است. از این گفته میتوان نتیجه گرفت که انگلستان در تولید و ذخیرهی الکتریسیته دارای یک بازار آزاد و مکزیک در این حیطه دارای یک بازار بسته است.
بازار آزاد بهتر از بازار بسته است.
بر اساس OECD (سازمان همکاری و توسعهی اقتصادی)، بازارهای آزاد دارای رشد اقتصادی قویتر، بهرهوری بالاتر، استانداردهای زندگی برتر، خلاقیتهای بیشتر و نهادها و زیرساختهای بهتری نسبت به بازارهای بسته هستند.
بازار آزاد کشورهای آسیای شرقی و اقیانوسیه شاهد رشد اقتصادی بیسابقه و کاهش چشمگیر فقر، در قیاس با سه دههی اخیر بودهاند.
دادهای بانک جهانی نشان میدهند که در سال ۱۹۸۱، در حدود ۹۳ درصد از مردم کشورهای آسیای شرقی و اقیانوسیه با کمتر از ۲ دلار در روز زندگی میگذراندند. بعد از گشایش بازار در این کشورها این مقدار تا سال ۲۰۰۵ شاهد ۳۸ درصد رشد بوده است.
واژهی «بازار آزاد» همچنین ممکن است به سرمایهگذاری اطلاق شود که به جای موافقت با واحدهای تجاری صاحب سهام، در یک کمپانی، از طریق بازار بورس، سهام آنان را خرید و فروش میکند.
عملکرد بازار آزاد فعالیتی است که بانک مرکزی، نظیر سیستم ذخیرهی فدرال ایالات متحده یا بانک اینگلند، انجام میدهد تا اوراق قرضهی دولتی را خرید و فروش کند.
بازار آزاد اتحادیهی اروپا
بازار آزاد اتحادیهی اروپا اعلام میدارد که تجارت آزاد تنها زمانی میتواند وجود داشته باشد که واحدهای تجاری بتوانند حقیقتاً به بازارهای خود دسترسی داشته باشند. بلوک تجاری اروپا قصد دارد تا اطمینان حاصل نماید که بازارها و امکانات آنها برای همگان در دسترس هستند.
ترجمه: آرش شمسی
منبع: MBN