دست ملیکای ۴ ساله از ناحیه آرنج دچار کشیدگی شده است. مادرش میگوید: «هنگامی که او را از روی جدول خیابان عبور می دادم این اتفاق افتاد. البته کشیدن دست ملیکا اصلا شدید نبود و بعد از آن متوجه شدم که نمیتواند دستش را تکان دهد.» پزشک برای جلوگیری از این اتفاق توصیه هایی داده و حتی گفته این عارضه در آینده مشکلی ایجاد نمی کند ولی بازهم مادر ملیکا از این اتفاق نگران است. کشیدگی آرنج بین مردم به اصطلاح نادرستی به نام «در رفتگی ارنج» معروف است، در حالی که کودکان دچار دررفتگی آرنج نمی شوند.

دکتر علیرضا رحیم نیا، فوق تخصص ارتوپدی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا… (عج) در مقاله کشیدگی آرنج کودکان با اشتباهات والدین توضیحاتی داده اند که شما را به خواندن آن دعوت می کنیم.

لطفا در مورد کشیدگی آرنج کودک توضیح دهید.

دررفتگی در کودکان به صورتی که استخوان ساعد یا باز و از هم جدا شود، وجود ندارد چون رباط های اطراف مفصل آنقدر قوی هستند که آسیب به ناحیه باعث دررفتگی نمی شود و اگر آسیب زیاد باشد، شکستگی ایجاد خواهد شد. دررفتگی آرنج و ساعد قبل از ۱۵-۱۴سالگی دیده نمی شود، ولی اشتباهی در سطح جامعه وجود دارد که به کشیدگی آرنج کودک «دررفتگی» میگویند. در کودکان از سن ۲-۱ سالگی تا ۶-۵ سالگی عارضه ای به نام کشیدگی آرنج وجود دارد. این اتفاقی معمولا وقتی رخ میدهد که کودک در حالت نشسته است و مادر یا پدر مچ دست کودک را می گیرند تا او را از زمین بلند کنند. در این حالت ممکن است صدای تقی مانند از ناحیه دست کودک شنیده شود که به دنبال آن کودک دیگر نمی تواند آرنج خود را خم کند و ارنج صاف می ماند.

چگونه کشیدگی آرنج کودک اتفاق میافتد؟

در ساعد دست دو استخوان به نام زند زیرین و زند زبرین وجود دارد. در زند زبرین و نزدیک به آرنج رباطی وجود دارد که سر آن دچار نیمه دررفتگی می شود و استخوان زند زبرین داخل رباط حلقوی گیر می کند و کودک دیگر نمی تواند آرنج را خم و راست کند. آرنج دردناک می شود و هنگام حرکت دادن درد آن بیشتر خواهد شد.

درمان کشیدگی آرنج کودکان چگونه است؟

درمان آن بسیار ساده است و با انجام مانوری که متخصصان ارتوپدی انجام میدهند، ارنج در جای خود قرار میگیرد. بلافاصله بعد از جا انداختن آرنج کودک دیگر درد ندارد و می تواند حرکات دست را از سر بگیرد و نیاز به بی حرکت کردن عضو، گچ گرفتن و… وجود ندارد. گاهی اوقات جااندازی آرنج دشوار میشود. از انجا که کودکان نمی توانند شکایت خود را بیان کنند، ممکن است خانواده متوجه موضوع نشوند و کمی دیر مراجعه کنند. شایعترین علامت در کودک، بی حرکت نگه داشتن دست است. این علامت باید برای خانواده مشکوک باشد. اگر خانواده بعد از ۲۴ ساعت مراجعه کنند، ممکن است به دلیل ایجاد التهاب موضعی در ناحیه بعد از جا اندازی درد آرنج ادامه یابد.

آیا کشیدگی آرنج دست کودک نشانه اختلالی در ساختار یا عملکرد مفصل، رباط و… است؟

این وضعیت اختلال ژنتیکی یا مادرزادی نیست و ممکن است در بسیاری از کودکان دیده شود. در همه کودکان یکسان است و گاهی نحوه تکان دادن دست کودک باعث ایجاد کشیدگی می شود، وقتی خانواده کودک را با این مشکل ارجاع می دهند، پزشک توصیه می کند هنگام گرفتن دست بچه حتما از ناحیه بالای آرنج یا از زیربغل دست کودک را بگیرند. با این کار احتمال کشیدگی دوباره آرنج دست از بین میرود. والدین حتما باید این موضوع را با اطرافیان کودک هم در میان بگذارند. اگر تا ۶-۵ سالگی والدین مواظب باشند تا کشیدگی دست تکرار نشود به دلیل تغییرات آناتومیکی که با افزایش سن ایجاد می شود، خطر دررفتگی هم از بین میرود.

اگر کشیدگی آرنج کودک دوباره تکرارشد چه باید کرد؟

دررفتگی به ندرت تکرار شونده است و ممکن است در کودکانی دیده شود که ورزش میروند. چنین کودکانی نمیتوانند تعادل خود را به خوبی حفظ کنند و وقتی تنه روی آرنج میافتد و ساعد میچرخد، همان کشیدگی یا نیمه دررفتگی ایجاد می شود، ولی با رعایت والدین این اتفاق به ندرت تکرار شود و جای نگرانی نیست، اما مورد دیگری که باید به آن اشاره کرد مشکلی است که در بدو تولد در بعضی از کودکان وجود دارد و دررفتگی مادرزادی است و علائم دیگری دارد.

دررفتگی مادرزادی آرنج چیست؟

در قسمت خارجی و پایین تر از آرنج برجستگی دیده می شود. این برجستگی همان استخوان زند زبرین است که در حالت طبیعی باید زیر استخوان بازو باشد، ولی در قسمت پشت و خارجی تر قرار می گیرد. این عارضه ناشی از ضربه نیست و مادرزادی است. اوایل فقط به صورت برجستگی دیده میشود، ولی بعدها ممکن است باعث محدودیت در حرکات چرخشی در ساعد شود. البته حرکات خم و راست شدن آرنج زیاد تحت تاثیر قرار نمی گیرد. اگر دامنه حرکات چرخشی تحت تاثیر قرار گیرد، لازم است با جراحی اصلاحاتی در این ناحیه انجام شود. ذر این مواقع ۱ تا ۲ سانتیمتر از استخوان زند زبرین برداشته می شود. این وضعیت دررفتگی است ولی مانند کشیدگی دست قابل جانداختن نیست و نیاز به جراحی دارد. این عمل باید تا حول و حوش ۱۵-۱۶ سالگی که صفحات رشد استخوانی بسته میشود، انجام گیرد اما در صورتی که حرکات چرخشی محدود شود دیگر نباید به سن توجه کرد و عمل جراحی باید زودتر انجام گیرد.

شکستگی دست بین کودکان شایع است؟

از ۲-۱/۵ سالگی دیده می شود، شکستگی در قسمت پایینی استخوان بازو است. اگر شکستگی خفیف یا بدون جابجایی باشد، با گچ و آتل گرفتن درمان می شود ولی در صورتی که جابجایی دیده شود حتما جااندازی و استفاده از میله در ناحیه لازم است. در عرض ۳ هفته و بعد از جوش خوردن شکستگی میله ها نیز برداشته می شوند ولی در سنین بالاتر احتمال شکستگی کوندیل خارجی یا استخوان بالای بازو در اثر ضربه وجود دارد. در این مواقع عمل جراحی نیاز است.

از طرفی، در سنین بالاتر در هر نقطه از دست کودک احتمال شکستگی وجود دارد که هر یک درمان های خاص خود را می طلبد. البته شیوع شکستگی های هر نقطه از دست به سن کودک بستگی دارد و شیوع آن در آرنج بیشتر است.

دررفتگی آرنج وقتی بروز می کند که صفحات استخوانی بسته شوند. زمان بسته شدن در ۱۵-۱۶ سالگی است؛ یعنی وقتی که رباط ها در اثر ضربه پاره می شوند و این وضعیت موجب دررفتگی واقعی ارنج می شود.