مقام مزاری وصفناشدنی

مزاری که ثواب زیارتش ، با زیارت قبر مطهر امام حسین (ع) برابری می کند.
عبدالعظیم حسنی (۱۷۳-۲۵۲ ق) مشهور به شاه عبدالعظیم و سیدالکریم از عالمان سادات حسنی و از راویان حدیث ،بوده که نسب او با چهار واسطه به امام حسن مجتبی(ع) میرسد. او را مردی با تقوا، معروف به امانت داری، صداقت در گفتار، عالم به امور دین، قائل به اصول دین شیعه ومحدث دانستهاند.
شیخ صدوق، مجموعه روایات وی را با عنوان جامع اخبار عبدالعظیم گردآوری کرده است.
عبدالعظیم حسنی، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) را درک کرد. نقل است که ایمان خویش را بر امام هادی(ع) عرضه داشت و در زمان او وفات یافته است.
حرم حضرت عبدالعظیم واقع در شهر ری، زیارتگاه شیعیان است. در برخی روایات ثواب زیارت قبر او برابر با ثواب زیارت قبر امام حسین(ع)دانسته شده است.
عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابیطالب، مشهور به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم، در پنج شنبه [[۴ ربیعالثانی]] سال ۱۷۳ق، در زمان حکومت هارون الرشید، در مدینه (درباره محل ولادت وی اختلاف است) متولد شد.پدرش عبدالله بن علی قافه و مادرش دختر اسماعیل بن ابراهیم بوده که به «هیفاء» موسوم است.
نسب وی به امام مجتبی(ع) میرسد. نجاشی از عالمان شیعی میگوید: پس از رحلت وی به هنگام غسل، رقعهای در لباسش یافت شد که نسب وی در آن بدین صورت نوشته بود: من ابوالقاسم فرزند عبدالله، فرزند علی، فرزند حسن، فرزند زید، فرزند حسن بن علی بن ابی طالب هستم.
میرداماد نیز درباره وی مینویسد: او (عبدالعظیم) دارای نسب روشن و شرافت آشکار است.
همسر عبدالعظیم، دختر عمویش، خدیجه، دختر قاسم بن حسن امیر، مکنّی به ابومحمد بود. عبدالعظیم از او صاحب دو فرزند به نامهای محمد و ام سَلَمِه شد.
مرحوم محدث قمی در وصف محمد میگوید: مردی بزرگوار بود و به مقام زهد و عبادت شهرت داشت. عبدالعظیم محضر چند امام را درک کرده است. آقا بزرگ تهرانی نقل میکند: عبدالعظیم حسنی، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) را درک کرده و ایمان خویش را بر امام هادی(ع) عرضه داشته و در زمان وی وفات یافته است.اما مرحوم آیت الله خویی، همعصر بودن عبدالعظیم با امام رضا(ع) را رد میکند.
شیخ طوسی در کتاب رجالی خویش، وی را در زمره اصحاب امام عسکری(ع) نام میبرد.
عزیزالله عطاردی نیز تصریح میکند با توجه به حالات عبدالعظیم حسنی و تحقیق در روایات وی، میتوان دریافت که او امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) را درک کرده است.
گفتهاند عبدالعظیم هرگاه وارد مجلس امام جواد(ع) یا امام هادی(ع) میشد، با کمال ادب و خضوع و غایت حیا و تواضع، در حالی که دستهای خود را از ردا بیرون آورده بود، به محضر آن امامان سلام عرض می کرد و امام پس از جواب سلام، او را نزدیک خود میخواند و در کنار خویش مینشاند؛ به حدّی که زانوی او به زانوی امام میچسبید و امام، کاملا از احوال او سؤال میکرد. این برخورد موجب حسرت و غبطه دیگران میشد.
دوران زندگی عبدالعظیم مصادف با شرایط خفقان و سرکوب شیعیان توسط بنی عباس بود. عبدالعظیم نیز همچون پدرانش سالها تحت تعقیب بود. او گرچه زمانی که در مدینه، بغداد و سامرا میزیست روش تقیه را در پیش گرفته و عقیده و مرام خود را پنهان میداشت، ولی بااین حال مورد غضب متوکل و معتز بود.
بنابرگزارشهای تاریخی، عبدالعظیم در زمان معتز خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر امام هادی(ع) از سامرا به ری - که از پایگاههای مهم عباسیان بود - هجرت کرد. برخی هم نقل کردهاند به قصد زیارت قبر علی بن موسی الرضا(ع) به قصد خراسان هجرت کرد و در ری برای زیارت حمزة بن موسی بن جعفر(ع) توقف کرد و در آن جا مخفی شد.
نجاشی به نقل از احمد بن محمد بن خالد برقی ماجرا را این گونه روایت میکند: عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه مردی از شیعیان در محله «سکة الموالی» ساکن شد. او در همان سرداب به عبادت میپرداخت. روز را روزه میگرفت و شب را به عبادت میگذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون میآمد و به زیارت قبری میرفت که میگفت: این قبر مردی از فرزندان موسی بن جعفر(ع) است. پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان آل محمد یکی پس از دیگری میرسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند.
رحلت عبدالعظیم حسنی در ۱۵ شوال سال ۲۵۲ ه.ق در زمان امام هادی(ع) بوده است.آنچه درباره چگونگی رحلت عبدالعظیم حسنی آمده، دو قول مرگ طبیعی و شهادت را روایت کرده است. نجاشی نقل میکند: عبدالعظیم بیمار شد و از دنیا رفت.
شیخ طوسی نیز میگوید: عبدالعظیم در ری وفات یافت و قبر او در آنجاست.
در مقابل، روایتی نیز هست که قائل به زنده به گور کردن و شهادت عبدالعظیم شده است.
طریحی مینویسد: از اولاد ابوطالب، کسی که در ری زنده مدفون شد عبدالعظیم حسنی است.ولی واعظ کجوری در این باره تصریح میکند: در کتاب رجال و انساب، از احوال حضرت عبدالعظیم تفحص نمودم و از شهادت آن جناب خبری صحیح و موثق نیافتم.
بنا بر نقل محدث نوری، فردی از شیعیان، رسول اکرم(ص) را در عالم رؤیا زیارت میکند که به او میفرماید: فردا یکی از اولاد من در باغ سیب در منزل عبدالجبار بن عبدالوهاب رازی تشییع و دفن خواهد شد. وی آن باغ را خرید و وقف عبدالعظیم و دیگر شیعیان کرد که در آن دفن شوند.به همین علت، آرامگاه وی به «مسجد شجره» یا «مزار نزدیک درخت» معروف است.
شیخ صدوق در باب زیارت مرقد وی، روایتی را نقل میکند که فردی از اهالی ری بر امام علی النقی(ع) وارد شد و گفت: به زیارت حضرت سیدالشهداء(ع) مشرف شدم. امام(ع) فرمود:
"اما انک لو زرت قبر عبدالعظیم لکنت کمن زار قبر الحسین ـ علیه السّلام ـ."
اگر زیارت می کردی عبدالعظیم را، هر آینه مانند کسی بودی که زیارت کرده باشد امام حسین ـ علیه السّلام ـ. را.
علامه حلی در شرح حال وی، او را عالمی پرهیزکار معرفی میکند.
محدث نوری درباره فضائل عبدالعظیم حسنی از رساله صاحب بن عباد نقل میکند: او مردی با ورع، پارسا، معروف به امانت، صداقت در گفتار، عالم به امور دین، قائل به توحید و عدل و دارای احادیث بسیار بود.
تقوا پیشگی و درستکاری عبدالعظیم حسنی باعث بلندی جایگاه و مقام وی نزد ائمه اطهار بوده است.
امام هادی(ع) در سفری که عبدالعظیم به سامرا داشته، او را تصدیق میکند. امام هادی(ع) وی را این گونه خطاب میکند: یا اباالقاسم! تو به حق ولی ما هستی... تو همان دینی را که پسندیده خداست، از ما گرفتهای... خداوند تو را با گفتار ثابت در دنیا و آخرت تثبیت کند.
این گفتگو میان امام و عبدالعظیم به «حدیث عرض دین» مشهور است.
ابو تراب رویانی میگوید: شنیدم که ابو حماد رازی میگفت در سامرا بر امام هادی(ع) وارد شدم و از بعضی مسائل حلال و حرام پرسیدم. چون قصد وداع داشتم حضرت فرمود: چنانچه در امور دینی در [تشخیص] حلال و حرام، مسئلهای بر تو دشوار شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی سؤال کن و سلام مرا به او برسان.
در کتب حدیثی و متون روایی، بیش از صد روایت از عبدالعظیم حسنی آمده است. صاحب بن عباد میگوید: وی کثرت روایت و حدیث دارد و از امام جواد(ع) و امام هادی(ع) روایت میکند.
از وی کتابهایی در دست است؛ مانند کتاب «خُطَب امیرالمؤمنین»و کتاب «یوم و لیله»که ظاهرا اعمالی است که بر حسب اخبار ائمه اطهار(ع) با اذکار خاصه روایت شده است و هر مکلفی میتواند در تمام روز و شب از مستحبات و واجبات به جا آورد از وی کتابی با عنوان «روایات عبدالعظیم حسنی» نیز شهرت دارد.
عدهای از بزرگان شیعه احادیثی را از عبدالعظیم حسنی روایت کردهاند و شیخ صدوق، مجموعه روایات وی را با عنوان «جامع اخبار عبدالعظیم» گردآوری کرده است.
شمار احادیثی که وی بیواسطه از امامان(ع) نقل میکند، دو روایت از امام رضا(ع)، ۲۶ روایت از امام جواد(ع) و ۹ روایت از امام هادی(ع) است و روایات باواسطه وی هم به ۶۵ حدیث میرسد.
آثار فراوانی از جایگاه این شخصیت بزرگوار ونوشته های وی در طول تاریخ همچون صاحب بن عباد ، شیخ صدوق وجز اینها از بزرگان در سده های گذشته ، بجای مانده است که می توان شمارش آنها را به بیش از سی کتاب ورساله یاد کرد.
در روز تولد وی بدون تردید روایت دقیقی وجود نداشته واشاره ای نیز بدان در تاریخ نگردیده است.
لیکن پس از انقلاب ، تولیت آستان این حرم مطهر ، روز چهارم ربیع الثانی را به عنوان نمادینی از سالروز تولد سید الکریم ، حضرت عبد العظیم حسنی، علیه وعلی آبائه الطاهرین قرار داده وبدین مناسبت همه ساله مراسم با شکوهی را برای این بزرگوار برپا می سازند.
بدون تردید شهروندان تهرانی در پناه وسایه این ولی نعمت خود وسید الکریم ، از برکات فراوانی برخوردار بوده وطبق روایات ، زیارتگاهی که زیارت مزارش با زیارت حضرت اباعبد الله الحسین ع ، برابری کند ، وجود ندارد که این هم خود برکت وعنایت ولطف الهی است که شامل زائران این بارگاه ملکوتی گردیده است.
سالروز سید الکریم ، حضرت عبد العظیم حسنی را به تمامی دوستداران اهل بیت ، به ویژه به مجاورین مزار این والامقام ، شهروندان تهرانی وشهر ری که به افتخار مزار حضرتش ،نام شهر را بنام سید الکریم ، یعنی شاه عبد العظیم قرار داده اند ، تبریک وتهنیت عرض می کنیم.