صفحه اصلی » دین و اندیشه » زنان زندگانی امام حسن عسکری علیه‌السلام

۱۰:۴۳ - چهارشنبه ۰۶ دی ۱۳۹۶

به مناسبت میلاد امام یازدهم؛

زنان زندگانی امام حسن عسکری علیه‌السلام

شهید مطهری نیز در این رابطه می‌نویسد: این زن بزرگوار به جده معروف شد؛ ولی تنها «جده بودن» سبب شهرتش نشد؛ مقامی دارد، عظمتی دارد، جلالتی دارد، شخصیتی دارد که نوشته‌اند بعد از امام عسکری علیه‌السلام «مَفْزَعُ الشّیعه» بود؛ یعنی ملجأ شیعه، این بزرگوار بود.

به گزارش آرمان زنان، زندگانی امام حسن عسکری علیه‌السلام، روزگار تنگ و سخت و محاصره امامت بود. سامرا، زندانی بود برای کنترل و نگهداری امام و خانواده ایشان. حکومت بنی‌عباس، سخت به دنبال آخرین حلقه امامت بود و همین امر شرایط امنیتی و مراقبتی را سخت‌تر و جدی‌تر ساخته بود. این روزگار سختی و جدیت، تقریباً از زمان امام جواد علیه‌السلام شروع شد و به مرور شدت یافت؛ تا جایی‌که اطرافیان امام، رفته رفته کم‌تر شده و نزدیکان، امین‌ترین افراد به ایشان شدند.

به نقل از مهرخانه، شاید نگاهی به مجموعه‌ای از زنان پیرامون امام علیه‌السلام که از نور وجود ایشان توشه برداشتند و توانستند وظایف مسلمانی و شیعه بودنشان را به انجام برسانند، در روز میلاد ایشان خالی از لطف نباشد.

سوسن بانو
به روایت تاریخ امام هادی علیه‌السلام تنها یک همسر ام‌ولد داشته‌اند (۱) که در منابع مختلف با نام‌های متفاوتی معرفی شده است؛ نام‌هایی مانند: حدیثه (۲)، حُدیث، سلیل، سمانه، سوسن (۲). آن‌چه در مورد مادر امام حسن عسکری علیه‌السلام در منابع آمده آن است که: او در نهایت ورع، تقوا، عفاف و صلاح بود (۳) او از زنان بامعرفت و صالحه بود… در فضل او کافی است که پس از شهادت امام عسکری علیه‌السلام پناه شیعیان بود (۴).

نقش سیاسی سوسن بانو، پس از شهادت امام عسکری علیه‌السلام بسیار پررنگ‌تر و مهم‌تر شد. به‌ طوری‌که امام عسکری علیه‌السلام قبل از شهادتشان، جهت ایمن‌ساختن خانواده و استمرار ولایت، اقدامات مهمی را به‌واسطه مادرشان به انجام رساندند. امام در سال شهادتشان، مادر را به حضور خواستند و ایشان را از شهادت خود مطلع ساختند و به همراه امام زمان علیه‌السلام راهی سفر حج ساختند. ایشان بعد از حج، در مدینه بودند که خبر شهادت امام علیه‌السلام رسید و باعث شد که آن‌ها به‌سرعت به سامرا بازگردند (۵)؛ و آتش فتنه‌ای که می‌رفت پررنگ‌تر شود را خاموش کنند. ایشان بعد از رسیدن به سامرا،‌ در برابر پسرشان جعفر کذاب، که ادعای امامت داشت،‌ ایستادند و تمام‌قد از ولی حاضر الهی حمایت کردند و گفتند:‌ «من، وصی پسرم حسن بن علی هستم و به‌عنوان وارث، می‌خواهم حقم را بگیرم». جعفر و پیروانش برای باطل‌کردن این ادعا، از هیچ تلاشی فروگذار نکردند. متقابلاً آن بانوی خردمند و شجاع هم برای اثبات حق خود (در ارث و وصایت)، مدارک کتبی و شفاهی را به دادگاه تقدیم کرده و در نتیجه، قاضی‌القضات پایتخت نیز به نفع او حکم صادر کرد (۶).

شهید مطهری نیز در این رابطه می‌نویسد: «این زن بزرگوار به جده معروف شد؛ ولی تنها «جده بودن» سبب شهرتش نشد؛ مقامی دارد، عظمتی دارد، جلالتی دارد، شخصیتی دارد که نوشته‌اند بعد از امام عسکری علیه‌السلام «مَفْزَعُ الشّیعه» بود؛ یعنی ملجأ شیعه، این بزرگوار بود. قهراً در آن‌وقت – چون امام عسکری علیه‌السلام ۲۸ ساله بوده‌اند که از دنیا رفته‌اند، علی‌القاعده مطابق سن امام هادی علیه‌السلام هم حساب بکنیم – زنی بین پنجاه و شصت بوده است. این‌قدر زن باجلالت و باکمالی بوده است که «شیعه» هر مشکلی برایش پیش می‌آمد، به این زن عرضه می‌داشت». ایشان بعد از نقل فرمایش حکیمه خاتون علیهاالسلام می‌گوید: «… وصی امام عسکری علیه‌السلام در باطن، این فرزندی است که مخفی است؛ ولی در ظاهر که نمی‌شد بگوید وصی من اوست؛ در ظاهر وصی خودش را این زن باجلالت قرار داده است» (۷).

نرجس خاتون
نرجس خاتون سلام‌الله‌علیها، از خانواده‌ای بزرگ و با اصل و نسب در روم بود که در یکی از جنگ‌های مسلمانان و رومیان به اسارت درآمد. او دختر «یشوعا» است و نسب‌اش به قیصر، پادشاه روم می‌رسد و از طرف مادر نیز به شمعون، یکی از اوصیا و حواریون حضرت عیسی علیه‌السلام می‌رسد (۸).

روایات متعددی در باب مقام و منزلت نرجس خاتون سلام‌الله‌علیها نقل شده است؛ در این روایات از او با واژه‌هایی نظیر «خیره الاماء» و «سیده الاماء» نام برده شده است (۹).

حکیمه خاتون
یکی دیگر از زنان مؤثر در دوران امامت، امام حسن عسکری علیه‌السلام عمه ایشان، حکیمه خاتون سلام‌الله‌علیها بودند. خواهر امام هادی علیه‌السلام که مادر هر دو سمانه مغربیه بود. این بانو، محضر چهار امام را درک کرده است: امام جواد، امام هادی، امام عسکری و امام زمان علیهم‌السلام.

در اعیان شیعه از حکیمه خاتون با عنوان بانویی صالح و عابد و قانت یاد شده است (۱۰). بانویی که در زمانه خفقان حکام بنی‌عباس در دوران امام هادی و امام حسن عسکری علیهماالسلام، رابط میان شیعیان و امام بود. احمد بن ابراهیم گوید: «من در سال ۲۶۲ ق بر حکیمه دختر حضرت جواد علیه‌السلام وارد شدم. او از پشت پرده با من سخن می‌گفت؛ از امامان سؤال کردم، او یکی پس از دیگری آنان را برشمرد تا این‌که به حضرت صاحب‌الزمان‏ علیه‌السلام رسید. من پرسیدم: این فرزند در کجا است؟ پاسخ داد: مستور است. من گفتم: پس شیعیان به کجا رجوع کنند؟ فرمود: به مادر امام حسن عسکری‏علیه‌السلام که مشهور به جده است. من گفتم: آیا به کسی اقتدا کنیم که به زن وصیت کرده است؟ حکیمه پاسخ داد: این مطلب همانا مانند اقتدا به ابی‌عبداللّه الحسین‏علیه‌السلام است که در صحرای کربلا به خواهرش زینب وصیت کرد» (۱۱).

کلینی با اشاره به حدیثی با سند معتبر می‌نویسد: «او (حکیمه) در شب نیمه شعبان هنگام ولادت حضرت صاحب‌الامر حاضر بوده است» (۱۲).

علاوه بر این موارد نام حکیمه خاتون در کتب مختلف رجالى و حدیث، بحارالانوار (۱۳)، اعلام‌الورى (۱۴)، منتهی‌الامال (۱۵)، جامع‌الرواه (۱۶) و… نیز به چشم می‌خورد.

شیخ صدوق نیز ماجرای شب تولد امام عصر(عج) را به نقل از محمدبن الحسن بن الولید که از حکیمه خاتون نقل کرده است، چنین روایت می‌کند: «حضرت ابومحمدالحسن العسکری در شب نیمه شعبان مرا طلبید و فرمود: عمه امشب افطار مهمان ما هستی؛ چون در این شب باری تعالی حجت خود را ظاهر خواهد کرد که حجت او بر اهل زمین خواهد بود. حکیمه می‌گوید: پرسیدم: مادرش کیست؟ امام‏علیه‌السلام فرمود: نرگس. عرض کردم: خدا مرا فدایت کند، در او اثری از حاملگی نیست. فرمود: چرا. سپس نقل می‌کند که هنگام طلوع فجر نوزادی از او به دنیا آمد» (۱۷)

پی‌نوشت
۱٫ خزعلی، موسوعه الإمام الهادی (ع)، ج‏۱، ص۵۰.
۲٫ شیخ مفید،‌ الارشاد، ج۲، ص۳۰۱٫
۳٫ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۵۰، ص ۲۳۶ و ۲۳۷٫
۴٫ ذبیح محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۳، ص۲۵٫
۵٫ شیخ عباس قمى، منتهی الآمال، ج۲، ص۷۰۱٫
۶٫ منتهی الآمال، ج۲،‌ ص۴۱۱٫
۷٫ بحارالانوار، ج۵۰، ص۳۳۱٫
۸٫ شهید مطهری، سیری در سیره ائمه، ص۲۱۸٫
۹٫ بحارالانوار، ج۱۳، ص۵٫
۱۰٫ لطف‏اللَّه صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص۲۳۸٫
۱۱٫ محسن امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۲۱۷٫
۱۲٫ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۵۰۱/ بحارالانوار، ج۵۱، ص۳۶۴٫
۱۳٫ کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۳۰٫
۱۴٫ بحارالانوار، ج۹۹، ص۷۹-۸۰٫
۱۵٫ طبرسى، ابن علی الفضل بن الحسن، اعلام الوریب علام‌الهدى، ص۳۳۸٫
۱۶٫ منتهی‌الامال، ص۹۷۲٫
۱۷٫ محمد بن علی الاردبیلی الغروی الحائرى، جامع الرواه، ج۲، ص۴۵۷٫

انتهای پیام