خاموشی: دولت هاشمی را در ورشکستگی نجات دادم

به گزارش مشرق، در قسمت اول مصاحبه با علینقی خاموشی که با ۲۷ سال سابقه طولانی ترین دوره را در ریاست بر اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران دارد به تاریخچه اتاق، ورود به اتاق بعد از انقلاب به فرمان امام(ره) و مشکلات کنونی این نهاد پرداخته شد. خاموشی به مشکلات در اداره کشور بعد از انقلاب که ساختار مدیریتی فروپاشیده بود و لزوم تصمیم گیری فوری برای عادی سازی وضعیت اقتصاد اشاره کرد. وی مشکلاتی مانند اداره همزمان اتاق بازرگانی و بنیاد مستضعفان، کمبود برخی اقلام اساسی در بازار و لزوم تعریفی برای تخصیص ارز اشاره کرد. در قسمت دوم مصاحبه به مسائل مهمی در دهه های اخیر پرداخته شده است که بازخوانی آنها زوایای جدیدی را پیش روی خواننده قرار می دهد. کثرت مطالب مهم به قدری بود که انتخاب تیتر را دشوار کرده بود.

آیا قانون اتاق بازرگانی بعد از انقلاب تغییر کرد؟

خیر. همان قانون قبل از انقلاب است. اتاق بازرگانی مشاور سه قوه است. ما با جان و دل کار می کردیم و چون برای حل مشکلات کشور برنامه کارشناسی داشتیم؛ یادم نیست چیزی به روسای جمهور گفته باشم که قبول نکرده باشند. رابطه ما با قوا بسیار عالی و موثر بود و خیلی از مشکلات را حل می کرد. تا اینکه به آرامی دولت وقت ما را به روابط خارجی کشید و کارمان بیشتر شد.

وارد بحث روابط خارجی شدیم

از چه سالی؟

از دوره میرحسین موسوی. هیات های زیادی را از خارج می پذیرفتیم و هیات های زیادی را می فرستادیم. به لطف خدا شهرت بسیار خوبی در دنیا پیدا کردیم. بنده در جلسات اقتصادی اروپا به عنوان تنها غیراروپایی شرکت می کردم. در پنل ها حضور داشتم. در دوره جنگ انقدر سخنرانی موثر داشتم که گلویم گرفته بود. نمایندگی در اتاق اسلامی را زنده کردیم که تا یک قدمی ریاست آنجا هم پیش رفتیم که حتی ابوداوود رییس وقت؛ من را برای ریاست کاندیدا کرد. در دوره شکست اعتباری کشور هم ورود پیدا کردیم.

در دهه هفتاد؟

بله.

کشور را در بحران ورشکستگی دهه هفتاد نجات دادم

تا حالا از طرف شما در این مورد چیزی گفته نشده است. مگر مقام های وقت اقتصادی کشور متخصص مالی و بانکی نبودند؟ ظاهرا آقای هاشمی تیم اقتصادی قدرتمندی در اختیار داشت. اقای عادلی رییس بانک مرکزی بود و آقای نوربخش وزیر اقتصاد.

بانک های ما ناگزیر از نکول شده بودند و شکست اعتباری بدی خورده بودیم. یادم است که برای حل مشکل رفتم آلمان؛ چون آلمان و ژاپن طلبکاران اصلی از ایران بودند. وقتی رسیدم آلمان سفیر ایران در این کشور؛ آقای موسویان؛ گفت که چرا اینجا آمده ای وضع خیلی بد است. شاید کتک بخوری. گفتم طوری نیست کتک می خوریم. فضا خیلی سنگین و عجیب بود. وارد جلسه ای برای سخنرانی شدم. یک آلمانی از میان جمعیت بلند شد و برگه ای نشان داد و گفت ببین، ۴ هزار مارک طلبکارم و نمی توانم پولم را بگیرم. بحث را اینجوری شروع کردم که متاسفم که ۴ هزار شرکت آلمانی گرفتار ایران شده اند. و ادامه دادم که ما در تجارت دو جور ورشکست داریم؛ یکی ورشکست به تقصیر و یکی هم ورشکست عادی. اولی را زندانی می کنند و دومی را کمک می کنند تا کارش را جلو ببرد و بدهی ها را پرداخت کند. شماها مقصر هستید چون بعد از جنگ با ایران جوری کار کردید که بررسی نکردید که آیا ایران می تواند بدهی هایش را بازپرداخت کند یا نه.

با مقام های اقتصادی آلمان قطعا ترافیک ملاقات و رایزنی داشتید.

بله. ملاقاتی با مستر مولن رابط اقتصادی آلمان با ایران داشتیم. موسویان گفت ببین می توانی با این مولن ۱۰ دقیقه صحبت کنی. اون موقع به خاطر روابط غیراخلاقی یک آلمانی با یک ایرانی اوضاع بدتر شده بود. به محض ملاقات گفت که چرا به اینجا آمده ای؟ گفتم برای حسن روابط امده ام. گفت هفته پیش نوربخش و عادلی اینجا آمده بودند که سوال کردم ۴ میلیارد دلار بدهی را کی می خواهید بدهید؟ که گفتند دو سه ماه دیگر می دهیم. که من در واکنش به حرف مولن خندیدم. تعجب کرد و گفت چرا می خندی؟ گفتم نمی توانیم دو سه ماهه بدهیم. عصبانی شد و گفت وزیر اقتصاد و بانک مرکزی شما گفته. جواب دادم من با منطق اقتصادی حرف می زنم و وعده بی ربط نمی دهم. گفت پس چه کار می کنید؟ گفتم دو سال استمهال بدهید پرداخت می کنیم. این آدم بانخوت موقع برگشتن من را تا پای ماشین همراهی کرد و آقای موسویان خیلی از برخورد او تعجب کرده بود. در راه پله از من درباره وضعیت آلمانی متهم در ایران پرسید که می خواهید با او چه کار کنید؟ می خواهید اعدامش کنید؟ پاسخ دادم نه و فکر می کنم تا ۳۰ ساعت دیگر آزاد می شود. با تعجب پرسید می توانم این خبر را منتشر کنم؟ گفتم البته.

از کجا می دانستید تا ۳۰ ساعت دیگر آزاد می شود؟

قبل از رفتن به آلمان به آیت الله یزدی رییس اسبق قوه قضائیه زنگ زدم و گفتم دارم به آلمان می روم. خیلی تعجب کرد و گفت چرا می روی آلمان مگر عقلت را از دست داده ای. گفتم برای حسن روابط می روم و لازم است بروم. در مورد فرد آلمانی صحبت کردم و به ایشان عرض کردم که حکمی که هست مگر برای مسلمان نیست؟ فرمودند که چرا هست و شامل غیرمسلمان نمی شود و قبول کردند که فرد آلمانی با شرایطی قانونی آزاد شود.

آلمان ها به راحتی با استمهال موافقت کردند؟

در اشتوتگارت با وزیر صنایع کوچک و متوسط آلمان جلسه ای داشتیم که آقای موسویان سفیر ایران هم حاضر بود. تا وارد شدیم و سلام کردیم؛ وزیر گفت که آقای خاموشی بنده از طرف صدراعظم پیامی دارم. آقای موسویان فکر کرد برای ایشان پیام دارد. طرف آلمانی گفت که صدراعظم سلام رسانده و گفته که من حرف های شما و پیشنهاد شما را قبول دارم و استمهال را هم می پذیریم و حتی گفت که در برنامه دوم توسعه شما هم حاضریم شرکت کنیم. فردا که به تهران رسیدم و هنوز نرفته بودم که گزارش سفر بدهم، رسانه ها خبر دادند که آلمان استمهال را قبول کرده و ژاپن هم سریعا پذیرفت که استمهال کند. اتاق واقعی باید چنین نقشی داشته باشد.

در ماجرای بازداشت ملوانان انگلیسی هم ورود کردم

موارد دیگری هم از کمک شما به حل مشکلات باید وجود داشته باشد.

همینطور است. در موضوع دستگیری ملوان های انگلیسی هم رفتیم و برای حل مشکل نقش ایفا کردیم. یک روز بود که خدا رحمت کند آقای دانشور نایب رییس اتاق مشترک انگلیس و ایران در لندن از خارج تماس گرفت که کجایی. گفتم چه خبر است؟ گفت از مجلس اعیان انگلیس با شما کار دارند. تا گوشی را گذاشتم لرد لوموند انگلیسی تماس گرفت و گفت روابط دو کشور خیلی بد شده و این همه برای حل مشکلات زحمت کشیدیم دارد هدر می رود. ملوان های انگلیسی بازداشت شده اند. به ایشان گفتم که اگر من بی اجازه وارد آبهای سرزمینی شما شوم با من چه کار می کنید؟ جواب داد بازداشتت می کنیم. به ایشان گفتم که خوب ما هم همین کار را کرده ایم. ناراحت شد و اعتراض کرد. گفتم اعتراض ندارد. قانون را اجرا کرده ایم. گفت خوب چه کار کنیم؟ گفتم اولا به نخست وزیرتان آقای بلر بگویید اینقدر داد و بیداد نکند و دوما صحبت کند و قبول کند که نیروهای انگلیسی اشتباه کرده اند. گفت یعنی حل می شود؟ گفتم بله.

دولت ایران چه نظری داشت؟

آقای احمدی نژاد قبول نکرد و گفت توطئه است. چند روز بعد خدمت آقای هاشمی رفتم. ایشان پرسید چه خبر؟ گفتم خبر خیر است که عرض می کنم. توضیح دادم و گفتم که جلوی خراب کردن کار توسط احمدی نژاد را بگیرید و بعد با آقای ولایتی هم صحبت کردم. یکی دو روز بعد اعلام شد که رییس جمهور مصاحبه مطبوعاتی بین المللی دارد. گفتم الان موضع تند می گیرد و همه کارها خراب می شود. دو وزیر خارجه اروپایی هم پادرمیانی کرده بودند که فایده ای نداشت.

نشستم پای رادیو که چه خبره که خبر دادند از ریاست جمهوری فرستادن از فروشگاه ها کت و شلوار بخرند و آقای احمدی نژاد آنها را خواسته بود تا آزاد شوند. با عربستان هم بعد از آن واقعه تلخ که به ممنوعیت حج رسید ورود کردیم که توضیحات مفصلی دارد و حتی در روابط دو کشور ایران و مصر بعد از داستان خالد اسلامبولی ورود کردیم که خیلی مفصل است و انشاالله در فرصتی مناسب می شود بررسی کرد. اینها کارهایی است که باید اتاق ورود کند و کار دولت را تکمیل کند.

اگر در اتاق بودم وضع پسابرجام به این روز نمی افتاد

آیا الان هم می شود با توجه به وضعیت تحریم و برجام چنین کارهایی کرد؟

قطعا. مطمئن باشید که بنده در اتاق بازرگانی اجازه نمی دادم این اتفاقات بد بعد از برجام بیافتد و کمک حال دولت می شدم. اگر می خواهیم اتاق فعال و موثر باشد؛ باید آدم های سالم در آنجا کار کنند. کمیته انضباطی که ما در اتاق بازرگانی داشتیم مانع حضور آدم های مساله دار می شد و بی سر و صدا با آنها برخورد می کردیم. ظرفیت اتاق را باید در خدمت کشور قرار داد.

اوضاع کلان اقتصادی را چگونه می بینید؟

متاسفانه دولت برنامه ای برای بهبود اقتصاد کشور ندارد. انتخاب تیم اقتصادی دولت غلط و نامناسب انجام شده است. بنا به سیره انقلاب اسلامی که همان سیره پیامبر(ص) و علی(ع) باید برگردیم. در انگلیس برای انتخاب یک مامور ساده پلیس تمام خانواده فرد را بررسی می کنند. سلامت آنها باید تایید شود. تیم اقتصادی دولت برای این کار مناسب نیست. تخصص کافی ندارند. مقامی در دولت قبل در سطح وزیر داشتیم که بستگانش کارهای اقتصادی پرسوالی انجام می دادند. اینها نباید باشد. نظام نظارتی ما در کشور زیرصفر است و همه فسادهایی که می بینید به خاطر عدم نظارت دولت است.

در کشور نظام نظارتی قوی نداریم

چرا نظارت نمی شود؟

خدای ناخواسته چون خیلی از مقام های ناظر درگیر کار اجرایی و اقتصادی هم هستند. مجری و ناظر یکی شده است و این نتیجه خوبی ندارد.

اما گفته می شود که تیم اقتصادی دولت در حوزه نظری و دانشگاهی اعتبار زیادی دارد.

مگر قرار است کتاب بنویسیم یا بحث نظری کنیم. وظیفه اصلی و لاینفک بانک مرکزی حفظ ارزش پول ملی است. هر چقدر پول ملی تضعیف شود فقر و گرفتاری اقتصادی هم بیشتر می شود. شب می خوابید و می بینید که از یک میلیون تومان شما پانصد هزار تومان از بین رفته و این کار در دولت انجام می شود. خوب تیم اقتصادی دولت درباره تضعیف ارزش پول ملی بیاید و اظهارنظر و از ان مهمتر کار کند و مانع شود.

بانک مرکزی باید استقلال داشته باشد؟

ندارد. توان اداره کار را ندارد و وضع بازار ارز نشان می دهد که چه خبر است. در اغتشاش های اخیر نشان داده شد که مردم از حیث اقتصادی ناراضی و دلخور شده اند. دولت آمارهایی ارائه می دهد که با واقعیات نمی خواند. وقتی مردم در کف خیابان می توانند ببینند اقتصاد در چه وضعیتی است، چرا آمارهای عجیب از رشد و تورم داده می شود. سیاست های اقتصادی دولت غلط است.

مثلا چه سیاستی؟

مثلا همین مساله گرانی بنزین. می خواهند با افزایش قیمت بنزین اختلاف طبقاتی را کم کنند. در خیلی از کشورهای دنیا قیمت بنزین سر جای خودش است و از ماشین ها مالیات سوخت می گیرند. دولت بهتر است به قیمت بنزین دست نزده و مالیات سوخت ایجاد کند. در آن صورت تورم اضافی ایجاد نمی شود. ۳۰ تا ۳۵ درصد از قیمت کالاها به دلیل هزینه حمل و نقل است که با توجه به کالاهای مختلف فرق می کند. اگر بنزین ۱۵۰۰ تومان شود در آن صورت به هزینه متوسط ۳۰ تا ۳۵ درصد؛ ۵۰ درصد اضافه می شود که با یک برآورد ساده می شود گفت که تا یک سوم به تورم اضافه می کند. متاسفانه اظهارنظرهای غلط و بی تجربه از مقام های عالی اقتصادی می بینیم. به یک باره گفته می شود که نان گران می شود و جامعه را ملتهب می کنند و بعد هم مقام دیگری موضوع را پس می گیرد.

باید مجلس دومی ایجاد کنیم

چرا مشکلات اقتصادی به این نقطه رسیده؟

ما اسلامی حرکت نکرده ایم. نه بانک اسلامی داریم و نه در مدیریت اقتصادی اسلامی. اسلام ایرادی ندارد و این مسلمانی ما است که ایراد دارد. با این وضعیت در آینده به نقطه روشنی نمی رسیم. ما باید شیوه نظارت و قانونگذاری را تغییر دهیم. باید مجلس دومی را مثلا با تغییر کاربری مجمع تشخیص مصلحت نظام شکل دهیم. در هیچ جای دنیا یک کشور با نظام پارلمانی که فقط یک مجلس داشته باشد غیر از ایران وجود ندارد. از حرف امام برداشت اشتباه شده است. امام مجلس سنای دوره طاغوت را نفی کرد و نه اصل مجلس دیگری را داشتن که نظارت و قانونگذاری را قاعده مند کند.

ما با این ساختار قانونگذاری و نظارت موفق نمی شویم. ببینید برای تحقق اقتصاد مقاومتی چه کاری انجام شده است. عملا هیچ. یک سری از کارهای عادی وزارتخانه را به عنوان گزارش کار از پیشبرد اقتصاد مقاومتی ارائه می کنند.

از این که قبول زحمت کردید و دعوت ما را برای مصاحبه پذیرفتید تشکر می کنم.

من هم برای شما آرزوی عاقبت به خیری دارم.