علت ابتلا به انواع سرطان

توماستی و وگلشتاین از مرکز تحقیقات سرطان در دانشگاه جان‌هاپکینز، دو محققی که اخیرا مطالعه‌ای پر سروصدا درباره سرطان منتشر کرده‌اند، در این مقاله به سوال‌هایی در این مورد که «بدشانسی جهش‌های اتفاقی نقش عمده‌ای در سرطان بازی می‌کند»پاسخ داده‌اند.

به گزارش آلامتو به نقل از هفته نامه سلامت ؛ سرطان شبیه تصادف رانندگی است. ارتباط واضحی بین طول مسیر و احتمال تصادف وجود دارد. فارغ از مقصد، هر چه مسیر طولانی‌تر باشد، خطر تصادف بیشتر است. وضعیت جاده‌ای هم معادل شرایط محیطی است که در ابتلا به سرطان نقش دارد. هر چه شرایط محیطی بدتر باشد، احتمال تصادف هم بیشتر خواهد بود. وضعیت اتومبیل را هم می‌توان استعاره‌ای از عامل‌های ژنتیکی به ارث برده شده دانست.

برخی مشکلات مکانیکی اتومبیل مثل ترمز خراب و لاستیک‌های فرسوده نیز احتمال وقوع تصادف را بالاتر می‌برد. حال طول جاده را در نظر بگیریم، این موضوع را می‌توان به تقسیمات سلول‌های بنیادی و جهش‌های تصادفی که در مقاله عنوان شده است، ربط داد. حتی اگر جاده‌ها خوب باشند و اتومبیل سالم، باز هم طول جاده نقشی عمده در میزان احتمال تصادف بازی می‌کند.

احتمال تصادف در سفری بسیار کوتاه نزدیک به صفر است و در جاده‌ای طولانی بیشتر می‌شود. با این مقایسه تخمین زده می‌شود که دوسوم خطرهای تصادف مربوط به طول مسیر است و بقیه به شرایط جاده و اتومبیل بستگی دارد. در مورد سرطان محاسبه کرده‌ایم که دوسوم تغییرات و جهش‌های تصادفی در سلول‌های بنیادی که باعث سرطان می‌شوند، طی طول عمر فرد بروز می‌کنند در حالی که بقیه خطرها به شرایط محیطی و ژن‌های به ارث برده شده ارتباط دارند.

هیچ عامل منفردی باعث ایجاد سرطان نمی‌شود. برخی به اشتباه نتایج مقاله را این‌طور تفسیر کرده‌اند که دوسوم سرطان‌ها به‌علت بدشانسی رخ می‌دهند. با برگشت به مثال جاده و اتومبیل، نمی‌توانیم بگوییم که دوسوم تصادف‌ها به دلیل طول مسیر رخ می‌دهند بلکه هر تصادفی به‌علت مجموعه عوامل طول سفر، شرایط جاده‌ای و وضعیت اتومبیل رخ می‌دهد. مانند تصادف‌ها، سرطان نیز با ترکیبی از عوامل مختلف ایجاد می‌شود مثلا شرایط محیطی و ژن‌های به ارث برده شده و نیز تغییرات تصادفی «DNA» طی تقسیمات سلول‌های بنیادی که تحت‌کنترل ما نیست.

بهترین راه جلوگیری از ابتلا به سرطان، حذف شرایط محیطی است مثل تغییر شیوه زندگی. به این نوع پیشگیری، پیشگیری اولیه می‌گوییم که ترک سیگار یکی از مثال‌های آن است. راه دیگر، تشخیص به موقع و درمان است تا از مرگ‌ومیر ناشی از سرطان جلوگیری شود. به این نوع پیشگیری ثانویه گفته می‌شود.

اینکه عمده‌ترین عامل دخیل در ایجاد سرطان تحت‌کنترل ما نیست، ناخشنود‌کننده است ولی این به معنی نیست که تحقیقات در زمینه سرطان باید متوقف شود بلکه برعکس، تحقیقات نشان می‌دهد در آینده میزان بروز سرطان بیشتر خواهد شد به این علت که میانگین سن افراد بیشتر شده است و در نتیجه تعداد تقسیمات سلول‌های بنیادی بیشتر خواهد بود.

امروزه مطالعه روش‌های پیشگیری اولیه و ثانویه، درمان سرطان و زیست‌شناسی این بیماری بیش از پیش مهم به‌نظر می‌رسد.

از طرفی، این تحقیق مایه آرامش برخی شده است. ممکن بود تا پیش از این برخی افراد خود را سرزنش و خیال کنند اگر کار خاصی انجام می‌دادند، می‌توانستند از ابتلا به سرطان در اطرافیان یا خودشان، جلوگیری کنند.

این مطالعه با بررسی اطلاعات مقاله‌های علمی در زمینه سرطان، انجام شده. این دو محقق تعداد تقسیمات کل سلول‌های بنیادی در31 بافت مختلف بدن در طول عمر فرد را محاسبه کردند.

وگلشتاین می‌گوید: «سرطان به این علت بروز می‌کند که سلول‌های بنیادی طی تقسیم، به‌طور تصادفی اشتباه‌هایی را وارد ژن‌های خود می‌کنند. هر چه تعداد تقسیمات سلولی و تعداد این جهش‌ها بیشتر باشد، احتمال سرطانی شدن سلول‌ها بیشتر خواهد بود بنابراین در بافت‌هایی که تعداد تقسیمات سلول‌های بنیادی بیشتر است، احتمال سرطانی شدن آن بافت نیز بیشتر خواهدبود. مثلا در بافت روده بزرگ سلول‌ها 4 برابر بیشتر از سلول‌های روده کوچک تقسیم می‌شوند. همچنین دیده شده است که سرطان روده بزرگ بسیار شایع‌تر از سرطان روده کوچک است.»

نکته جالب اینکه با وارد کردن عامل تعداد تقسیمات سلول‌های بنیادی در محاسبات نتیجه جالبی به‌دست آمد. در مورد سرطان‌هایی که خطر ابتلا به آن بیش از مقدار محاسبه شده بوده، با احتساب تعداد تقسیمات سلول‌های بنیادی به خطر ابتلا با میزان محاسبه شده جدید برابر است. هر کسی در معرض ابتلا به سرطان است. طی تقسیمات سلول‌های بنیادی و با بدشانسی، ممکن است سلول‌ها به سمت سرطان پیش برود ولی می‌توان با تغییر شیوه زندگی، احتمال ابتلا را افزایش نداد.