سیراف، مروارید خلیج همیشه فارس

میراثی که اگر در یکی از کشورهای همسایه قرار داشت، امروز به یکی از قطب‌های گردشگری در خاورمیانه و آسیا تبدیل می‌شد اما به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان استان در چند دهه اخیر به این بندر تاریخی، کمتر ایرانی‌ای آن را می‌شناسد و گردشگری آن مهجور مانده است. این همه ماجرا نیست؛ در کنار این بی‌توجهی، این روزها سیراف با مشکل ساخت‌وساز در محدوده و حریم آثار باستانی‌اش مواجه است.

سیراف؛ بندری مهجور مانده

سیراف بندری است که می‌توانست این روزها جایگزین بهتری از شهر‌های ساحلی کشور همسایه‌مان، ترکیه باشد اما این بندر نیز مانند دیگر شهرهای توریستی کشور، در این بخش مهجور و مظلوم مانده است. شاید بتوان گفت پیشتاز نیز بوده است؛ چراکه وجود دریا و اماکن تاریخی جاذبه‌های این شهر را صدچندان کرده و آن را به یکی از بی‌نظیرترین مناطق در کشور تبدیل کرده است. این پتانسیل‌ها نتوانسته است آن‌‌گونه که باید، این شهر را در مقاصد گردشگری کشور معرفی کند و کمتر گردشگری این شهر را می‌شناسد.سیراف، بندری با امواج آبی زیبا و نسیم دل‌انگیز، یکی از محکم‌ترین اسناد حضور ایرانیان در خلیج همیشه فارس است. شهر باستانی سیراف معماری خاصی دارد که بسیار شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور است.

این بندر کهن که در بین چهار مرکز صنعتی و گازی عسلویه، پارسیان، جم و کنگان قرار گرفته، روزگاری نقش مهمی در تجارت، دریانوردی و صدور فرهنگ و هنر ایرانی و اسلامی به جنوب شرق آسیا ، شرق آفریقا و کشورهای خاوردور داشته و مانند نگینی درخشان در ساحل خلیج فارس متلألو بوده است.

از آثار باستانی سیراف می‌توان‌ به این نمونه‌ها اشاره کرد: سنگچین‌ها، چاه‌ها، سنگ‌فرش‌ها و غارهایی شبیه به آتشگاه در دل کوه‌ها، دخمه‌های باستانی، حوضچه‌های نگهداری و استعمال آب باران یا به‌عنوان قبور سنگی، گورستان تاریخی، دره لیرودی، شیلو آتشکده، کلیسا، گور سیبویه، مسجدجامع و قلعه نصوری که بعضی از آن‌ها به ثبت ملی رسیده است. بسیاری کارشناسان میراث فرهنگی این بندر را واجد شرایط ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو می‌دانند.

بندر سیراف به علت شرایط جغرافیایی خود که از یک طرف محدود به دریا و از طرف دیگر به کوه متصل است و فاصله کوه تا دریا بسیار کم است با کمبود زمین مواجه شده است. از سوی دیگر، وجود ده‌ها پالایشگاه و پتروشیمی در سیراف و اطراف آن موجب افزایش نرخ رشد جمعیت شده که به‌دلیل کمبود زمین، اهالی سیراف در حریم آثار باستانی این شهر اقدام به ساخت‌وساز غیرمجاز کرده‌اند.

مروارید خلیج فارس

بندر سیراف یا نام قدیمی آن« سیراب »که در بعضی منابع صیراف هم آمده و بندر طاهری نیز به آن می‌گویند، بندر و شهری با قدمت،دیرینه و پیشینه طولانی از شهرهای باستانی ایران زیبای ماست که در مرکز شهرستان کنگان از شهرستان های استان بوشهر قرار دارد.

این بندر در دوره‌ای رونق بسیاری داشته و شهر باستانی سیراف از نظر معماری دارای سبک و سیاق خاص خودش است. این سبک معماری در بندر سیراف را در روستای ماسوله در شمال ایران می‌توان دید و از این نظر این دو مکان، معماری شبیه به هم دارند. بندر سیراف در گذشته جمعیتش حدود 300هزارنفر بوده و چون تسامح و آزادی اعتقادی در این بندر که یک بندر بین‌المللی به حساب می‌آمده وجود داشته، افراد با باورها و اعتقادات گوناگون در آن زندگی می‌کردند، مثل زرتشتی، یهودی، مسیحی و دیگر باورها و همچنین اقوام و نژادهای گوناگونی مثل یونانی‌ها، رومی‌ها و چینی‌ها در این بندر ساکن بودند. هنوز بازمانده‌های گورستانی در این بندر وجود دارد که متعلق به پیروان دیگر ادیان بوده و این موضوع نشان دهنده حضور این باورها و اقوام در آنجاست.

بندر سیراف در فاصله ٢۴۵ کیلومتری جنوب شرق بوشهر و ۴٠ کیلومتری کنگان و ٣۴کیلومتری پارس جنوبی در مجاورت ساحل آبی و زیبای خلیج‌فارس است و بین بندر کنگان و بندر عسلویه قرار دارد.بندرسیراف که پررونق‌‌ترین بندر ایران در آن دوره بوده از روم و یونان گرفته تا آفریقا و چین روابط تجاری گسترده‌ای با دیگر ملل داشت، این روابط در دوره ساسانیان و همچنین دوره اسلامی وجود داشت.

کشف سفال‌هایی با نقش‌های مختلف و پارچه‌ها و زیورآلات گوناگون از این منطقه گویای وجود این روابط تجاری است و همچنین معماری‌های گچی و اتاق‌های منقش و تزیین شده و ساختمان‌هایی در دو و سه طبقه، همه آثار تمدنی بازمانده از بندر سیراف هستند که مورد توجه محققان است.این همه تمدن و شکوه و رونق این بندر زیبا در زمین لرزه ای که از مرگبارترین حوادث طبیعی تاریخ بوده و بندر سیراف به خاطر این زمین لرزه هفت روزه و خسارات آن به پمپئی ایران لقب گرفت نابود و ناپدید شد. این حادثه وحشتناک تاریخ زمین در سال 367هجری قمری اتفاق افتاد.

اگرچه این بندر تاریخی و زیبا از جور زمین و زمان رنج‌ها کشیده و لرزه‌ها دیده اما هنوز با قدمت ۲۵۰۰‌ساله‌اش و عمر کهن خود از دیدنی‌ترین بنادر کشورمان است که جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری دارد که گردشگران و علاقه‌مندان تاریخ و طبیعت را به خود جذب می‌کند.

حوضچه‌های آب باران

محققان این حوضچه‌ها راکه در ارتفاعات دامنه شمالی کوه سیراف است، مکانی برای جمع شدن آب باران می‌دانند که برای تامین آب مورد نیاز ایجاد شده‌اند. حوضچه‌‌ها از نظر ابعاد، مستطیلی شکل یا چهارگوش بوده و بعضی از این حوضچه‌‌ها که سرریز داشتند، بعد از پرشدن به یک کانال دست‌‌ساز می‌رسیدند؛ از این کانال‌ها آب برای استفاده و آبیاری مزرعه‌ها به مکان‌های مورد نیاز می‌رسید. محققان با توجه به ابعاد این گودال‌ها و حوضچه‌های مورد نظر معتقدند اینکه این حوضچه‌ها در گذشته به‌عنوان قبر مورد استفاده قرار می‌گرفتند، بعید به نظر می‌رسد چون با توجه به اندازه آن نمی‌شود آن‌ها را قبر دانست.

دخمه‌های باستانی بندر سیراف

این دخمه‌‌های باستانی که در کوه‌های مشرف بر دامنه‌های شمالی کوه های سیراف به چشم می‌خورد، یکی از جاذبه‌های تاریخی این شهر بندری است و باستان‌شناسان و محققان معتقدند که این دخمه‌ها قبور سنگی یا حوضچه‌هایی برای نگهداری آب و محل جمع شدن آب باران در گذشته بوده‌اند.

مسجد امام حسن(ع)

این مسجد که بهترین بنای عمومی سیراف است، روی ویرانه‌‌های یک دژ ساسانی احداث شده و محققان، سال بنا شدن آن را ۱۸۸ هجری قمری می‌دانند. سکه‌‌هایی با تاریخ ضرب سال ۱۸۸هجری قمری از این منطقه کشف شده که سال بنای مسجد را تایید می‌کند. مسجد یک صحن مربع شکل است و در سه طرف رواق‌‌هایی با ستون‌های گرد دارد، کشف پایه تک مناره مسجد، آن را در ردیف یکی از قدیمی‌ترین‌ مساجد مناره‌دار سرزمین های اسلامی جا داده است.

عمارت شیخ جبار نصوری

این عمارت روی تپه‌ای بلند به سمت دریا قرار دارد و به خاندان نصوری تعلق دارد. عمارت، یک شاه نشین و دو حیاط اندرونی وبیرونی دارد که شیخ جبار دوم،پدر بزرگ شیخ ناصر در دوره قاجار آن را بنا کرده است. قدمت عمارت ۲۰۰ سال است و گچ بری‌‌های آن این قدمت را تایید می‌کند، در ایوان غربی عمارت، 18 تابلو زیبا از مجالس شاهنامه فردوسی دیده می‌شود.

آرامگاه سیبویه

سیبویه، دانشمند علم نحو و از بزرگان این علم در قرن چهارم زندگی می‌کرده و آرامگاهش در این منطقه است.همچنین دیگر جاذبه های بندر سیراف، سرسرای نمای منطقه باستانی سیراف، خانه‌های اعیانی سیراف، موزه وایت هوس، هتل‌ها و رستوران‌های این بندر زیباست. از این بندر زیبا می‌توانید ماهی، میگو،خرما و انواع صنایع‌دستی را به عنوان سوغات تهیه کنید.