ایا سرطان خون در کودکان درمان دارد؟

سرطان خون نوعی بیماری است که موجب شکل‌گیری غیرطبیعی تعداد زیاد گلبول‌ها سفید خون موسوم به لکوسیت یا WBCمی‌شود. هنگامی که فردی به چنین ناهنجاری مبتلا می‌شود تعداد زیادی از گلبول‌های سفید غیرطبیعی خون در مغز استخوان او تولید می‌شود. این گلبول‌های سفید در مغزاستخوان انباشته شده و وارد جریان خون می‌شوند. اما از آن‌جایی که این گلبول‌ها معیوب هستند نمی‌توانند از بدن در برابر بیماری‌ها به خوبی محافظت کنند.

با پیشرفت بیماری، سرطان در تولید نوع دیگر سلول‌های خونی بدن نظیر گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها مداخله می‌کند. این شرایط علاوه‌بر افزایش خطر عفونت ناشی از ناهنجاری‌های گلبول‌های سفید منجربه کم‌خونی (کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون) و خونریزی می‌شود.طبق ارزیابی‌های به عمل آمده بیماری سرطان خون تقریبا 30% از سرطان‌های دوران کودکی را شامل می‌شود. بیشتر کودکان مبتلا به سرطان خون با درمان به موقع برای همیشه از شر این بیماری خلاص می‌یابند.

شایعترین نوع سرطان درکودکان چیست؟
لوسمی همان سرطان خون است. همانطور که می‌دانید سلول‌های خونی و پلاکت‌ها در مغزاستخوان ساخته می‌شوند. در بیماری سرطان خون، برخی از گلبول‌های سفید جدید به درستی به بلوغ نمی‌رسند. این سلول‌های نابالغ با سرعت زیاد شروع به تکثیر می‌کنند، سلول‌های سالم را تخریب و علائم زیادی را بوجود می‌آورند. سرطان خون کودکان از شایع‌ترین نوع بیماری‌های سرطانی در اطفال است.اگر سرطان در افراد خانواده شما در چند مورد دیده شده و یا اگر کودک شما علائمی مانند تب، کاهش اشتها، خستگی مفرط دارد که مشکوک به سرطان است لازم است حتما و در اسرع وقت به پزشک متخصص اطفال مراجعه کرده و درباره شرایط کودک خود با او مشورت کنید تا مراحل تشخیص و درمان مشکل فرزندتان هر چه سریع تر پیگیری شود.

کودکان و جوانان به چه نوع سرطان خونی مبتلا می‌شوند؟
اکثر اطفال و جوانان معمولا به سرطان خون لوسمی یا سرطان لنفومی مبتلا می‌شوند. البته این افراد ممکن است به انواع دگیر سرطان خون مبتلا شوند اما این حالت بسیار نادر است. درحقیقت باید گفت که تعداد انگشت شماری از کودکان و جوانان در طول سال به انواع دیگر سرطان خون دچار می‌شوند.سرطان خون از رایج‌ترین نوع سرطان در کودکان 14 سال و یا کمتر می‌باشد. این بیماری ممکن است بسیار پیشرونده باشد ( تقریبا 350 کودک در سال به آن مبتلا می‌شوند) که در این حالت سرطان خونی حاد گفته می‌شود و یا به شکل سرطان خون میلوئیدی حاد رخ دهد. البته این مورد به ندرت پیش می‌آید. (حدودا 50 کودک در سال به آن مبتلا می‌شوند)

کودکان می‌توانند به سرطان خون لنفومی مبتلا شوند. احتمال ابتلا به سرطان خون لنفوم غیرهوجکین در اطفال بسیار بالا است ( حدود 80 کودک در سال به آن مبتلا می‌شوند) اما احتمال دارد که کودکان به سرطان خون لنفوم هوجکین نیز مبتلا شوند. ( حدود 60 کودک در سال)

چه چیزی باعث می‌شود کودکان به سرطان خون مبتلا شوند ؟

با وجود این‌که محققان هنوز نتوانستند علت دقیق این بیماری را تشخیص دهند اما به‌نظر می‌رسد که برخی از انواع سرطان خون در کودکان به ژنتیک و عوامل محیطی مربوط باشد.در افراد دوقلو، اگر یکی از قل‌های همسان در سنین کم به بیماری سرطان خون مبتلا باشد احتمال ابتلای قل دیگر به سرطان خون حاد لنفوئیدی و میلوئیدی بسیار بالا است. از طرفی، کودکانی که مشکلات ژنتیکی خاص نظیر سندروم دان، سندروم کلاین فلتر، نوروفیبروماتوز یا آتاکسی تلانژکتازی را به ارث برده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان خون هستند.کودکانی که برای درمان سرطان در گذشته درمعرض تشعشات پزشکی یا شیمی‌درمانی بودند یا حتی اطفالی که بعد از پیوند عضو مجبور به مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن بودند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان خون هستند.در بیشتر موارد، کنترل عواملی که موجب سرطان خون می‌شود برای اولیاء و یا حتی کودکان غیرممکن است. بیشتر سرطان‌های خون ناشی از جهش‌های غیراختصاصی (تغییرات) در ژن‌های رشد دهنده سلولهای خونی می‌باشد. از آن‌جایی که چنین خطاهایی به صورت تصادفی و غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهند در حال حاضر هیچ راه موثری برای پیشگیری از انواع سرطان خون وجود ندارد.برای محدود کردن خطر تشعشات پیش از زایمان که از عوامل ایجاد کننده سرطان خون (به ویژه سرطان خون حاد لنوفوئیدی) شناخته شده‌اند، توصیه می‌شود زنان باردار و یا زنانی که مشکوک به حاملگی هستند باید قبل از انجام هرگونه آزمایش و یا روش‌های پزشکی که شامل تشعشعات (نظیر اشعه ایکس) هستند با پزشک مشاوره کنند.

علائم سرطان خون کودکان
علائم سرطان خون در هر کودکی متفاوت است. نشانه‌های سرطان خون مزمن معمولا به آهستگی رشد می‌کنند اما علائم سرطان خون حاد ممکن است به ناگهان بروز کنند. برخی از علائم ممکن است به‌راحتی با بیماری‌های رایج کودکی اشتباه گرفته شوند. البته شایان ذکر است که داشتن این نشانه‌ها صرفا به معنای ابتلای کودک به سرطان خون نیست.

علائم رایج سرطان خون در اطفال عبارتند از:
خون‌مردگی و خونریزی
یک کودک مبتلا به سرطان خون ممکن است بعد از آسیب جزئی و یا حتی خونریزی بینی بیش از حد انتظار دچار خونریزی و یا خونمردگی شود. از علائم این ناهنجاری می‌توان به وجود نقطه‌های قرمز کوچک در سطح پوست یا لکه ناشی از خونمردگی اشاره کرد که به دلیل خونریزی رگ‌های خونی کوچک رخ میدهند.توانایی لخته شدن خون به پلاکت‌های خونی سالم بستگی دارد. در کودک مبتلا به بیماری سرطان خون از طریق آزمایش خون می‌توان کاهش غیرطبیعی تعداد پلاکت‌های خون را تشخیص داد.

شکم درد و کم اشتهایی
کودکی که دچار سرطان خون شده ممکن است از شکم درد شکایت کند. علت این امر این است که سلول‌های سرطانی ممکن است در طحال، کبد و کلیه انباشته شده و موجب بزرگ‌تر شدن چنین اندام‌هایی شوند. در برخی موارد، پزشک ممکن است با معاینه متوجه بزرگ شدن اندام‌های شکمی کودک شود. کودک ممکن است دچار کم‌اشتهایی شده ونتواند غذای کافی بخورد. در چنین شرایطی کاهش وزن کاملا شایع می‌باشد.

مشکل تنفس
سلول‌های سرطانی ممکن است به اطراف تیموس؛ غده‌ای که در پایه گردن است؛ بچسبند. این حالت می‌تواند منجربه تنگی نفس یا اختلالات تنفسی شود. برخی مواقع مشکلات تنفسی ناشی از تورم گره‌های لنفاوی در قفسه‌سینه است که به لوله هوای تنفسی فشار وارد می‌کنند. سرفه و خس خس سینه از دیگر علائم رایج این بیماری در کودکان است. تنفس دردناک یک شرایط کاملا اورژانسی پزشکی است.
عفونت‌های مکرر
گلبول‌های سفید الزاما با عفونت‌ مقابله می‌کنند اما در بیماری سرطان خون، گلبول‌های سفید تکثیریافته و نابالغ قادر نیستند نقش خود را به خوبی ایفا کنند. درنتیجه کودک مبتلا به چنین ناهنجاری ممکن است به‌طور مکرر یا طولانی‌مدت دچار عفونت‌های ویروسی و یا باکتریایی شود. علائم عفونت‌های ناشی از سرطان خون عبارتند از: سرفه، تب و آب ریزش بینی. این عفونت‌ها اغلب با مصرف آنتی بیوتیکها و یا داروهای دیگر بهبود نمی‌یابند.
تورم
غددلنفاوی خون را فیلتر می‌کنند اما در بیماری سرطان خون سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی انباشته میشوند. این شرایط می‌تواند منجربه تورم در نقاط مختلف نظیر:
- زیر بازوی کودک
- گردن
- بالای ترقوه
- کشاله ران
شود.
از طریق روش‌های مختلف نظیر ام‌آرآی و سیتی اسکن شاید بتوان تورم غددلنفاوی شکم و داخل قفسه‌سینه را تشخیص داد.غده بزرگ‌شده تیموس ممکن است به وریدی که حامل خون از بازو و دست به قلب است فشار وارد کند. این فشار موجب تجمع خون شده و در نهایت منتهی به تورم صورت و دست‌ها می‌شود. رنگ سر، دست و بالای قفسه سینه ممکن است سرخ شود. سردرد و سرگیجه از دیگر علائم رایج سرطان خون در اطفال است.
درد استخوان و مفصل
بدن خون را در مغز استخوان تولید می‌کند. سرطان خون موجب می‌شود سلول‌های خونی با سرعت بالا تکثیر یافته ومنجربه تجمع شدید گلبول‌های خونی شود. این تکثیر سلول‌ها می‌تواند منتهی به درد استخوان و مفصل شود. برخی از کودکان مبتلا به سرطان خون ممکن است از درد پایین کمر شکایت کنند و برخی به دلیل درد در ناحیه پا ممکن است به‌صورت لنگان لنگان راه بروند.
کم‌خونی
گلبول‌های قرمز خون به توزیع اکسیژن در سرتاسر بدن کمک می‌کنند. افزایش سلول‌ها معمولا تولید گلبول‌های قرمز را با مشکل مواجه می‌کند و این شرایط در نهایت منجربه کم‌خونی می‌شود. علائم کم‌خونی عبارتند از: خستگی مفرط، رنگ‌پریدگی و تنفس سریععلائمی چون احساس ضعف و سرگیجه نیز در برخی کودکان مشاهده شده‌است.اگر فرزند دلبند شما دچار کاهش جریان خون به مغز شده، ممکن است به اختلال گفتار و بریده بریده صحبت کردن مبتلا شود. از طریق آزمایش خون می‌توان کم‌بودن میزان گلبول‌های قرمز خون کودک را تشخیص داد.

تشخیص
پزشک برای تشخیص و تایید بیماری سرطان خون در یک کودک به معاینه فیزیکی و بررسی علائم و نشانه‌های عفونت، کم‌خونی، خونریزی غیرطبیعی و تورم غددلنفاوی می‌پردازد. از آن‌جایی که اندام‌های داخلی شکم نظیر طحال و کبد به دلیل برخی از سرطان‌ها در کودکان ممکن است بزرگ شوند پزشک برای بررسی وضعیت کبد و طحال، شکم بیمار را با دست معاینه خواهد کرد.پزشک با طرح سوالاتی در خصوص علائم بیماری، وضعیت سلامتی کودک در گذشته، تاریخچه سلامت خانواده، داروهایی که کودک مصرف می‌کند، آلرژی‌ها و همچنین مسائل دیگر سوابق پزشکی بیمار را تکمیل می‌کند.بعد از این مرحله، پزشک جهت تعیین تعداد گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌های خون کودک، آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) را تجویز خواهد کرد. برای بررسی انواع خاص سلول‌های خونی غیرطبیعی در بیماران مبتلا به سرطان خون، اسمیر خون زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار خواهد گرفت. لازم به ذکر است که شیمی‌های خون نیز باید بررسی شوند. سپس بسته به نتایج معاینه فیزیکی و همچنین آزمایش اولیه خون، کودک ممکن است به آزمایشات دیگر نیاز داشته باشد:
- بیوپسی مغز استخوان وآسپیراسیون که در طی آن نمونه مغز استخوان (معمولا از پشت لگن) برای آزمایش برداشته می‌شود.
- تکه برداری از غدد لنفاوی که در طی آن جهت برررسی سلول‌های غیرطبیعی باید غدد لنفاوی خارج و زیر میکروسکوپ بررسی ‌شوند.
- سوراخ کردن ستون‌فقرات کمری که در طی آن مایع نخاعی از پایین کمر برداشته شده و برای تشخیص سلول‌های غیرطبیعی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از طریق این روش می‌توان تشخیص داد که آیا سرطان خون به سیستم عصبی مرکزی (مغز وطناب نخاعی) گسترش یافته یا خیر.
- آزمایشات تصویربرداری نظیر اشعه ایکس، سونوگرافی، سی‌تی اسکن و ام‌آرآی
علاوه‌بر این آزمایشات پایه، جهت تمایز بین انواع خاص سرطان خون و ویژگی‌های خاص سلول‌های سرطانی ارزیابی‌های سلولی ازجمله مطالعه ژنتیک باید انجام شود. هر یک از روش‌های تشخیص که با درد توام باشد باید تحت بیهوشی و یا با تجویز داروهای آرامش‌بخش به کودک انجام شوند. در موارد بسیار نادر که سرطان به مشکلات ژنتیکی موروثی، درمان سرطان در گذشته یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی برای پیوند اعضاء مرتبط باشد چکاپ‌های منظم بهترین روش برای تشخیص زودهنگام علائم بیماری است.کودکانی که سرطان خون در آن‌ها تشخیص داده می‌شود معمولا جهت ارزیابی، درمان و نظارت دقیق به انکولوژیست اطفال یا به‌عبارتی متخصص سرطان اطفال ارجاع داده می‌شوند.

درمان سرطان خون معمولا توسط تیم متشکل از متخصصین از جمله پرستاران، مددکاران اجتماعی، روانشناسان، جراحان و سایر متخصصین مراقبت‌های پزشکی صورت می‌گیرد.
برخی از ویژگی‌های خاص بیمار (ازقبیل سن و تعداد اولیه گلبول‌های سفید خون) در انتخاب بهترین درمانی که با شانس زیاد بهبودی بیمار همراه باشد کمک شایانی به پزشک خواهند کرد.با وجود این‌که میزان و ترکیب داروها در شیمی درمانی ممکن است متفاوت باشد اما این روش یکی از درمان‌های اصلی بیماری سرطان خون در اطفال است. داروها در شیمی درمانی ممکن است به صورت خوراکی و یا تزریق به ورید و یا داخل مایع نخاعی مصرف شوند.شیمی درمانی سرطان خون حاد با عوارض جانبی خاص از قبیل ریزش مو، حالت تهوع، استفراق، افزایش خطر ابتلا به عفونت و ریزش مو در کوتاه مدت و همچنین سایر مشکلات سلامتی دیگر در آینده همراه است.هنگامی که سرطان خون در یک کودک درمان می‌شود تیم درمان سرطان، عوارض جانبی را که ممکن است بیمار را درگیر کند به دقت تحت نظر گرفته و درصورت نیاز اقدام به درمان می‌کنند.
انواع دیگر درمان‌های سرطان خون اطفال شامل پرتودرمانی ( از بین بردن سلول‌های سرطانی با پرتوهای پرانرژی)، هدف درمانی (مصرف داروهای مخصوص جهت تشخیص و حمله به سلول‌های سرطانی بدون آسیب سلول‌های طبیعی) و پیوند سلول‌های بنیادی (معرفی سلول بنیادی سالم به بدن) می‌باشد.با یک درمان مناسب، چشم‌انداز کودکان و نوجوانان مبتلا به بیماری سرطان خون بسیار خوب خواهد شد. درحقیقت درصد بهبودی کامل در بیشتر کودکان بالای 90% است (منظور از رمیژن یا فروکشی حالتی است که بیمار بهبود یافته و هیچ نشانه‌های از سلول‌های سرطانی در بدن او یافت نمی‌شود).به‌طور کل میزان بهبودی به ویژگی‌های خاص بیماری بستگی دارد. خوشبختانه بیشتر کودکان مبتلا به سرطان خون می‌توانند درمان شوند. ( منظور از درمان، بهبودی کامل برای همیشه است)