نشست بررسی قرآن منسوب به امام علی(ع) برگزار شد

به گزارش خبرنگار مهر، نشست بررسی قرآن منسوب به امام علی(ع) در مرکز طبع و نشر قرآن برگزار و در آن دلایل و احتمالات انتساب این قرآن به امام علی(ع) بررسی شد.

مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک مرکز علمی در حوزه مطالعات قرآنی، به‌منظور تکمیل تحقیقات خود در استخراج مبانی علمی رسم‌المصحف و همچنین تبیین پیشینه تاریخی نگارش مصحف، تحقیق بر روی مصاحف کهن را ضروری دانسته و این کار را با اولویت پژوهش بر روی نسخه‌های موجود در ایران، در دستور کار قرار داد. بر همین اساس، پس از مشورت با اساتید و صاحب‌نظران، تصمیم بر آن شد که در گام نخست، یکی از مصاحف قدیمی و حائز اهمیت در ایران که منسوب به امیر المومنین(ع) است و با شماره یک در گنجینه مخلوطات کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، مورد تحقیق قرار گیرد.

یکی از مهم‌ترین مصاحف خطی و کهن‌ترین منابع تحقیقاتی در حوزه تاریخ قرآن، متعلق به سده‌های نخست دوران اسلامی است که در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز مختلف نگهداری می‌شوند. تحقیق به‌روی این مصاحف می‌تواند ابعاد جدیدی را نسبت به گزارش‌ها و نقل‌های قدما درباره مسائل گوناگون تاریخ قرآن از جمله رسم‌المصحف و قرائات روشن نماید. بدیهی است هر چه این مصاحف به قرون اولیه اسلام نزدیک‌تر باشند، اهمیت آنها نیز از حیث رسم کلمات، قرائات و سایر علوم مرتبط با مصحف بیشتر خواهد شد.

این گونه تحقیقات در سال‌های اخیر مورد توجه برخی از دانشمندان علوم قرآنی در سراسر جهان قرار گرفته است؛ برخی از مصاحفی که در همین راستا مورد توجه و بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از مصحف موزه توپ قاپی سرای در استامبول (۱۴۲۸ ه - ۲۰۷۷ م) مصحف صنعاء (۱۴۳۲ ه - ۲۰۱۱ م) مصحف کتابخانه ملی پاریس (۱۴۳۶ ه - ۲۰۱۵ م) مصحف دانشگاه توبین‌گن (۱۴۳۶ ه - ۲۰۱۶ م).

مصحف منسوب به امیرالمومنین(ع) در آستان قدس رضوی که این تحقیق در مورد آن انجام شده است. در سال ۱۰۰۹ هجری توسط شاه عباس صفوی وقف حرم مطهر امام رضا(ع) شده است که وقف‌نامه آن توسط شیخ بهایی تنطیم شده است و به دستخط آن مرحوم در اولین برگه این مصحف قابل مشاهده است. همچنین به منظور عمق‌بخشی بیشتر به این تحقیق و معرفی بهتر آن به محققان و علاقه‌مندان در سراسر جهان، از تجربیات و تخصص «طیار آلتی قولاچ» در زمینه مصاحف کهن که بیشتر به نمونه‌هایی از آن اشاره شد، استفاده گردید و در نهایت با همکاری حمیدرضا مستفید و مرتضی توکلی این پژوهش به سرانجام رسید.

در تحقیق این مصحف موارد زیر انجام گرفته است ۱- پیاده‌سازی متن مصحف با حروف چینی رایانه‌ای ۲- بازخوانی تک تک کلمات مصحف و بیان تفاوت‌های رسم‌المصحف در مقایسه با دو مصحف امیری و مصحف مدینه به همراه بیان آرای علمای رسم‌المصحف در این مورد.

ویژگی ظاهری مصحف

این مصحف به خط کوفی نوشته شده و در ابتدای آن، سوره فاتحه در صفحات (۱/ب) و (۲/أ) قرار گرفته است. ابعاد مصحف ۳۲*۲۵ ، ۲۰*۲۶ و ضخامت آن ۱۰ سانتیمتر است. جنس برگه‌های نسخه، بنا بر گفته محمد حسن نوری، مسئول بخش مخلوطات کتابخانه، از پوست گاو است. این مصحف دارای ۳۴۱ برگه و ۶۸۰ صفحه است؛ به گونه‌ای که با برگه (۱/ب) آغاز و به برگه (۳۴۱/أ) ختم می‌شود. جلد به کار رفته در مصحف نیز همراه با سرطبل و دارای تذهیب اولیه است.

بر همین اساس نشست بررسی قرآن منسوب به امام علی(ع) با حضور آلتی قولاچ کارشناس کتابت و قرآن‌های کهن از کشور ترکیه، اساتید و کارشناسان کتابت و رسم‌الخط کشورمان در مرکز طبع و نشر قرآن کریم برگزار شد.

در ابتدای این نشست حمیدرضا مستفید از کارشناسان بررسی قرآن منسوب به امام علی(ع) طی سخنانی هدف از این کار را بررسی و انطباق رسم‌المصحف با مصاحف قدیمی دانست و گفت: آلتی قولاچ در ترکیه برروی مصاحف قدیمی که در کشورهای مختلف وجود دارد کار کرده‌اند و در این زمینه تجارب زیادی دارند از این رو از وی برای همکاری در این پروژه دعوت به عمل آمد.

در ادامه آلتی قولاچ استاد ترکیه‌ای حاضر در تیم تحقیقاتی قرآن منسوب به امام علی(ع) طی سخنانی گفت: من از نوجوانی این را می‌شنیدم که قرآن و انجلیل دچار تحریف شده‌اند و این تحریف شامل قرآن نمی‌شود و قرآن کریم دست نخورده است.

وی ادامه داد: باتحقیقاتی که انجام دادم و بر اساس نوشته‌های محمد حمیدالله به این نتیجه رسیدم که از نسخی که در دوران خلیفه سوم نوشته شده و به بلاد اسلامی ارسال شده سه نسخه به زمان ما رسیده که یکی در تاشکند ازبکستان، یکی در استانبول و یکی در لندن قرار دارد و بررسی را برروی این قرآن‌ها آغاز کردم زیرا دغدغه‌ام این بود که قرآنی که امروز می‌خوانیم چقدر با قرآن‌های صدر اسلام انطباق دارد.

وی از بررسی نسخه ازبکستان طی سه سال خبر داد و گفت: نسخه موجود در کشور ازبکستان را طی سال بررسی کردم و سپس به ,سراغ دیگر نسخ رفتم و نهایتاً به این نتیجه رسیدم که قرآنی که امروز در دست ما است کاملاً براساس مصاحف صدر اسلام است.

قولاچ درباره انتساب قرآن حاضر در موزه آستان قدس به امام علی(ع) گفت: بابررسی‌های من قرآن‌های زیادی به امام علی(ع) منسوب هستند اما با کمی بررسی بیشتر درمی‌یابیم که همه این قرآن‌ها نمی‌تواند کتابت‌شده توسط امام علی(ع) باشد بلکه ایشان یک قرآن را جمع‌آوری کرده‌اند و دیگر قرآن‌ها براساس قرآنی که امام علی(ع) جمع‌آوری شده‌اند کتابت شده و کاتب نام امام علی(ع) را به همین دلیل برروی قرآن نگارش کرده است.

وی ادامه داد: احتمال اینکه این قرآن را امام علی(ع) نوشته باشد وجود دارد اما به صورت قطعی نمی‌توان گفت که این قرآن قطعاً توسط ایشان نگارش شده است، البته بررسی بیشتر ما نشان می‌دهد که این قرآن در بصره کتابت شده است.

قولاچ درباره قرآن موجود در آستان قدس رضوی گفت: این نسخه نهمین قرآنی است که من بررسی کردم و درباره احتمالات انتسابش به امام علی(ع) هم توضیح دادم، این قرآن به احتمال زیاد در بصره کتابت شده است و اینکه قطعاً حضرت علی(ع) آن را کتابت کرده‌اند اسناد دقیقی در دست نیست. البته ایشان در دوران زندگی خود قرآن‌های زیادی جمع‌آوری کرده و قرآن را حفظ بوده‌اند.

وی درباره قرائات بکار رفته در این قرآن‌ گفت: کتابت این قرآن برای دوران قبل از قرائات سبعه و عشره بوده و در واقع قرائت این قرآن مخلوطی از قرائات مختلف است.

قولاچ درباره صحبت‌های چند روز قبلش درباره این قرآن گفت: در سخنان چند روز قبل من شبهاتی ایجاد شده که باید توضیح دهم. این قرآن در دوره خلیفه سوم کتابت شده و منسوب به امام علی(ع) است، یعنی احتمالاً امام علی(ع) در دوران خلیفه سوم این قرآن را کتابت کرده است. گویا برداشت از صحبت‌های من این بود که قرآن را خلیفه سوم کتابت کرده که منظور من این نبود.