استارت‌آپ‌های اسلامی!
غذای حلال، گردشگری زیارتی مانند مکان‌یاب اماکن زیارتی، کالاها و محصولات مذهبی مانند مهر و تسبیح و سوغات که امروز بخش مهمی از گردشگری زیارتی محسوب می‌شود و سایر حوزه‌های مرتبط با کسب‌وکارهای مذهبی، بازار بزرگی را ایجاد کرده که البته کماکان این چرخه بزرگ اقتصادی در حوزه سنتی دایر است. اما طی سال‌های اخیر استارت‌آپ‌هایی در زمینه گردشگری زیارتی، نواها و موسیقی مذهبی، فین‌تک مذهبی، پوشاک مذهبی و سایر خدمات مذهبی شکل گرفته که البته اغلب‌شان کماکان به درآمدزایی نرسیده‌اند. به مناسبت ماه مبارک رمضان میزگردی برگزار کردیم با حضور محمدامین صمیمی مدیرمحصول شتاب‌دهنده شفق، مهدی ابراهیمی‌مجد یکی از هم‌بنیانگذاران بانی‌لینک، بیژن لطفی مدیر محصول زائر و مجتبی شایسته مدیر محصول نینوا. در این میزگرد به موضوعات مختلفی پرداختیم؛ از تعریف استارت‌آپ مذهبی و ویژگی ظاهری و باطنی آدم‌هایی که چنین کسب‌وکارهایی را راه‌اندازی می‌کنند گرفته تا اعداد و ارقامی که توانسته‌اند ایجاد کنند. همچنین به بررسی مشکلات این حوزه پرداختیم؛ اینکه مردم عادت به خرید رایگان خدمات و محصولات مذهبی دارند و حاضر نیستند پولی بابت‌شان هزینه کنند. همچنین وجود کسب‌وکارهایی با محصولات و خدمات رایگان که از بودجه‌های دولتی و شبه‌دولتی تغذیه می‌کنند، مانعی بر سر راه استارت‌آپ‌هایی است که می‌خواهند مستقل باشند و خود را از رانت‌خواری بودجه‌های رایگان دور کنند. البته می‌گویند اگر کماکان نتوانند از بخش‌های خصوصی و شفاف سرمایه جذب کنند، شاید مجبور شوند با رعایت جوانب احتیاط، از همان بودجه‌های پیشنهادی استفاده کنند و البته در این زمینه نگرانی‌های بسیاری دارند. افراد حاضر در این میزگرد تاکید کردند خود را بخشی از جامعه استارت‌آپی ایران می‌دانند و خواهان حمایت سرمایهگذاران از کسب‌وکارهای‌شان هستند.
در ابتدا می‌خواهم به این سوال پاسخ دهید که اصولا استارت‌آپ مذهبی یعنی چه؟صمیمی: تعریف مشخصی از استارت‌آپ مذهبی در منابع آکادمیک وجود ندارد. حتی در زیست‌بوم کارآفرینی ایران هم این اصطلاح وجود نداشت و ما در سال ۹۴ این اصطلاح را به کار بردیم. اما در سایر کشورها اصطلاحاتی چون رلجن استارت‌آپ (religion start up) و رلجن بیسد استارت‌آپ (religion based start up) به کار می‌رود. در بین یهودی‌ها که زودتر از جهان اسلام هم در این حوزه آغاز به کار کرده‌اند، این اصطلاحات کاربرد دارد.
اما خود من تعریفی که دارم از اصطلاح استارت‌آپ مذهبی بر دو پایه است؛ یکی براساس نیت فرد یا افرادی که چنین استارت‌آپی راه‌اندازی می‌کنند و دیگری براساس محصول و خدماتی که آن استارت‌آپ عرضه و ارائه می‌کند. در واقع وقتی کسی با نیت دینی یک استارت‌آپ را راه‌اندازی یا کالا و خدماتی که عرضه می‌کند، کالا و خدمات مذهبی و دینی است که هر دو مستقیما موجب ترویج آموزه‌های مذهبی در جامعه می‌شوند، استارت‌آپ مذهبی راه‌اندازی کرده است.
صمیمی: باید نیت مذهبی داشته باشند و مشخصا در کشور ما نیت اسلامی، چون ممکن است یک مسیحی هم کالا و خدمات مذهبی ارائه کند؛ اما ما به این کسب‌وکار، استارت‌آپ مذهبی نمی‌گوییم، چون ممکن است اهدافش اجتماعی باشد. بنابراین اگر فردی براساس آموزه‌های قرآن و احادیث، استارت‌آپی راه‌اندازی کند که مثلا نیکی به پدر و مادر بیشتر شود، استارت‌آپ مذهبی و اسلامی راه‌اندازی کرده است. محصول و خدمات هم باید به نوعی باشد که مستقیما به ترویج مذهب و عقاید مذهبی منجر شود.
شایسته: به نظر من هم استارت‌آپ مذهبی، روی یک دغدغه مذهبی ساخته می‌شود. هر چند ممکن است که آن فرد به اصطلاح بچه‌مذهبی هم نباشد. حتی می‌توان گفت که استارت‌آپ‌های مذهبی امروزی، به نوعی نسخه جدیدی از حاجی‌بازاری‌های قدیمی است که هیئت‌ها را ساماندهی می‌کردند یا خدمتی ارائه می‌دادند. مثلا خود ما در استارت‌آپ نینوا، دغدغه ترویج فرهنگ امام حسین(ع) را داشتیم و می‌خواهیم رسانه این فرهنگ باشیم.
ابراهیمی مجد: من با حرف دوستان موافقم و بر داشتن دغدغه مذهبی تاکید می‌کنم.
لطفی: به‌طور کلی بازار خدمات و محصولات مذهبی در ایران، تعریف مشخصی ندارد. دیدگاه عموم مردم بر رایگان‌بودن کالا و خدمات مذهبی است. اگر مثلا یک پرچم را در ایام محرم مغازه‌ای ۱۰ هزار تومان خریده باشد، مشتری انتظار دارد آن را به همان قیمت خریداری کند و هرگونه هزینه اضافه را برنمی‌تابد.
در زمینه آی‌تی هم همین داستان وجود دارد. مشتریان اغلب فکر می‌کنند که مثلا من حق ندارم در نرم‌افزارم فروشی داشته باشم یا تبلیغی برای درآمدزایی بکنم.
لطفی: مخاطبان این استارت‌آپ‌ها هم صرفا افرادی با ظاهر مشخص مثلا داشتن ریش یا داشتن پوشش چادر نیستند. این تقسیم‌بندی در ذهن ما نیست. بخش زیادی از جامعه آماری ما در نرم‌افزار زائر، افرادی هستند که به‌زعم خیلی‌ها مذهبی نیستند.
صمیمی: به نظر من مخاطبان این بازار دو دسته هستند؛ یا خود افراد مذهبی که خواهان کالاها و خدمات مذهبی هستند یا سایر افرادی که در مواقعی ممکن است از این کالاها و خدمات استفاده کنند که لزوما مذهبی هم نیستند.
شایسته: اغلب باید مذهبی‌ها باشند و شاید هم افراد دیگری باشند که مثلا خواهان نواها و خدمات و کالای مذهبی هستند. لزوما هم ساکن ایران نیستند. براساس تجربه ما، نینوا طی سال‌های گذشته، مخاطبانی از استرالیا و آمریکا هم داشته است.
ابراهیمی‌مجد: همانطور که اشاره کردم، مخاطبان ما می‌توانند همه افراد جامعه با هر وسع مالی باشند. مواردی را هم که بانی‌لینک سعی می‌کند تحت پوشش خود قرار دهد، تنوع زیادی دارد. مثلا اگر کسی برای درمان یک بیماری یا ساخت یک مدرسه نیاز به کمک داشته باشد، پروژه‌اش می‌تواند در بانی‌لینک تعریف شود. همچنین کمک به حضور یک مداح در یک هیئت یا تهیه غذا برای یک مراسم مذهبی.
لطفی: مانند هر زمینه دیگری که استارت‌آپ‌ها براساس نیاز مردم شکل می‌گیرند، در زمینه مذهبی هم باید همین دیدگاه پیاده‌سازی شود؛ یعنی باید نیازها و دغدغه‌های مردم در زمینه‌های مذهبی سنجیده شود و براساس آن به طراحی نرم‌افزار و برنامه بپردازیم. اما دلیل اینکه هنوز این بازار شکل نگرفته، برمی‌گردد به دیدگاه عموم مردم که مانند نذری به کالاها و خدمات استارت‌آپ‌های مذهبی نگاه می‌کنند. بنابراین نگاه به این محصولات هم نگاهی برپایه رشد هر چه بیشتر کسب‌وکار و ارائه هر چه بهتر خدمات است، چون بدون داشتن راهکارهای اقتصادی موثر، کسب‌وکار با هر هدف مقدسی هم که شکل گرفته باشد، موفق نمی‌شود و رشد نمی‌کند.
صمیمی: من فکر می‌کنم همین الان هم چنین بازاری وجود دارد و مشتریان مذهبی با خواسته‌ها و نیازهای مذهبی در جامعه ایران و در سطح جهان حضور دارند. مثلا کسی که به حج یا مراسم اربعین می‌رود، نیازهای خاصی دارد و بنابراین باید محصولات و خدمات متناسب با آنها ارائه شود. علاوه‌بر این، بچه‌های فعال در حوزه استارت‌آپ‌های مذهبی، دغدغه‌های دیگری هم دارند؛ ما زمانی هر کار فرهنگی- مذهبی که می‌خواستیم انجام دهیم، بیشتر حالت فردی داشت و در دوره جدید کارهای گروهی جواب می‌دهد و حتی ان‌‌جی‌‌اوهای مذهبی و فرهنگی شکل گرفت.
استارت‌آپ‌های مذهبی هم دنبال اثرگذاری روی زندگی مردم هستند اما روی ویژگی‌های خاص خود و اصول خاصی هم تاکید می‌کنند. یکی از این اصول، استقلال مالی است؛ یعنی بدون چشمداشت به کمک‌های حکومتی و نهادهای خاص می‌خواهند کار فرهنگی- مذهبی انجام دهند. دانش کارآفرینی نوین، روش‌های جدید اثرگذاری و تولید ارزش را به ما نشان می‌دهد و توضیح می‌دهد که چگونه با دانش کارآفرینی می‌توان اقدامات فرهنگی مقیاس‌پذیر انجام داد و نیازهای یک بازار و مشتریانش را پوشش داد.
بنابراین راه‌اندازی استارت‌آپ مذهبی می‌تواند به ایجاد یک بازار و رونق و گسترش‌اش کمک کند. در واقع استارت‌آپ‌های مذهبی، قالب و شکل نوین اقدامات فرهنگی- مذهبی در سطح جهان است و این امر مختص ایران هم نیست بلکه در سطح جهان هم چنین کالاها و خدمات و کسب‌وکارهایی وجود دارد و اتفاقا قبل از جهان اسلام هم کارشان را آغاز کرده‌اند.
شایسته: من می‌خواهم به سوال شما از این زاویه پاسخ بدهم که اصولا کار مذهبی، دیگر نباید رنگ و روی رایگان داشته باشد. در حالی که در سنت جامعه ما خدمات و محصول مذهبی عموما و اکثرا رایگان و مجانی ارائه شده است. این تجربه موجب شده تا مردم کمتر حاضر باشند بابت یک خدمت یا کالای مذهبی، هزینه‌ای پرداخت کنند. به همین دلیل هم الان اغلب استارت‌آپ‌های مذهبی بر پایه دونیت یا اهدا‌ی بدون هزینه به اصطلاح چیده می‌شوند.
حتی ما در نینوا هم بنری قرار داده‌ایم که هر کسی هر چقدر می‌خواهد کمک کند، اما بابت مداحی هزینه‌ای نمی‌پردازند. چون مثلا همه نواهای مداحی در راسخون به صورت رایگان وجود دارد. حتی خیلی بعید است که مردم بابت حضور پای یک منبر هزینه‌ای بپردازند، چون تاکنون سرویس‌های مذهبی را به صورت رایگان دریافت کرده‌اند. این ذهنیت سد بزرگی بر سر راه گسترش کار استارت‌آپ‌های مذهبی است. این امر در سایر کشورهای جهان هم وجود دارد. کلا استارت‌آپ‌های مذهبی خیلی کم محصول‌محور هستند.
شایسته: به‌عنوان مثال، مراسم اربعین جریان درآمدی عظیمی طی دوره‌ای مشخص در ایران ایجاد می‌کند و استارت‌آپ‌های زیادی هم در این دوره فعالیت می‌کنند اما این گردش درآمدی و فعالیت‌های مرتبط با آن مختص این دوره است. هر چند نمی‌توان گفت که بازار پایداری وجود ندارد. بازار وجود دارد و دوره‌هایی چون اربعین شاید اوجش باشد. از طرفی چنین استارت‌آپ‌هایی برای رشد به کمک‌های مالی گسترده نیاز دارند.
اما حتی سرمایه‌داران مذهبی سنتی حاضر نیستند پول‌های‌شان را در اختیار این بچه‌ها قرار دهند چون تعریفی از ایجاد ارزش ندارند. الان اگر بنیانگذاران استارت‌آپ‌های مذهبی به این افراد مراجعه کنند، آنها حاضر هستند که برای تهیه غذای یک هیئت هزینه کنند اما اینکه بگوییم برای ترویج و ایجاد یک ارزش می‌خواهیم کار کنیم، خیلی متوجه مفهوم این حرف نمی‌شوند.
ابراهیمی‌مجد: من فکر می‌کنم در قدم نخست نباید مذهب را از زندگی روزمره مردم جدا کنیم؛ شما کافی است که به احکام معاملات و اخلاق معاملات که در فقه اسلامی وجود دارد، توجه کنید؛ رعایت اخلاق معاملات خود بازار بزرگی دارد.
ابراهیمی‌مجد: به نظر من لازم است که در این حوزه یعنی در بازار مذهبی جنس و کالا و خدمات خوب تعریف شود و به مشتریان ارائه شود. شاید به همین دلیل است که با وجود بازارهای بزرگ در حوزه خدمات و کالاهای مذهبی، هنوز آنلاین‌ها سهم عمده‌ای برداشت نکرده‌اند و اعداد و ارقام بزرگی به‌وجود نیامده است.
شایسته: ما مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای مذهبی داریم که خدمات رایگان ارائه می‌کنند. در کنار اینها نینوا را هم داریم. هرگاه تبلیغ این نرم‌افزارها را در یکدیگر قرار می‌دهیم، مخاطبان پیام می‌دهند که چرا تبلیغ دارید و چرا هزینه می‌کنید؟ مشتری عادت دارد به رایگان‌خری! ما الان در حال رفتارشناسی مشتریان هستیم تا بتوانیم محتوای مورد نظرشان را ارائه کنیم تا نتیجه این رفتارشناسی را بفروشیم. این خود یک بازار است که در نرم‌افزارهای رایگان ایجاد می‌شود. الان آمار داریم که طی ۱۰ روز نخست ماه رمضان، کاربران چه سوالاتی را مطرح می‌کنند یا در روز دیگری چه خواسته‌ای دارند؟ این آمار و ارقام و این رفتارشناسی در بدنه دولتی و تیم‌های تحقیقاتی خریدار دارد. حتی‌های شرکت‌های خصوصی هم می‌توانند در زمره مشتریان اطلاعات مربوط به این رفتارشناسی باشند.
صمیمی: بخش زیادی از استارت‌آپ‌های مذهبی دارای مدل درآمدزایی اقتصادی هستند. البته بخش عمده‌ای هم رایگان‌خری وجود دارد، ولی آمار و ارقام زیادی هم در این بازارها وجود دارد. مثلا ارزش بازار چادر بیش از ۵هزار میلیارد تومان است و چادر از مذهبی‌ترین کالاهای بازار است. یا در بحث سوغات زیارتی، بازاری به ارزش ۵۰۰میلیارد تومان وجود دارد. اما تولیدکننده مذهبی هنوز وارد دنیای نوین کسب‌وکار نشده و خلاقیت‌های لازم را ندارد. یا گردشگری مذهبی و ... اما بهره‌برداری لازم از این حوزه نشده است.
لطفی: وقتی نرم‌افزار زائر بیش از یک میلیون نصب دارد و من در بازاری حضور دارم که جمعیتی حداقل ۱۰۰میلیون نفری دارد، یعنی می‌توانم به درآمدزایی برسم و کسب‌وکاری ماندگار داشته باشم.
صمیمی: بشخصه این باور را ندارم که جامعه مخاطبان محصولات و خدمات استارت‌آپ‌های مذهبی صرفا افرادی هستند که ظاهر خاصی دارند، بلکه رفتارهای مذهبی در بخش زیادی از جمعیت کشور وجود دارد. در رویدادهای شتاب‌دهنده ما بوده‌اند افرادی که ظاهر خاصی هم نداشته‌اند و برنده شده‌اند. بنابراین نباید نگاه صفر و یکی به جامعه داشته باشیم.
لطفی: بچه‌مذهبی برای ما بر پایه سخن رهبری تعریف می‌شود که گفتند هر کسی یک بار در عمرش مدت زمانی را در شب قدر سپری کرده باشد، بچه حزب‌اللهی است. بنا بر چنین تعریفی، همه ملت ایران یعنی ۸۰ میلیون نفر، آدم‌های باورمندی هستند که می‌توانند مخاطب محصولات ما باشند و ما باید به نیازهای‌شان فکر کنیم و برایش برنامه داشته باشیم.
ابراهیمی‌مجد: چنین دیدگاه‌هایی وجود دارد و بر کسب‌وکارهای مذهبی هم تاثیر منفی می‌گذارد، اما به‌طور کلی اشتباه است که ما بخواهیم چنین استارت‌آپ‌هایی را خارج از چارچوب کسب‌وکارداری اداره کنیم. اینکه ما عقیده و نیتی داریم برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار با مضمون‌هایی که اشاره شد، یک طرف قضیه است اما در طرف دیگر این مسئله وجود دارد که باید ساز‌وکارهای حرفهای یک کسب‌وکار رعایت شود. هر فعالیت کسب‌وکاری باید اصول حرفهای را رعایت کند تا بتواند مشتری جذب کند و کسب‌وکارش را گسترش دهد و آمار و ارقام مثبت زیادی ایجاد شود.
شایسته: به نظر من مردم چنین نگرشی دارند و این دیدگاه‌ها به ضرر کسب‌وکارهایی از جنس کسب‌وکارهای ماست. اما چنین دیدگاهی طی حداقل ۲۰ سال شکل گرفته است. بنابراین برای از بین بردنش یا تغییردادنش هم باید ۲۰سال بگذرد!
ابراهیمی‌مجد: مهم‌ترین مسئله این است که افراد بدانند استارت‌آپ را بر چه بستری و با چه ساز‌و‌کاری راه‌اندازی می‌کنند. مثلا ما در بانی‌لینک به عنوان یک استارت‌آپ مذهبی، هیچ‌گاه نخواستیم از طریق اهرم‌های مذهبی و با استفاده از ساز‌و‌کار خاصی به بیزینس‌مان ورود کنیم. همچنین نباید فکر کنیم که تنها روی مخاطبی خاص تمرکز داریم. کارمان سخت است ولی شدنی است.
صمیمی: ما شتاب‌دهنده فرهنگی- مذهبی- قرآنی هستیم که مخفف آن می‌شود شفق، ولی خیلی‌ها به ما می‌گفتند که عنوان قرآنی را از نام‌تان بردارید، چون الان متهم می‌شوید به اینکه وصل هستید به خیلی جاها و در برابرتان موضع‌گیری می‌شود. اما ما با این تفکر که مخاطبان ما مخاطب عام نیستند بلکه کارآفرین مذهبی هستند، کارمان را شروع کردیم. اما اگر قرار بود استارت‌آپی راه‌اندازی کنیم، شاید از اسامی مذهبی استفاده نمی‌کردیم که موضع‌گیری از سوی جامعه نسبت به آن وجود نداشته باشد. اما بحث مهم این است که بسیاری از تیم‌هایی که به ما مراجعه می‌کنند، تنها براساس عقیده و باور قلبی کاری را شروع کرده‌اند و می‌بینیم که حتی ابتدایی‌ترین اقدامات مربوط به راه‌اندازی استارت‌آپ و بیزینس‌پلن را هم انجام نداده‌اند. بنابراین تیم‌هایی که در این حوزه وارد می‌شوند باید چینش استارت‌آپی داشته باشند و برنامه حرفهای برای کسب‌وکارشان طرح‌ریزی کنند.
از طرفی اینکه الان استارت‌آپ‌هایی در حال راه‌اندازی است که بخش خصوصی متولی‌شان است، می‌تواند به نوعی موضع‌گیری‌ها را کاهش دهد؛ یعنی بچه‌ها با زحمت خودشان و بدون رانت کارشان را شروع می‌کنند و همین رویه را هم ادامه دهند. من به نسل جدید و دهه هفتاد و دهه هشتادی‌ها امید زیادی دارم چون کمتر از دهه شصتی‌ها نگاه ایدئولوژیک و رویکرد سیاه و سفید دارند. حتی گاه از قیافه‌شان عقادیشان معلوم نیست.
لطفی: عملکرد استارت‌آپ‌های مذهبی و کیفیت خدمات‌شان و حرکت در جهت صحیح و به‌دست‌آوردن کاربر از مسیر ارگانیک و سالم، بهترین راهکار برای عبور از این طرز فکر است. باز هم تاکید می‌کنم که نیازهای مشتریان اگر از مسیر درست پاسخ داده شود، استقبال خواهند کرد.
صمیمی: در مورد بازار اینگونه خدمات و محصولات به چند بخش می‌توان اشاره کرد؛ یکی بازار محصولات حلال است و دیگری بازار محصولاتی که به صورت خاص مذهبی هستند و باورها و اعتقادات مذهبی را در رأس توجه خود دارد.
در حال حاضر اندازه بازار پوشاک کشورهای اسلامی حدود ۳۰۰میلیارد دلار است؛ یعنی پوشاک حلال که تخمین زده می‌شود حدود ۵۰میلیارد دلار آن مربوط به پوشاک خاص اسلامی باشد، مانند چادر و لباس‌هایی که نمادهایی از مذهب را با خود دارند. همچنین اندازه بازار رسانه‌های جهان اسلامی حدود ۲۲۰میلیارد دلار است که بنابر آماری که وجود دارد، حدود ۲۰میلیارد دلار آن مربوط به رسانه‌های مذهبی است.
در حوزه مالی و فین‌تک نیز باید اشاره کنم که اندازه دارایی بانک‌های کشورهای اسلامی حدود ۲هزار و ۲۰۰میلیارد دلار است که ۱۰۰میلیارد دلار آن به حوزه بانکداری اسلامی مربوط است. این بازار رو به رشد است و حتی در برخی بانک‌های لندن، بخش بانکداری اسلامی برای مخاطب‌های‌شان قرار داده‌اند. به حوزه بانکداری می‌توان وجوهات شرعی را هم اضافه کرد که بازار بزرگی است.
بازار بزرگ دیگری که در این حوزه وجود دارد، مربوط به بازار گردشگری اسلامی است. اندازه این بازار تا ۲۰۰میلیارد دلار در سال است. حدود ۳۰میلیارد دلار آن مربوط به سفرهای مذهبی است که سفر حج با ۱۵میلیارد دلار بیشترین سهم را دارد. همچنین حدود هزار میلیارد تومان اندازه بازار سفرهای مذهبی در ایران است. حدس زده می‌شود که اندازه بازار پوشاک اسلامی نیز در ایران حدودا ۱۰هزار میلیارد تومان باشد.
شایسته: بخش زیادی از حوزه‌ای که ما در آن حضور داریم، کماکان آفلاین است. بازار رسانه نیاز به اینفلوئنسرها دارد برای آنلاین‌کردن حجمی از این بازار. روزی که ما در سال ۹۱، نینوا را آغاز کردیم تنها دو بچه‌هیئتی بودیم که شور حسینی داشتیم و هیچ‌گونه دید بیزینسی نداشتیم. الان هم اعتراف می‌کنم که هنوز هم نینوا درآمدزا نیست و نرم‌افزار ما به صورت رایگان عرضه می‌شود و هزینه‌هایش از طریق درآمدزایی سایر نرم‌افزارهایی که داریم، تامین می‌شود.
در مورد اندازه بازار نواها و نمایش‌های مذهبی من چند آمار دارم؛ براساس تخمینی که در مورد بازار ایران زده‌ایم، در آیتم مذهبی ۳ میلیارد دقیقه نمایش و نوای صوتی مذهبی آنلاین داریم که توسط کاربران از محرم سال گذشته تاکنون دیده شده‌اند؛ یعنی طی یک سال. البته بحث خرید و دانلود جداست و این آمار مربوط به نمایش‌ها و نواهای دیده‌شده است. آماری هم داریم که تاکنون بیش از یک میلیون و ۵۰۰هزار نفر از نینوا به طرق مختلف استفاده کرده‌اند.
صمیمی: آمارهای مربوط به حوزه آنلاین در این زمینه، کماکان ناچیز است. اما آماری وجود دارد که می‌گوید در سال ۲۰۱۸، ایران رتبه هفدهم را در میان کشورهای نیکوکار داشته است. حتی براساس آماری، از هر ۱۰۰نفر ایرانی، ۶۱ نفر شخصا به افراد غریبه کمک کرده‌اند و از هر ۱۰۰ ایرانی، ۵۰ نفر به خیریه‌ها کمک مالی کرده‌اند. حدود ۳۰۰میلیارد تومان تنها به کمیته امداد کمک مردمی شده است. همه این آمار و ارقام می‌تواند در حوزه آنلاین اتفاق بیفتد.
لطفی: با اینکه زائر هنوز درآمدزا نیست، اما نگاه ما نگاه فراملی است و نرم‌افزار زائر قرار است مورد استفاده همه شیعیان باشد، یعنی بیش از ۱۰۰میلیون نفر و به عبارت دیگر یعنی ۱۰ تا ۱۵درصد جمعیت جهان اسلام. الان یک میلیون نصب را پشت سر گذاشته و این رقم افزایش خواهد یافت. در واقع به نظر من این حوزه هم به سمت آنلاین‌شدن در حرکت است.
صمیمی: یکی از مهم‌ترین دلایل این است که استارت‌آپ‌های این حوزه رقیب رایگان دارند؛ یعنی کسب‌وکارهایی که به ارگان‌ها و نهادهایی وابسته هستند و از منابع مالی ویژه‌ای هم استفاده می‌کنند. بنابراین استارت‌آپ‌های این حوزه یا باید مدل درآمدی‌شان را عوض کنند یا خلاقیت‌هایی برای درآمدزایی به کار ببرند.
لطفی: الان ما در زائر، قرآن و صوت قاریان مختلف را ارائه کرده‌ایم، ولی کافی است که مثلا یک کار تبلیغی انجام دهیم، اعتراض‌های زیادی نسبت به ما می‌شود که چرا این سمت و سو می‌روید و چرا هزینه می‌گیرید؟!
ابراهیمی‌مجد: نرم‌افزار نور الان بسیار می‌فروشد. حتی نرم‌افزارهای دیگری هم هستند که درآمدزایی دارند.
شایسته: هم موردی که آقای ابراهیمی‌مجد اشاره کرد و هم موارد بسیار دیگری، بودجه‌های خوبی دارند. وب‌سایتی بوده که بسیار مشهور است در حوزه مذهبی. وقتی با آنها مذاکره کردیم که روی نینوا سرمایه‌گذاری کنند و دلیل آوردیم که ما بخش زیادی از راه را رفته‌ایم، قبول نکردند و خودشان مشابه نینوا را راه‌اندازی کرده‌اند. حتی جبهه دارند نسبت به کسب‌وکارهایی چون نینوا. اینها اغلب دولتی هستند که حتی برای به‌دست آوردن کاربر هم زحمتی نمی‌کشند.
صمیمی: بودجه و پول‌شان را هم دولت می‌پردازد.
شایسته: بله دقیقا. همین نرم‌افزار با کاربران فرمایشی روی کافه بازار هم قرار می‌گیرد، ولی همین کافه بازار حاضر نیست از نینوا که مستقل است و زیر بلیت کسی نیست، حمایت کند. سال گذشته من دو هفته به کافه بازار ایمیل زدم که اگر نرم‌افزار مشابه نینوا و کامل‌تر داشتید، در صفحه اول بنرش را کار کنید. اما هیچ توجهی نکردند. در حالی که هزینه قرارگیری در صفحه را هم می‌پرداختیم. در نهایت هم بنر کسب‌وکاری وابسته به بودجه‌ای ویژه را در صفحه اول کار کردند.
صمیمی: شفق از جست‌وجوی من به دنبال استارت‌آپ‌های مذهبی شکل گرفت. طی جست‌وجوهایی که داشتم، با وی‌سی‌های مذهبی بسیاری مواجه شدم که در سطح جهان شکل گرفته بودند. شتاب‌دهنده‌های مذهبی هم زیاد بودند. وی‌سی‌هایی هم در جهان اسلام وجود داشت؛ البته غیرشیعی. خود من نظرم این بود که منتورها و وی‌سی‌هایی در این راستا تربیت کنیم هر چند این امر محقق نشده است.
همین الان سرمایهگذاران مذهبی زیادی در ایران داریم، اما اغلب و شاید همگی سرمایه‌گذارهایی مربوط به بخش دولتی و شبه‌دولتی هستند. اینها دغدغه بخش خصوصی را ندارند و با اینکه مذاکراتی با آنها داشته‌ایم، مجاب نمی‌شوند و درگیر بوروکراسی هستند و دنبال هوشمندکردن پول‌شان نیستند. سرمایه‌دارهای مذهبی شخصی هم فضاهای استارت‌آپی را نمی‌شناسند و به آن باور ندارند. برای همین هم ما در شفق به دنبال راه‌اندازی انجل‌گروپ اسلامی هستیم و در پی جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی. حتی بخشی از سرمایهگذاران حاضر در زیست‌بوم اعلام آمادگی کرده‌اند.
شایسته: اعتقاد راسخ من این است که بچه‌مذهبی‌ها به خاطر اعتقادشان هم که شده همه تلاش‌شان را می‌کنند که استارت‌آپ‌شان شکست نخورد و رشد کند. بنابراین حتی اگر وی‌سی‌ها به ما توجه کنند، پشیمان نمی‌شوند. پیشنهاد من این است که یک وی‌سی روی ۱۰ نرم‌افزار مذهبی در مرحله بذری سرمایه‌گذاری کند یعنی تا ۳۰۰میلیون تومان هزینه کند. بعد از این مرحله حتما به درآمدزایی می‌رسند.
اگر ما بتوانیم یکی دو کمپین بزرگ تبلیغاتی داشته باشیم، می‌توانیم به درآمدزایی و گردش مالی قابل‌توجهی برسیم. چون بازارهای بزرگی پیش روی ماست اما کسی به ما توجه نمی‌کند. بنابر آماری که من دارم در حال حاضر دو شرکت رقیب گردشگری در فضای تبلیغاتی روزانه هزینه‌های میلیونی می‌کنند؛ یعنی یکی از آنها روزی ۱۰۰میلیون و دیگری روزی ۸۰ میلیون تومان برای ادورز هزینه می‌کنند!
ما اگر در ایام محرم روزی یک میلیون تومان هزینه ادوردز کنیم، حتما رشد بزرگی را تجربه می‌کنیم.
صمیمی: شفق صددرصد مستقل است و هنوز روی هیچ استارت‌آپی هم سرمایه‌گذاری نکرده است. اما شاید باورش سخت باشد که در اکوسیستم، شتاب‌دهنده شبه‌دولتی هم داریم که بودجه‌های عظیمی در اختیار دارد. در حالی که شتاب‌دهنده باید خصوصی باشد. ما به استارت‌آپ‌های مرتبط با شفق توصیه کرده‌ایم که سرمایه جذب کنند اما جریان اصلی درآمدی‌شان را به بودجه‌های نهادها و سازمان‌ها وابسته نکنند و اینکه به هیچ‌وجه سهام مدیریتی به نهادهای غیرخصوصی ندهید.
لطفی: احتمالا به این سمت می‌رویم و بستگی به عدد پیشنهادی‌شان دارد. اما با سازوکارهایی که نتوانند مدیریت کسب‌وکار ما را در اختیار بگیرند.
ابراهیمی‌مجد: قطعا به پیشنهادهای‌شان فکر می‌کنیم. بالاخره کسب‌وکار برای باقی‌ماندن نیاز به سرمایه دارد، اما جوانب احتیاط را هم رعایت می‌کنیم.
شایسته: احتمال اینکه خطاهای زیادی وارد کسب‌وکارمان کنند، زیاد است و حتی خطر فساد پولی و مالی هم وجود دارد، اما باید به توصیه‌هایی که آقای صمیمی به استارت‌آپ‌های‌شان داشته‌اند، عمل کنیم. بنابراین من پول را قبول می‌کنم ولی نباید خواسته نامعقول داشته باشند. یعنی نباید اختیار عمل من را بگیرند، بلکه باید کاملا براساس بیزینس‌مدل و شفاف همکاری کنند. البته در مراحل نخستین کسب‌وکار اگر سرمایه از این مجموعه‌ها جذب شود چون رقم اندکی دارد، احتمال خطا هم کم می‌شود.
ابراهیمی‌مجد: به نظر من نباید ما چنین دیدگاهی داشته باشیم و نباید آدم‌ها را تقسیم‌بندی کنیم. البته ممکن است افرادی باشند که در کسب‌وکارشان خطاهایی مرتکب شوند اما این امر در مورد سایر کسب‌وکارها هم ممکن است صادق باشد.
صمیمی: من آدم‌ها را تقسیم‌بندی نمی‌کنم. اما محصولات و خدمات را می‌توانیم به مذهبی و غیرمذهبی تقسیم‌بندی کنیم، اما جامعه استارت‌آپی ایران را جامعه‌ای سالم می‌دانم. بحث‌های سیاسی که طی یک سال اخیر ایجاد شد، حتی اگر درست هم باشد، جایش در رسانه‌ها نیست و نباید در مورد آنها هیاهو راه انداخت، بلکه باید در اتاق‌های دربسته وزارتخانه‌ها و نهادهای مرتبط بررسی شود.
فضای استارت‌آپی، فضای حساسی است و با کمترین شایعه مسموم می‌شود. آن هم در زمانی که کشورمان در برهه خاصی به سر می‌برد و دغدغه‌های زیادی برای جذب سرمایه از خارج کشور و حتی داخل کشور وجود دارد. ما بچه‌مذهبی‌ها ابدا دیدگاه منفی به اکوسیستم نداریم هر چند همیشه باید منافع ملی‌مان را مدنظر داشته باشیم. ما مسلمان شرمنده نیستیم و با افتخار در این زمینه کار می‌کنیم و خودمان را بخشی از جامعه استارت‌آپی می‌دانیم.
لطفی: من نمی‌دانم که چرا باید برای خودمان دشمن بتراشیم و همیشه فکر کنیم که دیگری با ما بد است؛ چرا یک مجموعه یا ارگان یا هر چیز دیگری باید مدعی باشد که مثلا نسبت به دیتای مردم امانتدارتر است؟! این دیدگاه و ایجاد سروصدا در این زمینه مخرب است. دشمن‌تراشی در زمانه‌ای که دشمن به اندازه کافی وجود دارد، به بیراهه رفتن است. باید به دنبال دوستی و رفاقت باشیم.
نباید نگرانی‌های عجیب و غریبی وجود داشته باشد که مثلا دیتا و اطلاعات خاصی از کشور می‌رود یا اتفاقی برایش رخ می‌دهد. الان یک میلیون نصب برای زائر رخ داده و اطلاعات وسیعی از کاربران روی این نرم‌افزار وجود دارد. آیا باید دائما نگران زائر باشیم؟! در حالی که ما نرم‌افزاری طراحی کرده‌ایم که نیازهایی را پاسخ می‌دهد، اشتغالزایی ایجاد کرده و درآمدزایی هم خواهد داشت.
شایسته: به نظر من در حال حاضر و در شرایط کنونی ایران، فضای استارت‌آپی یکی از پاک‌ترین سیستم‌های کاری و اقتصادی است. استارت‌آپ‌ها به دلیل اینکه به دنبال رشد سالم و درآمدزایی هستند، شفاف کار می‌کنند. مذهبی و غیرمذهبی هم ندارد. ما همه باید مراقب و مواظب باشیم اما انگ‌های جاسوسی یا غیرمذهبی و اجنبی‌بودن، این فضای سالم را کثیف می‌کند و انگیزه را از بین می‌برد. من از وی‌سی‌ها و سرمایهگذاران می‌خواهم که به ما هم به چشم استارت‌آپ‌هایی نگاه کنند که می‌خواهند رشد کنند. ما هم استارت‌آپ هستیم و به بودجه‌های خاصی هم وصل نیستیم. از ما هم حمایت کنید چون بازارهای بزرگی وجود دارد که بکر مانده و با تزریق سرمایه می‌توان شاهد رشد استارت‌آپ‌های بزرگی در این زمینه بود.
بانی لینک
مهدی ابراهیمی‌مجد،۳۰ساله است و مکانیک خوانده در دانشگاه علوم و تحقیقات. با چند نفر از دوستان دبیرستانش، اواسط سال ۹۴، خواسته‌اند فعالیتی مذهبی، اجتماعی و انسانی انجام دهند. مشورت‌های زیادی می‌کنند تا اینکه به این نتیجه می‌رسند که کسب‌وکاری با موضوع جمع‌سپاری مالی راه بیندازند. اواخر سال ۹۵ «بانی‌لینک» را به‌عنوان نام این کسب‌وکار انتخاب کرده و برای آماده‌سازی بسترهای اولیه‌اش اقدام می‌کنند. شهریور ۹۶ آغاز کار است و سرمایه اولیه‌اش هم به صورت جمع‌سپاری مالی تهیه می‌شود. مهدی می‌گوید: «با بررسی‌هایی که انجام دادیم، میزان سرمایه مورد نیازمان ۶۷ میلیون و ۷۰۰هزار تومان بود که این سرمایه هم به صورت جمع‌سپاری مالی انجام شد.»
بانی‌لینک بعد از گذشت حدود ۸ ماه از آغاز فعالیتش، بیش از ۲۵ پروژه موفق انجام داده که بین ۲۰۰ هزار تا ۶میلیون تومان ارزش داشته‌اند؛ از اشتغالزایی در مناطق محروم گرفته تا تهیه غذا یا پرداخت هزینه حضور مداح در یک هیئت. تیم بانی‌لینک پنج‌نفره است که هیچ‌کدام حقوق‌بگیر نیستند. بانی‌لینک، غیرانتفاعی و غیرتجاری است و همه داوطلبانه برای بانی‌لینک کار می‌کنند و هر پروژه‌ای که موفق می‌شود، ۵ درصد به بانی‌لینک به خاطر هزینه‌هایش می‌رسد. اگر پروژه‌ای موفق نباشد، هزینه‌ها به بانی‌ها برمی‌گردد. ابراهیمی‌مجد می‌گوید: «کمک‌هایی که می‌شود بین هزار تا یک میلیون تومان است و ما در بانی‌لینک به دنبال بانی‌های کوچک هستیم چون تعداد زیاد بانی‌های کوچک بهتر از چند بانی بزرگ و محدود است.» الان تقریبا ۹۵۰ نفر بانی روی بانی‌لینک حضور دارند. هر کسی با هر بضاعت مالی می‌تواند در انجام کارهای خیر و فرهنگی و مذهبی سهیم شود.
زائر
نرم‌افزار زائر در حوزه گردشگری مذهبی فعالیت می‌کند و به بیش از یک میلیون نصب رسیده است. این محصول براساس نیاز کاربران به مکان‌یاب مذهبی طراحی و تولید شده است. اماکن زیارتی داخلی و خارج از ایران از جمله موقعیت جغرافیایی موجود در این محصول است. در این نرم‌افزار علاوه بر مسیر‌یابی و مکان‌یابی زیارتی، حاوی کتاب‌های مذهبی چون قرآن، صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه است با قابلیت جست‌وجوی ویژه. اوقات شرعی و اذان از دیگر امکانات این نرم‌افزار است. زائر در حال حاضر بیش از ۲۰۰هزار نصب فعال را تجربه کرده است. بنابر گفته‌های مدیر محصول این نرم‌افزار، نصب این نرم‌افزار به بیش از یک میلیون بار هم رسیده که فعلا ۲۰۰هزار نصب فعال است. نرم‌افزار زائر به گونه‌ای طراحی و تولید شده که علاوه‌بر‌اینکه اوقات شرعی را به افراد اعلام می‌کند و حاوی کتب مذهبی شیعه است، دسترسی به هر مکان زیارتی را بر هرکسی که در هر لحظه‌ای قصد زیارت می‌کند، فراهم کرده و این برای همه روزهای سال است و مختص یک دوره خاص نیست.
نینوا
نرم‌افزار نینوا براساس نوحه‌ها و آواهای مذهبی بناشده و به نوعی در بازار موسیقی حضور دارد. اما امثال نوار یا حتی نواک که در بازار موسیقی فعال هستند، رقبای نینوا نیستند. الان بحث کسب‌وکارهای تخصصی در میان است و مخاطب مذهبی دنبال نوای مذهبی در یک بستر مذهبی است و ترجیح می‌دهد نوای مذهبی را به جای نوار از نینوا بگیرد. تا محرم سال قبل، مخاطبان محصولات نینوا، مناسبتی بودند؛ یعنی مثلا در دهه نخست محرم تعداد کاربران به ۵۰هزار نفر می‌رسید و بعد از محرم به ۴ هزار کاربر کاهش می‌یافت. اما این ۴ هزار نفر تا محرم سال بعد هم با نینوا می‌مانند. در حال حاضر ۱۹ هزار کاربر بعد از محرم روی نینوا مانده‌اند و به صورت هفتگی، ۲ هزار کاربر فعال دارد؛ یعنی ۱۰درصد از کاربران نینوا فعال هستند. همچنین برای رونق بازار نینوا، نواها و نوحه‌های قدیمی را به بازار محصولات‌شان اضافه کرده‌اند و ۸ درصد افزایش بازدید داشته‌اند.
شفق
شتاب‌دهنده فرهنگی- مذهبی و قرآنی «شفق» اولین شتاب‌دهنده اختصاصی در حوزه فرهنگی-مذهبی است. رسالت این شتاب‌دهنده راه‌اندازی و حمایت از کارآفرینی و ارز‌ش‌آفرینی‌های فرهنگی-مذهبی است. بدین منظور، با شکل‌دهی، آموزش و حمایت از کسب‌وکارهای نوپای فرهنگی-مذهبی، تلاش می‌کند ایده‌ها و نوآوری‌های این عرصه را به شکلی برنامه‌ریزی‌شده به تولید و اثرگذاری مستمر و اثربخش هدایت کند.
شفق مجموعه‌ای خصوصی و کاملا مستقل است که به همت جمعی از کارآفرینان و نخبگان عرصه‌های فرهنگ و دانش شکل گرفته و فعالیت می‌کند. بنا بر گفته‌های محمدامین صمیمی، شفق به دنبال راه‌اندازی نخستین وی‌سی جهان تشیع است و می‌خواهد فعالیت شفافی در این زمینه داشته باشد.
(تصاویر) مخوف‌ترین مرکز بازداشت و شکنجه در دمشق 
عکس پروفایل مادر فوت شده 
فروشگاه سایس بهترین فروشگاه ابزار تعمیرات سخت افزاری در تهران 
قتل خونین همسر با دستور زن خیانتکار+گفتگو با متهم 
بهترین فیلم‌ها و سریال‌های سال 2024 به انتخاب مجله تایم 
لیست قیمت انواع سخت افزار (قطعات کامپیوتر) | آپدیت: 2 دی 
دانلود آهنگ علی زند وکیلی غمگین ترین آهنگ 
عکس صبح بخیر زمستانی | 130 عکس نوشته صبح بخیر زمستانی 
دیدن پورن توسط بچه ها، چگونه برخورد کنیم؟ 
کپشن غمگین | 100 کپشن غمگین خاص کوتاه و بلند برای استوری و پست 
معرفی بهترین فیلم‌های تاریخ جهان در هر ژانر 
کپشن در مورد چتر ؛ جملات کوتاه عاشقانه و غمگین برای چتر 
عکس پروفایل روز مادر _ عکس نوشته مادرانه 
جملات تولدت مبارک پسرم (جملات زیبای تبریک تولد مادر به پسر) 
عکس پروفایل مخصوص روز زن ،مادر و ولادت حضرت فاطمه (س) 
مرد جوان پسر مورد علاقه مادرزنش را به قتل رساند!