آیین دوست‌یابى از منظر امیرالمؤمنین(ع)

به گزارش ایکنا از همدان امام علی(ع) در حکمت دوازدهم نهج‌البلاغه به آیین دوست‌یابی و اهمیت دوستی و حفظ آن اشاره می‌کنند.
«أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ، وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ. ناتوان‌ترین مردم کسى است که در دوست‌یابى ناتوان است، و از او ناتوان‌تر آن که دوستان خود را از دست بدهد.»

سرمایه انسان در دوست‌یابی
بی‌شک یکى از مهم‌ترین سرمایه‌های انسان در زندگى دوستان صمیمى هستند، این سرمایه نه تنها براى یارى کردن انسان در برابر مشکلات، بلکه براى انس گرفتن و بهره گرفتن از تجربه‌ها و نظرات آنها ضرورى است و جالب این که به دست آوردن دوستان خوب کار آسانى است، نه همچون به دست آوردن مال است که احتیاج به تلاش و کوشش فراون و گاه نیاز به سرمایه‌گذارى‌هاى کلان دارد و نه همچون مقام است که به دست آوردنش نیاز به روابط اجتماعى قوى دارد، بلکه با سرمایه اى که در اختیار هر کس قرار دارد به دست مى‌آید و آن سرمایه گشاده‌رویى، ادب و حسن معاشرت است.
بر همین اساس امام(ع) مى فرماید «عاجزترین مردم کسى است که از به دست آوردن دوست عاجز باشد»؛ حدیث معروفى است از امیرمؤمنان على(ع) که خطاب به مردم فرمود «إِنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِطَلاَقَةِ الْوَجْهِ وَحُسْنِ اللِّقَاءِ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(صلى الله علیه وآله) یَقُولُ إِنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِأَخْلاَقِکُمْ، (اى مردم) شما نمى توانید مردم را با اموال خود راضى نگه دارید، از این رو ایشان را با خوشرویى و رفتار خوب راضى نگه دارید، زیرا من از رسول خدا(ص) شنیدم که مى فرمود شما نمى توانید خشنودى مردم را با اموال (محدودتان) به دست آورید بنابراین با اخلاق نیکویتان خشنودى آنها را به دست آورید».

ناتوان‌ترین مردم
آنگاه امام مى افزاید: «و از او عاجزتر کسى است که دوستانى را که به دست آورده از دست بدهد»؛ زیرا ممکن است به دست آوردن چیزى مقدارى زحمت داشته باشد، ولى نگه داشتن آن آسان تر است، بنابراین کسى که دوستان خود را با بى‌مهرى یا بى‌اعتنایى از دست دهد عاجزتر از کسى است که نتوانسته دوستى به دست آورد.
در اینجا سؤالى مطرح است که اگر امام در جمله اول مى فرماید «از همه مردم عاجزتر کسى است که...» چگونه بعد از آن مى فرماید «و از او عاجزتر کسى است که دوستانش را از دست دهد» اگر جمله اول عمومیّت دارد، با جمله دوم سازگار نیست.
ولى پاسخ این سؤال روشن است و آن اینکه جمله اول عمومیّت نسبى دارد و عمومیّت نسبى با وجود بعضى از استثناها منافات ندارد و شبیه این تعبیر در کلمات روزانه مردم نیز زیاد است، مثلا مردم مى گویند بدبخت ترین مردم کسى است که آبروى خود را از دست دهد و از او بدبخت تر کسى است که ایمان خود را از دست دهد و هیچ گاه در عرف مردم تناقضى در میان این دو دیده نمى شود.
در حدیثى از امیرمؤمنان(ع) در غررالحکم مى خوانیم «مَنْ لا صَدیقَ لَهُ لا ذُخْرَ لَهُ; کسى که دوست ندارد ذخیره اى ندارد».
امام صادق(ع) مى فرماید «لَقَدْ عَظُمَتْ مَنْزِلَةُ الصَّدِیقِ حَتَّى إِنَّ أَهْلَ النَّارِ یَسْتَغِیثُونَ بِهِ وَیَدْعُونَ بِهِ فِی النَّارِ قَبْلَ الْقَرِیبِ الْحَمِیمِ قَالَ اللَّهُ مُخْبِراً عَنْهُمْ (فَما لَنا مِنْ شافِعِینَ وَلاَ صَدِیق حَمِیم)، مقام دوست بسیار برجسته است تا آنجا که دوزخیان نیز با فریاد خود از او ـ پیش از آنکه از نزدیکان کمک بخواهد ـ سخن مى‌گویند همانگونه که خداوند در قرآن از آنها چنین خبر داده که مى گویند امروز نه شفاعت کننده‌اى داریم نه دوست گرم و پر محبتى».
اصولاً دوستان خوب بهترین زینت انسانند همان طور که امام صادق(علیه السلام)مى فرماید «لِکُلِّ شَىْء حِلْیَةٌ وَحِلْیَةُ الرَّجُلِ أوِدّائُهُ، هرچیزى زینتى دارد و زینت انسان دوستان اوست».
در اهمّیّت دوستان همین بس که از بعضى از بزرگان سؤال شد آیا برادر بهتر است یا دوست خوب؟ گفت: برادرى خوب است که دوست انسان باشد.
انتهای پیام