فهم معانی عمیق متون دینی، نیازمند روش‌شناسی مطالعه است

به گزارش ایکنا از اصفهان، مهدی مطیع، مدیرگروه قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان در همایش غدیر و نهج‌البلاغه، اظهار کرد: تنوع موضوعی، حجم مطالب استخراج شده و بسیاری از محتواهای متن نهج‌البلاغه آنقدر زیاد است که شاید قابلیت جمع‌آوری در فضای تشیع، در اسلام و در بررسی‌های دینی غیر مسلمانان را نداشته باشد، اما این مطالعات تماما یک ویژگی دارد و آن اینکه آنقدر انبوه شده که گاهی استفاده از آن را سخت کرده است.
وی افزود: هریک از پژوهشگران در زمان جستجوی یک واژه یا یک موضوع که به سراغ مطالعات نهج‌البلاغه می‌روند، آنقدر با انبوه مطالب مواجه می‌شوند که آنها را حیرت‌زده و سردرگم می‌کند. از سویی مطالعات درون مایه‌ای یا مطالعات تماتیک متون دینی متهم به تکرار ‌شده‌اند و این به این معنا نیست که کهنه شده باشند، به همین دلیل و با وجود نیازهای جدید، پژوهشگران علوم انسانی به ویژه پژوهشگران علوم اسلامی به ویژه قرآن و حدیث به سمتی رفته‌اند که در سری دوم مطالعات دینی، تلاششان را در دوره معاصر متمرکز کنند که آن یک روش‌شناسی مطالعات است.
بیان قوانین هستی و الهی از تم‌ها و لایه‌های درونی نهج‌البلاغه است
مدیرگروه قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان بیان کرد: عالمان ما در عرصه علوم انسانی ذخیره بسیار گران‌بهایی از میراث علمی برای ما به جا گذاشتند، اما ما دسترسی خوبی به آنها و روش‌های برداشت و فهم آنها نداریم و صرفا در حد مطالعه و تورق از آنها استفاده می‌کنیم. هرچه به سمت روش شناسی برویم، موفق تریم و امکان استخراج مبانی و معانی به روز شده و مبانی اصیل و عمیق اسلامی بیشتر می‌شود. در فضای آکادمیک و فضای دانشگاه، جدی گرفتن روش شناسی در مطالعات دینی بسیار پررنگ است.
مطیع ادامه داد: مطالعات هرمونوتیک به دودسته بزرگ از حوزه روش شناسی تفسیم‌بندی می‌شود؛ گاهی نگاه ما به متن، متن به منزله متن است به این معنا که خود متن برای ما اصالت دارد و تلاش می‌کنیم بدون در نظر گرفتن مولف متن یا فضای متن، با خود متن رو به رو شویم و از آن معنا استخراج کنیم.
وی افزود: بی شک یکی از تم‌ها و لایه‌های درونی نهج‌البلاغه، بیان قوانین هستی و الهی است. امیرالمومنین(ع) عالم به جهان هستی و دانشمند سنن الهی هستند، به همین دلیل می‌تواند قوانین هستی را برای ما بیان کند.
شناخت قوانین الهی، انسان را به خشیت مشفقانه می‌رساند
مطیع اظهار کرد: کسی که به علم قوانین الهی برسد، به خشیت می‌رسد و خشیت یعنی یک مراقب مشفقانه. خداوند در بحث ملائکه و بندگان عالم فرمودند که خشیت، شفقت می‌آورد. شفقت یعنی یک مراقبت پر مهر و با لطافت. بنابراین مطالعات تماتیک یا درون مایه‌ای نهج‌البلاغه می‌تواند با روش‌های جدید به لایه‌های جدیدی متفاوت از فضاهای گذشته دسترسی پیدا کند.
وی تصریح کرد: به شیوه مطالعه خود متن، مطالعات هرمونوتیک می‌گویند که خود به دودسته هرمونوتیک ادبی و هرمونوتیک فلسفی تقسیم‌بندی می‌شود. در هرمونوتیک فلسفی، بیشتر اصالت به عهده خواننده است که هرکس با توجه به فضا و فهم و درک خود، متن را درک می‌کند. در کلام معصوم ابعاد مختلفی وجود دارد. اگر کسی به دین و امیرالمونین اعتقاد نداشته باشد، موقع خواندن نهج‌البلاغه، نمی‌تواند در مقابل شگفتی و عظمت آن مقاومت کند. مطالعات هرمونوتیک فلسفی از روش‌های مهم برای ارتباط با جهان است. در مطالعه هرمونوتیک ادبی، متن اهمیت دارد.
مطیع ادامه داد: روش دوم مطالعه روش شناسی در حوزه قرآن و حدیث، متن به منزله اثر است. در اینجا، اصالت با مولف متن می‌باشد. این خود به دو دسته مطالعه معناشناسی محض و مطالعه معناشناسی کاربردی تقسیم می‌شود. مطالعه معناشناسی متن بسیار متنوع است. در مطالعه معناشناسی با مفاهیم کانونی، میدان‌های معناشناسی تشخیص داده می‌شود و از طریق میدان‌های معناشناسی، شبکه میدانی و با شبکه میدانی به نظام معنایی متن دست پیدا می‌کنیم. وقتی به نظام معنایی رسیدیم یعنی به فضای متن دست پیدا کردیم. معناشناسی کاربردی، سخت‌ترین کار در حوزه مطالعات متن است و آن یعنی پیدا کردن منظور متن که به آن منظورشناسی هم گفته می‌شود.
وی گفت: واژه درایت به معنی کشف ناگهانی معنا، ما را به منظور شناسی بسیار نزدیک می‌کند. کسی که بتواند در فضای متن قرارگیرد و با متون و فضای حاکم بر مطالعات اسلامی انس بگیرد، به درایت رسیده؛ درایت شاید معادل معناشناسی کاربردی باشد.
انتهای پیام