تاریخ بیهق

ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات‌ : اح‍م‍د ب‍ه‍م‍ن‍ی‍ار
م‍ق‍دم‍ه‌ : م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍وه‍اب‌ ق‍زوی‍ن‍ی‌

تاریخِ بیهق ، تاریخی محلی به زبان فارسیست، مشتمل بر تاریخ و جغرافیا و اَحوال عالمان و خاندانهای مشهور ناحیۀ بیهق، تألیف ابوالحسن علی بن زید بیهقی (م 565ق/1170م). در میان سلسله آثاری که به تواریخ محلی موسوم‌اند، کتاب تاریخ بیهق از جملۀ آثار ممتاز است، زیرا مؤلف که در غالب دانشهای عهد خود دست داشت ، با احاطۀ خاصی، اطلاعات جغرافیایی این ناحیۀ مهم خراسان را با تاریخ سیاسی و فرهنگی به هم آمیخته، و مجموعه‌ای آکنده از انواع اطلاعات ارزشمند پدید آورده است؛ چندان که بسیاری از آگاهیهای گوناگون دربارۀ خراسان و بیهق را اکنون مدیون این کتاب هستیم.
بیهقی کتاب خود را با مقدمه‌ای ادیبانه، با استشهاد به اشعار عربی و فارسی، در اهمیت و فواید تاریخ آغاز کرده ، سپس فصل کوتاهی را به بیان «ولایات» و نواحی ای که در رُبعِ معمورِ عالم هست»، اختصاص داده است ؛ آن‌گاه در فصلی دیگر، فهرستی از آثار مکتوب تاریخی پیش از خـود را ــ که‌بسیاری از آنها اینک از میان رفته، یا تنها به‌صورت‌منقول در آثار دیگران بر جای مانده ــ ارائه کرده ‌است . بیهقـی ماننـد دیگـر مـؤلفان تواریـخ محلی ــ که فصلـی را به فضایـل شهر خود اختصاص می‌دهند ــ از «فضایل بیهق» در فصلی سخن به میان آورده، و شماری از اصحاب محمد را که «در بیهق بوده‌اند»، نام برده ، و سپس به «ذکر هوای بیهق» و بیان جغرافیای ناحیه ودیه‌ها و روستاهای بیهق پرداخته است .
از جمله مهم‌ترین بخشهای این کتاب، فصلی است که مؤلف به «ذکر خاندانهای قدیم و شریف در این ناحیت» اختصاص داده است . آگاهیهایی که او از خاندانهای حکومتگر در خراسان، مانند طاهریان، سامانیان، غزنویان و سلجوقیان به دست می‌دهد، و نیز آنچه در باب خاندانهای مشهور بیهق، در سیاست و فرهنگ آورده، بسیار ارزشمند، و در مواردی یگانه است.

این کتاب پیشتر به صورت تایپ شده در سایت قرار گرفته بود.

حق تکثیر: آزاد