«فارابی»؛ جشنواره ای به دور از مرزبندی‌های فکری/گامی بلند برای بومی سازی علوم انسانی

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: جشنواره بین‌المللی فارابی چند سالی است که به شکل منظم و به همت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار می شود. با توجه به آنکه اختتامیه دهمین دوره این جشنواره فردا (یکشنبه، هفتم بهمن) برگزار می شود، بر آن شدیم تا مروری داشته باشیم بر اهداف، برنامه ها و دستاوردهای این جشنواره بین المللی.

این جشنواره که امسال دهمین دوره خود را تجربه می کند، از حیث سازمانی به‌گونه‌ای تعریف شده تا از حداکثر حمایت مراکز پژوهشی- آموزشی فعال در گستره علوم انسانی برخوردار باشد که برای این منظور از تجارب ارزنده جشنواره‌های بین‌المللی کشور و دیدگاه‌ها و پیشنهادهای ارایه شده از سوی فرهنگستان‌ها‌ و مؤسسات پژوهشی و علمی کشور استفاده کرده و در مجموع، تلاشی فراگیر و اقدامی جمعــی را برای شناسایی و تقدیر از برگزیدگان علوم انسانی و اسلامی، شکل می‌دهـد.

جشنواره فارابی در دو سطح جوان (زیر 35 سال) و بزرگسال به دریافت، بررسی و انتخاب آثار برگزیده می‌پردازد و از حیث قلمرو جغرافیایی دو حوزه داخل و خارج (بین الملل) را پوشش می‌دهد؛ از سوی دیگر در کنار دو بخش داخلی و بین الملل، بخشی به عنوان «بخش ویژه» تعریف شده که شامل این موارد می شود: «پیشکسوت علوم انسانی ایران»، «شخصیت های پیشرو در حوزه علوم انسانی ایران»، «نظریه پرداز برتر»، «مترجم برتر و تاثیرگذار در حوزه اهداف جشنواره»، «انجمن علمی برتر»، «فصلنامه علمی پژوهشی برتر».

اما جشنواره ای با این سطح تاثیرگذاری در حوزه علوم انسانی و اسلامی، اهداف متعددی دارد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:

اهداف کلان و طولانی مدت جشنواره فارابی

-بسترسازی تولید دانش بومی اسلامی و ایرانی

-ایجاد نگرش مثبت به علوم انسانی در کشور و هدایت و ایجاد انگیزه در استعدادهای جوان به این حوزه

-آشناسازی و عمق‌بخشی نگاه به نقش علوم انسانی در حوزه تولید علم و تمدن‌سازی در جامعه ایران و جهان اسلام

-تقویت و توسعه ایده و برنامه بومی‌سازی علوم انسانی ـ اسلامی در ایران و جهان اسلام

-بازنمایی توان علمی ایران و جامعه اسلامی در حوزه علوم انسانی ـ اسلامی

-کمک به تبیین اهمیت، کارکرد و نقش مؤثر علوم انسانی در فرایند برنامه‌ریزی و سیاستگذاری ملی و بین‌المللی

اهداف کاربردی

-تمهید شرایط مناسب برای تشویق و هدایت استعدادهای جوان به تحصیل و تحقیق در حوزه علوم انسانی ـ اسلامی

-کمک به کاربردی شدن علوم انسانی از طریق شناسایی مهم‌ترین مسائل در گستره جامعه ایران و جهان اسلام

-شناسایی و معرفی استعدادهای برتر در حوزه علوم انسانی ـ اسلامی جهت بهره‌مندی از توان ایشان در فرایند توسعه مرزهای دانش

تاکنون ۹ دوره از این جشنواره برگزار شده و امسال دهمین دوره با پیشرفت قابل توجهی نسبت به دوره های گذشته برگزار می شود.

«حسین میرزایی»، رئیس دبیرخانه جشنواره بین المللی فارابی در مورد سطح کمی و کیفی دهمین دوره آن، بیان کرد: به لحاظ تعداد آثار، این جشنواره بیشترین تعداد آثار دریافتی را طی دوره های گذشته که برگزار شده، داشته است. ۵۶۴۹ اثر به این جشنواره ارسال شده که ۵۱۷۱ اثر داخلی و ۴۷۸ اثر مربوط به بخش بین‌الملل است.

رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم افزود: از مجموع آثار دریافت شده در بخش داخل از ۱۶ اثر تقدیر می شود و همچنین یک جایزه ویژه نیز به بخش بین‌رشته‌ای اختصاص داده می‌شود. به تعبیری در مجموع در این جشنواره از ۱۷ اثر تقدیر خواهد شد.

میرزایی یادآوری کرد: از ۱۲ شخصیت اعم از پیشکسوت، پیشرو و مترجم برتر و نهاد نیز تقدیر می شود. همچنین در بخش بین‌الملل از هشت اثر برگزیده در حوزه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی تقدیر می‌شود. این آثار از کشورهای فرانسه، انگلستان، آلمان، لهستان، اسپانیا، اندونزی، قزاقستان و هندوستان ارسال شده است.

برگزیدگان ۹ دوره از جشنواره بین المللی فارابی

در اینجا برای آشنایی بیشتر مخاطبان اشاره ای به روند جشنواره بین المللی فارابی در 9 دوره گذشته و برخی برگزیدگان شاخص هر دوره می کنیم:

در دوره اول جشنواره فارابی آثار برگزیده در حوزه های تاریخ، جغرافیا و باستان شناسی، حقوق، زبان و ادبیات، علوم اجتماعی و علوم ارتباطات، علوم سیاسی، روابط بین الملل و مطالعات منطقه ای، فلسفه، کلام، اخلاق، ادیان و عرفان، معرفی شدند.

در این دوره علاوه بر تقدیر از مقالات برتر پژوهشگران، به سبب جمیع آثار و خدمات علمی، از آیت‌الله «حسن حسن‌زاده آملی»، آیت‌الله «عبدالله جوادی آملی»، آیت‌الله «جعفر سبحانی» آیت‌الله «محمدتقی مصباح یزدی» تقدیر شد. همچنین از «رضا داوری اردکانی» به عنوان فارابی شناس برجسته، از «فتح الله مجتبایی» به عنوان پیشکسوت علوم انسانی ایران، از مرحوم علامه سید مرتضی عسگری، «سید جعفر شهیدی» و آیت الله محمد هادی معرفت» به عنوان شخصیت های پیشرو مرحوم تقدیر شد.

اما در دوره دوم در بخش های دیگر جشنواره از زنده یاد «علی شریعتمداری» به عنوان پیشکسوت علوم انسانی ایران، از آیت الله «ناصر مکارم شیرازی»، مرحوم آیت الله «مهدوی کنی»، «غلامحسین ابراهیمی دینانی»، مرحوم «حسن حبیبی»، «جعفر مهرداد» به عنوان به سبب مجموعه آثار و خدمات علمی، تقدیر به عمل آمد و «مهدی محقق» به عنوان مفاخرپژوه برجسته تقدیر شد.

همچنین در دوره سوم از «سید جعفر سجادی» به عنوان پیشکسوت علوم انسانی ایران، از زنده یاد حجت الاسلام «احمد احمدی»، مرحوم آیت الله «مهدوی کنی»، «غلامحسین ابراهیمی دینانی»، مرحوم «حسن حبیبی»، «جعفر مهرداد»، «مهدی محقق» به سبب جمیع آثار و خدمات علمی تقدیر شد. همچنین از آیت الله «علی اکبر رشاد» نظریه پرداز و منتقد برگزیده هم تقدیر به عمل آمد.

در دوره چهارم جشنواره فارابی نیز در رشته های مختلف از برگزیدگان تقدیر به عمل آمد که از جمله آنها می توان به «محمدباقر خرمشاد» به عنوان برگزیده بخش «علوم سیاسی، روابط بین الملل و مطالعات منطقه‌ای» اشاره داشت، همچنین در بخش «فقه، اصول، علوم قرآنی و حدیث» می توان به «نعمت الله صفری فروشانی» و حجت الاسلام «محمدباقر سعیدی روشن» اشاره داشت.

در دوره پنجم جشنواره نیز اسامی چهره های شاخص در جمع اسامی برگزیدگان به چشم می خورد از جمله آنها می توان به مرحوم «ایرج افشار» اشاره داشت که به عنوان برگزیده اول بخش بزرگسال به خاطر اثر «کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی» اشاره داشت. حجت الاسلام «حسین بستان» در بخش علوم اجتماعی و علوم ارتباطات»، «اصغر افتخاری» در بخش علوم سیاسی، روابط بین الملل و مطالعات منطقه ای، اشاره کرد، ضمن این که در بخش برگزیدگان خارجی از «فرانک هل»، «هرمان لندولت»، «فیلیپ جی کراین بروک»، «همینگ ای یورگنسن»، شیخ«عباس کاشف الغطا»، «ماریو کازاری» به جهت جمیع آثار و خدمات علمی در زمینه فرهنگ و تمدن ایرانی تقدیر به عمل آمد. همچنین مرحوم «صادق آیینه وند» به عنوان پیشکسوت علوم انسانی ایران شناخته شد و مرحوم آیت الله «سید محمود هاشمی شاهرودی» به سبب مجموعه آثار و خدمات علمی مورد تقدیر قرار گرفت.

ششمین دوره جشنواره فارابی نیز همچون سایر دوره ها با تقدیر از پژوهشگران برجسته همراه بود که با ارایه آثار خود طرحی نو در عرصه علوم انسانی و اسلامی انداخته بودند. از جمله آنها می توان به تقدیر از «عبدالهادی فقهی زاده» در بخش فقه، اصول، علوم قرآنی و حدیث اشاره داشت. «خسرو باقری نوع پرست» نیز از جمله برگزیدگان بخش فلسفه، کلام، اخلاق، ادیان و عرفان بود. همچنین میان برگزیدگان خارجی می توان به «شیلا کنبی»، « گیورگی سانیکیدزه»، «پاتریک رینگبرگ» اشاره کرد. در بخش شخصیت های پیش رو نیز از مرحوم «عبدالله نورانی» تقدیر شد. حجت الاسلام «سید محمدباقر حجتی» به عنوان پیشکسوت علوم انسانی ایران، از حجت الاسلام «محمدمهدی ری شهری» برای مجموع آثار و خدمات علمی تقدیر به عمل آمد. در بخش مفاخر برجسته از «علی معلم دامغانی»، در بخش مترجم برتر از «فریده مهدوی دامغانی» و «محمدعلی آذرشب»، تقدیر به عمل آمد و «عبدالحمید نقره کار» نیز به عنوان نظریه پرداز برجسته شناخته شد.

اما در هفتمین دوره جشنواره فارابی و در بخش علوم سیاسی، روابط بین الملل و مطالعات منطقه‌ای، پژوهشگرانی نظیر «سید کاظم سیدباقری»، «سید جلال دهقانی فیروزآبادی» تقدیر شدند و اثر «محسن ردادی» به عنوان اثر شایسته تقدیر بخش جوان معرفی شد.

همچنین در بخش شخصیت های پیشرو این دوره از جشنواره از چهره هایی همچون «عباس حری»، آیت الله «سید مجتبی موسوی لاری» و آیت الله «آقا مجتبی تهرانی» تقدیر شد. همچنین از مرحوم «ناصر کاتوزیان» به عنوان پیشکسوت علوم انسانی ایران و از آیت الله «محمدعلی تسخیری» به سبب مجموعه آثار و خدمات علمی تقدیر به عمل آمد. از «میرجلال الدین کزازی» نیز به عنوان مفاخرپژوه برجسته تقدیر شد.

علاوه بر این، در هشتمین دوره جشنواره فارابی نیز در بخش زبان و ادبیات از اثر پژوهشگرانی نظیر «علی رواقی» تقدیر شد. در بخش فلسفه، کلام، اخلاق، ادیان و عرفان از اثر «فاطمه شهیدی مارنانی» تقدیر به عمل آمد. در بخش شخصیت های پیشرو(مرحوم) از «غلامحسین شکوهی»، «غلامحسین مصاحب» تقدیر شد. همچنین، از «محمدعلی اسلامی ندوشن» و آیت الله «مصطفی محقق داماد» در بخش پیشکسوت علوم انسانی ایران تقدیر شد. در بخش مترجم برتر نیز از «میرشمس الدین ادیب سلطانی» و «محمود مهدوی دامغانی» تقدیر شد و «سید جلال دهقانی فیروزآبادی» به عنوان نظریه پرداز برجسته شناخته شد.

نهمین دوره جشنواره فارابی نیز میزبان پژوهشگران و آثار برجسته آنان بود. برای مثال در بخش علوم اجتماعی و ارتباطات، از مرحوم «سید محمدامین قانعی راد» تقدیر به عمل آمد. در بخش علوم اقتصادی، مدیریت و حسابداری، نیز «حسن دانائی فرد»، در بخش علوم سیاسی، روابط بین الملل، و مطالعات منطقه ای از «سید جواد طباطبایی»، در بخش فلسفه، کلام، اخلاق، ادیان و عرفان از «محمد سعیدی مهر» تقدیر به عمل آمد. در بخش شخصیت های پیشرو (مرحوم) از «عباس زریاب خویی»، «حمید عنایت» تقدیر به عمل آمد. در بخش پیشکسوت علوم انسانی ایران از «هوشنگ ابتهاج»، «حسین معصومی همدانی» و از «عبدالحسین نیک گهر» به عنوان مترجم برتر تقدیر شد.

آنچه که از این ۹ از دوره جشنواره بین المللی فارابی به دست می آید، حضور چهره های مختلف از طیف های متنوع فکری است. در واقع دست اندرکاران برگزاری جشنواره فارابی فارغ از تعصبات معمول، فرصت عرضه و بررسی آثار علمی را فراهم کرده اند تا از این مجرا، بستر تحول علوم انسانی و تولید علوم انسانی و اسلامی و بومی فراهم شود؛ به عبارت بهتر، جشنواره فارابی فرصتی برای عرضه دستاوردهای علوم انسانی فارغ از هر نوع دسته بندی و مرزکشی را ایجاد کرده و امید است در سایه فضاهای اینچنینی سرعت رشد و تولید علم افزایش بیابد.

پایان پیام/248