ظهور هویت خود را از بعثت می گیرد/تمدن طراز آخرالزمانی، افق گام دوم انقلاب است

خبرگزاری شبستان، گروه مهدویت و غدیر: به مناسبت فرا رسیدن بعثت پیامبر ختمی مرتبت(ص) و بررسی پیوندهای تمدنی میان مبعث نبوی با ظهور مهدوی با حجت الاسلام «امیرمحسن عرفان»، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس مباحث مهدوی گفت وگویی ترتیب داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

با توجه به آنکه مبعث حضرت رسول(ص) زمینه ساز ساخت تمدن اسلام و صدور آن به اقصی نقاط جهان شد، چه ارتباطات و قرابت های تمدنی میان بعثت با ظهور امام عصر(عج) وجود دارد؟

در سنجش پیوند تمدنی بین بعثت و ظهور با چهار رویکرد می توان دستاوردهای تمدنی بعثت را بررسی کرد.

نخست سنجش تمدنی بعثت با رویکرد فلسفه تمدنی، دوم سنجش تمدنی بعثت با رویکرد تاریخی، سوم سنجش تمدنی بعثت با رویکرد جامعه شناسی و چهارم سنجش تمدنی بعثت با رویکرد تمدن پژوهیِ راهبردی.

در واکاوی این چهار بُعد و ارتباط بعثت و ظهور، در رویکرد نخست باید توجه کنیم دو جریان حق و باطل در تاریخ داعیه تمدنی دارند؛ نقطه اوج جریان مادی، تجددی است که امروز داعیه دار نظم نوین جهانی است و طبیعتاً بعثت پیامبر(ص) از حیث نقش اراده انسانی در تکاپوی تاریخی و جایگاه پیوند با انسان کامل در ساختار و اضلاع تمدن حق و نقش سنت های الهی مورد واکاوی قرار می گیرد.

اگر بعثت و ظهور را با رویکرد فلسفه تمدنی مورد واکاوی قرار دهیم در حقیقت روی این نکته تاکید کرده ایم که ارتباط انسان کامل با تمدن با بعثت پیامبر(ص) آغاز شد و مدیریت جامعه متکامل عصر ظهور را هم انسان کامل یعنی امام مهدی علیه السلام محقق می کنند.

نکته دیگر در این رویکرد به نقش اراده انسانی باز می گردد هم در تحقق آرمان های بعثت و هم زمینه سازی برای جامعه متکامل آخرالزمانی. در این رویکرد نباید از نقش انسان کامل در تمدن سازی غفلت کرد.

بجا است که بدانیم انقلاب اسلامی در همین فرآیند بعثت تا ظهور نقش آفرینی کرد، در آستانه پیروزی انقلاب جریان سرمایه داری کاپیتالیسم در بلوک غربی و مارکسیسم در بلوک شرقی حاکم بود که در بلوک غرب دین را به محاق برده و در بلوک شرق دین را افیون ملت ها می دانستند اما با پیروزی انقلاب اسلامی در حقیقت منابع قدرت نرم تمدنی اسلام خود را نشان داد تا جایی که هانتیگتون می گوید امروز مبارزه تمدنی میان تمدن غربی با رهبری آمریکا و تمدن اسلامی با رهبری انقلاب ایران است و اساساً توجه شان به انقلاب ایران از حیث تمدنی است.

در سنجش تمدنی بعثت با رویکرد تاریخی، چه اشتراکاتی میان بعثت و ظهور وجود دارد؟

اگر از حیث تاریخی بعثت را مورد واکاوی قرار دهیم فرآیند تحقق بعثت در زمان حیات نبوی در منطقه جغرافیایی حجاز بود و بعد میوه این بعثت، ظهور است لذافراز و فرودهای تاریخیِ آرمان های بعثت، مثل هجرت نبوی، خلافت و وصایت امیرمومنان(ع) و عاشورای حسینی و هجرت رضوی به ایران همه دارای وجه تمدنی است.

در پیوند تاریخ تمدنی میان بعثت و ظهور حوادث تاریخی در جبهه حق سلسله حوادث بی ربط نیستند بلکه رهبران جامعه اسلامی با مهندسی فرهنگی سیاسی جامعه را اداره کرده اند تا میوه بعثت را در عصر ظهور به بار بنشانند.

رویکرد سوم در بررسی پیوندهای تمدنی بعثت و ظهور چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

رویکرد سوم پیوند تمدنی بعثت و ظهور از وجه جامعه شناختی است بدین معنا که بعثت نبوی انقلاب در نظام فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی و سیاسی بود، پیامبر(ص) فرمودند اساساً بعثت برای تکامل عقلانی، اخلاقی و قانونی در جامعه بوده است.

و در قرآن خداوند درباره جهنمیان می فرماید: اهل جهنم می گویند اگر می شنیدیم و تفکر می کردیم جزء جهنمی ها نبودیم؛ لذا بعثت برای آن بود که بشریت بیندیشد و مکارم اخلاق تمام شده «بُعِثتُ لِاُتَمّمَ مَکارِمَ الاخلاق» و در نهایت به شریعت عمل شود.

این اهداف و آرمان های بعثت نبوی(ص) که در حقیقت تشکیل دهنده سازه های تمدنی و نظام سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و اقتصای تمدنی است نمونه عینی اش در عصر ظهور محقق می شود البته جهان و بشریت باید این تکامل را طلب کنند که سرآغاز آن با بعثت بوده است.

و رویکرد چهارم در بررسی این پیوند؟

نهایتا رویکرد چهارم تمدن پژوهیِ راهبردی است؛ اساساً ظهور حضرت بقیه الله الاعظم(عج) هویت تاسیسی خود را در بعثت پیامبر(ص) می بیند، لذا اکنون که در روزگار کُنش تمدنی اسلام و غرب است، هویت جامعه اسلامی و افق تمدنی ما ظهور حضرت حجت(عج) است.

اینکه مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب مانیفست تمدنی را زمینه سازی ظهور قرارد اده اند به همین جهت است. اساساً بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری در قالب تمدن پژوهی راهبردی می گنجد و از مهمترین نکات در این باره شاخصه های تمدن طراز آخرالزمانی در جامعه اسلامی است.

اگر جریان حق را بررسی کنیم، درمی یابیم از بعثت آغاز شده و به ظهور ختم می شود. اینجا سوالی که اندیشمندان و جوانان باید به آن برای زمینه سازی ظهور توجه کنند، ویژگی های تمدن طراز بعثت و ظهور است.

اگر بعثت را هویت تاسیسی یک تمدن و ظهورحضرت بقیه الله الاعظم(عج) را غایت آن بدانیم، برای رسیدن به هویت غایی باید شاخصه های تمدن طراز را در قالب تمدن نوین اسلامی بازنمایی کنیم و به این سمت برویم که پیوند میان بعثت و ظهور محقق شود.

طراحی و تحقق تمدن طراز اسلامی در عصر غیبت چقدر محتمل است و چه مولفه هایی دارد؟ شاخصه های تمدن طراز اسلامی در روزگار غیبت چیست؟

بله، ممکن است؛ نخستین شاخصه تمدن نوین اسلامی در عصر غیبت این است که در طرفین روابط اجتماعی حاکم و مردم نیستند، اگرچه در مدل رایج غربی یکسو مردم اند و یک سو حکام، اما در تمدن نوین اسلامی که داعیه دار ظهور است، طرفین روابط اجتماعی امام و امت هستند، یعنی از اصطلاح رایج مردم و حاکم استفاده نمی شود، چنان که در مجلس تدوین قانون اساسی در متن قانون تعبیر امام و اصطلاح بزرگ امت اسلامی آمده و تصریح شده در عصر غیبت، رهبری امت بر عهده فقیه جامع الشرایط است. این اصطلاحات انبوهی از کارویژه ها را محقق می کند

دومین شاخصه تمدن نوین اسلامی در عصر غیبت این است که جهت گیری روابط اجتماعی، اطاعت گرایی نیست، اگرچه در مدل های رایج سیاسی دنیا چنین است اما اگر امت واحده در عصر غیبت مدنظر باشد، جهت روابط تکلیف گرایی است و اگر در جامعه ای مسئولیت ها به مثابه تکلیف بار شود جامعه به سوی تعالی پیش می رود.

چه تفاوت های عمده دیگری میان تمدن های رایج با تمدن نوین اسلامی در عصر غیبت وجود دارد؟

در مدل های سیاسی رایج، ایجاد قدرت مدنظر است اما در تمدن مایل به ظهور ماهیت تمدن محبت است فرهنگ سیاسی در در تمدن های رایج دنیا مبتنی بر سلطه پذیری است اما در تمدن نوین اسلامی ماهیت تمدنی ولایی و سلطه ستیزی است.

پایگاه رهبری در نظام های رایج دنیا دموکراسی یا سلطنتی موروثی است اما در تمدن نوین اسلامی امامت منصوص پایگاه اصلی رهبری در جامعه است لذا امام خمینی(ره) با رویکرد تمدنی به فقه، نظریه ولایت فقیه را به منصه ظهور رساندند و نگاه تمدنی ایشان انقلاب را به پیروزی رساند و فقهای ما در عصر غیبت امام عصر(عج) متصدی امور شوند.

از نظر اجتماعی میان تمدن نوین اسلامی با تمدن های رایج چه تمایزاتی وجود دارد؟

در مدل ها و نظام های اجتماعی رایج به همه امور می پردازند، اما در تمدن طراز عصر غیبت انتخاب فعالیت های ارزش آفرین، مدنظر است.

همچنین، هدف تکاپوهای علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در نظام های اجتماعی رایج دنیا، هدف اقناع مردم است اما در امت واحده و تمدن نوین اسلامی انتقال ارزش ها هدف قرار می گیرد.

نظام سیاسی حاکم بر جامعه در نظام های رایج تمدنی استبدادی یا چندحزبی یا دموکراسی است اما در تمدن نوین اسلامی و زمینه ساز ظهور مبتنی بر ولایت است.

مهم تر آنکه در نظام های اجتماعی رایج واحد مورد خطاب، توده است اما در تمدن نوین اسلامی و تمدن زمینه ساز ظهور، امت مخاطب قرار می گیرد و از توده و مردم استفاده نمی شود یعنی امت به عنوان کلیدواژه ای قرآنی و از مراحل تحقق تمدن نوین اسلامی در نگاه مقام معظم رهبری است، مدنظر قرار می گیرد.

اهمیت مخاطب قرار دادن مردن با تعبیر «امت» از چه باب است؟

این امت از آن جهت اهمیت دارد که امروز جامعه اسلامی به انواع تعصبات مبتلا است اما با اصطلاح امت مرزهای تعصبات نژادی، قومی و حزبی و سیاسی را در جهان اسلام ملغی و اسلام مرز می شود، در واقع تحقق امت اسلام یعنی تقلیل هویت های گسیخته به پیوسته، یعنی در تمدن نوین اسلامی توامان تشابه سازی و تمایز سازی را انجام داده و مرزهای سیاسی اجتماعی را برمی داریم.

اینکه امام خمینی(ره) فرمودند: «آمریکا شیطان بزرگ است» برای آن بود که اشتراک ارزشی و نمادین در جهان اسلام شکل بگیرد و احساسات مشترک تقویت و هویت مشترک احیاء شود. لذا مهمترین شاخصه تمدن نوین اسلامی همین تقویت هویت جمعی با تاکید بر امت است.

اینکه امام و رهبری فراوان بر جبهه مستضعفان تاکید کرده اند برای شکل گیری فهم مشترک در جهان اسلام است و هویت هایی مثل داعش، القاعده و طالبان تضعیف شود و جامعه اسلامی به هویت مشترک برسد و تفاسیر به رای منزوی شده و به حاشیه رانده شود.

و سخن پایانی ...

منبع هویت در تمدن نوین اسلامی، دین و منبع مشروعیت آن شرع است، در این تمدن شان انسان سوژه قانون گذاری نیست بلکه شان انسان خلیفه اللهی و انگیزه مبتنی بر تکلیف گرایی است لذا دیگر ملاک تمایز جغرافیا، وطن و نژاد نیست بلکه عقیده است.

پایان پیام/9