ملت عشق اثر الیف شافاک

ملت عشق یا چهل قاعده عشق The Forty Rules of Love (با نام اصلی Aşk) نام رمانی است که در این مطلب به بررسی همه جانبه‌‌ی آن خواهیم پرداخت. این رمان نوشته‌‌ی الیف شافاک است که سال ۲۰۱۰ منتشر شد. عده‌ای ملت عشق را پرفروش ترین کتاب تاریخ ترکیه می‌دانند. البته عده‌ای با این آمار مخالف هستند و حتی ملت عشق را کتابی سفارشی می‌پندارند.

ملت عشق

موضوع رمان The Forty Rules of Love را به طور کلی می‌توان عشق نامید. تعریف عشق از گذشته تا به امروز به نحوی در این رمان بررسی و تحلیل شده است. عشق را در این رمان به صورتی بی مرز در زمان و جغرافیا حضور دارد و این موضوع دقیقا به دلیل جهان بینی الیف شافاک، نویسنده ملت عشق است.

رمان ملت عشق را می‌توان رمانی فلسفی، عارفانه و عاشقانه دانست که مفهومی عمیق را در پی دارد. برخی از منتقدان بر این عقیده اند که ملت عشق در واقع رمانی متوسط الاحوال است که تنها می‌تواند جلب نظر عموم را کند.

اما مسئله اینجاست که این رمان هر چقدر هم متوسط الحال باشد، توانسته نظر میلیون‌ها آدم را به خود جلب کند و آن‌ها را به فکر واردارد. ملت عشق را به سبب اینکه توانسته بسیاری از انسان‌های امروز را که روزانه ممکن است ۱۰ دقیقه مطالعه نداشته باشند را جذب کند و فکر وادارد، موفق و قابل توجه دانست.

The Forty Rules of Love ( به فارسی چهل قاعده عشق) عنوان اصلی رمان ملت عشق است! طرح جلد نسخه انگلیسی رمان The Forty Rules of Love

الیف شافاک

الیف شافاک Elif Shafak را احتمالا می‌شناسید. برای شناختن الیف شافاک حتما هم لازم نیست مخاطب حرفه‌ای ادبیات باشید، کافی است گه گاهی به کتابفروشی‌ها سرزده باشید تا نام او را در بین کتاب‌های روی پیشخوان و یا در فهرست پرخواننده ترین‌ها ببینید.

الیف شافاک در دنیای پر فراز و نشیب ادبیات، در چند سال اخیر توانسته نام خود را با قدرت میان مخاطبان رمان جا بیندازد. همانطور که می‌دانیم، وقتی نویسنده‌ای ناگهان محبوب می‌شود، محبوبیت او واکنش‌های متفاوتی را در بر دارد.

این اتفاق درباره الیف شافاک نیز افتاده است. عده‌ای او را پدیده‌ای نوین در ادبیات جهان می‌دانند و عده‌ای دیگر او را نویسنده‌ای متوسط و حتی گاهی سطحی می‌دانند. شاید بهترین نوع قضاوت آن باشد که هر خواننده به طور مستقل و بدون پیش فرض آثار از نویسنده را مطالعه کند و در نهایت نظری راجع به او پیدا کند. الیف شافاک خود را یک قصه گو معرفی می‌کند. حالدر ادامه به این می پردازیم که این قصه گویی تا چه اندازه می‌تواند تاثیر گذار باشد.

بیشتر بخوانید: الیف شافاک: مروری بر زندگی و آثار نویسنده رمان ملت عشق

الیف شافاک Elif Shafak در دنیای پر فراز و نشیب ادبیات، در چند سال اخیر توانسته نام خود را با قدرت میان مخاطبان رمان جا بیندازد.

معرفی نویسنده ملت عشق

الیف شافاک سال ۱۹۷۱ در فرانسه از والدین ترکیه‌ای الاصلی به دنیا آمد. او در کودکی همراه مادرش به ترکیه بازگشت. در ترکیه ادامه‌‌ی تحصیل داد و در رشته‌های روابط بین‌الملل، مطالعات زنان و دکتری علوم سیاسی تحصیل کرد.

شافاک نوشتن کتاب را از اوایل دهه‌‌ی نود میلادی شروع کرد. پس از نوشتن رمان حرامزاده استانبول بود که از طرف دولت تحت پیگرد قرار گرفت که البته پرونده‌‌ی دادگاه او در نهایت بدون مجازات بسته شد. در اوایل دهه‌‌ی اول ۲۰۰۰ میلاد، الیف شافاک در دانشگاه میشیگان آمریکا به سمت استادیاری درآمد.

او در نقاط مختلف جهان زندگی کرده است. او از بچگی به سبب شغل مادرش به اسپانیا رفت و بعد از آن مدام در حال رفت و برگشت به ترکیه بوده است. در سال‌های اخیر شافاک در آریزونا و استانبول زندگی خود را می‌گذرانده که به گفته‌‌ی خودش شاید هیچ دو جای جهان آنقدر با یکدیگر متفاوت نباشند که آریزونا و استانبول هستند.

او اکنون در انگلستان زندگی می‌کند. آثار شافاک نیز مانند تجربه‌های مختلف او متنوع هستند. اکنون از این نویسنده چندین رمان به زبان فارسی منتشر شده است. این آثار عبارتند از: شپش پالاس، ملت عشق، شرافت، مرید معمار، آینه‌های شهر و حرامزاده استانبول.

شافاک نوشتن کتاب را از اوایل دهه‌‌ی نود میلادی شروع کرد. پس از نوشتن رمان حرامزاده استانبول بود که از طرف دولت تحت پیگرد قرار گرفت که البته پرونده‌‌ی دادگاه او در نهایت بدون مجازات بسته شد.

ملت عشق را معروف ترین اثر الیف شافاک در ایران می‌دانند. این کتاب بیش از پنجاه بار تجدید چاپ شده است. بسیاری دلیل این محبوبیت ملت عشق را وجود شخصیت‌های داستانی آشنا با فرهنگ ایرانی می‌دانند.

همانطور که گفته شد، شافاک به موضوعات مختلفی پرداخته و می‌پردازد. او به هیچ وجه خود و تخیلش را محدود نمی‌کند. شاید بتوان گفت الیف شافاک به دلیل اینکه یک انسان شرقی بوده است، انتظارها بر آن بوده که موضوعاتی که به آن‌ها می‌پردازد نیز موضوعاتی خاص جغرافیای شرق و یا فرهنگ اسلامی باشد.

اما در واقع در آثار او زیاد خبری از زنان سرکوب شده‌‌ی شرقی و یا سرنوشت‌های غمگین معمول آن‌ها در رسانه‌ها نیست. الیف شافاک همواره تلاش می‌کند تا ادبیات و داستان را بی مرز نگه دارد. او ترجیح می‌دهد در ادبیات بر خلاف زندگی واقعی و محدودیت‌های مرزی و سیاسی، سیال بیاندیشیم تا بتوانیم شاید در مجالی که همان ادبیات باشد، یکدیگر را لمس کنیم و بشناسیم.

این نویسنده همواره بر نحوه‌‌ی کار سیاستمداران دنیا نقد داشته و از نظر او در سیاست بسیاری از موضوعات مهم چون احساسات آدمی آنطور که باید جدی گرفته نمی‌شود. او اعتقاد دارد که می‌توان با توجه به شکاف‌های احساسی بین انسان‌ها فضای بهتری را در دنیا رقم زد.

الیف شافاک همواره بر نحوه‌‌ی کار سیاستمداران دنیا نقد داشته و از نظر او در سیاست بسیاری از موضوعات مهم چون احساسات آدمی آنطور که باید جدی گرفته نمی‌شود.

او دنیای امروز امروز را پر از چالش‌های بی سابقه می‌داند که این چالش‌ها دیگر مرز بندی نویسندگان شرقی و غربی را تا حدی از بین برده است. این بدین معناست که تا دهه‌های گذشته همواره مردمان دنیا بر این عقیده بودند که دنیا به بدبخت‌های شرق و خوشبخت‌های غرب تقسیم شده است اما با اتفاقاتی نظیز انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکا، این نظریه دچار خدشه شد.

می‌توان گفت که امروز هر کدام از ما چه از شرق و چه از غرب قابلیت آن را داریم که به عقب بازگردیم و اشتباهات بسیار بزرگی را مرتکب شویم که انگار هیچ پیشرفتی در موضوع‌های بشری حاصل نشده بوده است.

به نظر می‌رسد که الیف شافاک علی بر دغدغه‌های فمینیستی که در زمینه آن بسیار فعال هم هست، دغدغه هایی چون جهان وطن بودن را نیز در سر دارد. او در آثار و همچنین مصاحبه هایش از قبیله گرایی انتقاد می‌کند و همواره تاکید می‌کند می‌کند که انسان‌ها می‌توانند فارغ از زادگاه و جغرافیایی که دارند، یکدیگر را لمس کنند و به هم نزدیک باشند.

او قبیله گرایی را مسبب بی حسی و بی تفاوتی انسان‌ها در مقابل هم می‌داند و دلیل ترویج این قبیله گرایی را سیاست مداران عوام فریب یاد می‌کند. این عوام فریب‌ها قصد دارند که انسان‌ها را به مرزهای جغرافیایی خود محدود کنند اما آگاهی و احساسات بشر خواه ناخواه فراتر از مرزها عمل می‌کند.

شافاک زندگی را پر از جادو و قصه می‌داند و همواره سعی دارد به عنوان قصه گویی دوره گرد در دنیا که شهروند جهان است، قصه‌های خود را برای انسان‌ها روایت کند. این نویسنده‌‌ی ترک تبار که اکنون آثارش به پر مخاطب ترین رمان‌ها در ترکیه تبدیل شده است، روزگاری در این کشور فعالیت‌های ادبی و اجتماعی بسیاری انجام داده که البته در نهایت مجبور به ترک وطن خود شده است.

گفتنی است که شافاک به سرزمین مادری را دوست دارد اما سرزمین‌های دیگر را نیز توانسته به همان اندازه دوست بدارد و حتی خانه‌‌ی خود بداند. زیرا همانطور که گفته شد، او خود را شهروند جهان می‌داند نه یک اقلیم و منطقه‌‌ی خاص. حال که تا حدی با نگاه الیف شافاک به عنوان یک نویسنده‌‌ی پر مخاطب در جهان آشنا شدیم، وقت آن است که به بررسی رمان ملت عشق بپردازیم.

ملت عشق (چهل قاعده عشق The Forty Rules of Love) را شاید بتوان مشهورترین اثر الیف شافاک دانست. همانطور که می‌دانیم، مشهورترین آثار همیشه بهترین آثار نیستند اما قطعا دلایلی وجود دارد که اثری را به مشهورترین اثر نویسنده تبدیل می‌کند.

رمان ملت عشق

ملت عشق را شاید بتوان مشهورترین اثر الیف شافاک دانست. همانطور که می‌دانیم، مشهورترین آثار همیشه بهترین آثار نیستند اما قطعا دلایلی وجود دارد که اثری را به مشهورترین اثر نویسنده تبدیل می‌کند.

این رمان به انگلیسی The Forty Rules of Love نام گذاری و ترجمه شده است و نسخه‌‌ی ترکی آن Aşk نام دارد. ملت عشق را مترجم فارسی آن، ارسلان فصیحی برای این کتاب انتخاب کرده است. ملت عشق در مدت زمان کوتاهی توانست بازار رمان‌های پرفروش را به دست بگیرد.

با گذشت چند سال از اولین چاپ این این کتاب، ملت عشق هنوز هم از پرفروشترین رمان‌ها به حساب می‌آید. این رمان صوفی منشانه در واقع داستان روایت دو داستان است که به صورت موازی پیش می‌روند. این دو داستان با یکدیگر ارتباط دارند اما یکی از آن‌ها در سال ۲۰۰۸ میلادی اتفاق افتاده و دیگری در قرن هفتم قمری در شهر قونیه جریان دارد.

شخصیت معاصر داستان زن جوانی به نام الا است که در بوستون آمریکا زندگی می‌کند. او همسر یک دندانپزشک و مادر دو فرزند است اما حالا که در آستانه‌‌ی چهل سالگی قرار گرفته، در می‌یابد که زندگی و نقشش در زندگی را دوست ندارد و دچار تغییر و تحولاتی می‌شود… داستان دیگر که در قرن هفتم جریان دارد داستان وارد شدن شمس تبریزی به زندگی مولانا است.

حال بهتر است پس از معرفی اجمالی رمان ملت عشق به ابعاد مختلف این رمان نگاهی بیندازیم. این رمان که تا کنون بیش از ۵۰۰ بار در ترکیه تجدید چاپ شده است در واقع این محبوبیت را تا حدی مدیون نثر نویسنده و شیوه‌های روایت او است. از طرفی دیگر شخصیت‌های رمان هستند که علی رغم دوری جغرافیایی و زمانی به نوعی نزدیکی و قرابت می‌رسند.

طرح جلد متمایز و آشنای رمان ملت عشق با ترجمه ارسلان فصیحی

بررسی شخصیت‌های رمان ملت عشق

الا: زنی در آستانه‌‌ی ۴۰ سالگی که بیست سال از شروع زندگی مشترکش با همسرش می‌گذرد. او دو فرزند دارد و دلیل ماندن در زندگی مشترک خود را وجود دو فرزندش می‌داند. او تا آنجا که در توان داشته سعی کرده که مادری کامل برای فرزندان خود باشد.
الا که حالا تصمیم دارد تغییری در زندگی خود بدهد، برای کار وارد یک انتشارانی می‌شود. او در همین جاست که به کتاب ملت عشق برمی خورد و شخصیت و داستان مولانا و شمس بر وی تاثیر زیادی می‌گذارد و زندگی او را دچار تحولات اساسی می‌کند.

عزیز: نویسنده‌‌ی کتاب ملت عشق است که اللا از طریق ایمیل با این شخصیت ارتباط برقرار می‌کند و رابطه‌ای در همین بین شکل می‌گیرد که در زندگی الا و کل داستان تاثیر گذار است. در واقع این عزیز است که با کتاب خود، الا را وارد دنیایی دیگر کرده که شاید از به ظاهر بسیار دور بوده است.
عزیز به نوعی در میان شخصیت‌های مذکر دنیای معاصر شخصیتی قابل تامل دارد و در مقابل شخصیت دیوید (شوهر اللا) قرار می‌گیرد.

دیوید: مردی است که به لحاظ شغلی و درآمد در رتبه‌‌ی بالایی قرار دارد. اما شخصیت پردازی و معرفی او را می‌توان شخصیتی تیپیک از مرد مرفه و بی توجه به روحیات همسر دانست که نمونه‌‌ی آن را در انواع و اقسام داستان‌ها و درام‌ها دیده ایم.
دیوید به الا خیانت کرده و در واقع چهره‌‌ی دوست داشتنی داستان ملت عشق نیست. عده‌ای از منتقدان و مخاطبان بر این اعتقادند که الیف شافاک در مورد شخصیت پردازی دیوید با دید فمینیستی خود عمل کرده است.

مولوی: جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولوی، مولانا و مولای رومی یکی از مشهورترین شاعران ادب فارسی است که آثار و زندگینامه‌‌ی او، وی را در جایگاهی بیشتر از یک شاعر قرار داده است. او در واقع یکی از بزرگترین عارفان قرن هفتم هجری قمری است.
تاثیر اشعار رومی محدود به مرز و کشوری نبوده و او را اکنون از بزرگترین شاعران جهان می‌نامند که تاثیر جهانی داشته است. رومی در خراسان به دنیا آمد و بیشتر عمر خود را در قونیه سپری کرد. زندگی پر فراز و نشیب این عارف بزرگ همواره مورد بحث و حتی جدل نیز بوده است.
او شمس تبریزی را در ۶۴۲ هجری ملاقات می‌کند و از آن پس زندگی و احوال او به طور کلی دگرگون می‌شود. مولانا تدریس و مدرسه را رها می‌کند و در عالم دیگری غرق می‌شود که این وادی جنبه‌های دیگری از این شخصیت را نمایان می‌کند. این دگرگونی شاید مهم ترین اتفاق زندگی پربار مولانا است که او و اندیشه هایش را برای همیشه در تاریخ جهان ماندگار می‌سازد.

شمس: محمد بن علی بن ملک‌داد تبریزی معروف به شمس تبریزی از صوفیان قرن هفتم هجری است. از شمس تبریزی هیچ گاه نتوانستند اطلاعات دقیقی بدست بیاورند زیرا او از صوفیانی بوده که احوالات خود را همواره پنهان می‌کرده و شاید این از مسلک او برآمده بوده است.
شمس را می‌توان از تاثیرگذارترین صوفیان دانست. این تاثیر بیشترین نمود خود را در مولانا نشان می‌دهد. شمس چنان تاثیری بر مولای رومی می‌گذارد که او می‌تواند اثری تامل برانگیز چون دیوان شمس را از خود برجای بگذارد.
این دگرگونی مولانا تحت تاثیر شمس، مردم آن زمان و شاگردان و مریدان مولانا به خشم آورده بود. شمس از این خشم و کین‌ها به تنگ آمد و قونیه را ترک کرد اما پس از مدتی به اصرار مولوی دوباره به قونیه بازگشت.
اما آتش خشم و نفرت هیچ گاه خاموش نشد تا اینکه شمس برای همیشه ناپدید شد. روایات متعددی در این باره که شمس بالاخره به کجا رفت و کجا از دنیا رفت وجود دارد که همواره مورد بحث میان محققین قرار می‌گیرد.

کیمیا: کیمیا دختری در قونیه بود که بر اساس گفته‌ها بسیار زیبا و موجه بوده است. شمس با این دختر ملاقات می‌کند و دلباخته‌‌ی او می‌شود. در آن زمان شمس ۶۰ ساله و کیمیا ۲۵ ساله بوده است. اما کیمیا به عشق شمس جواب مثبت می‌دهد.
کیمیا در جوانی از دنیا می‌رود و شمس را برای همیشه در غم خود گرفتار می‌کند. اما در کتاب ملت عشق روایت عشق کیمیا و شمس به شکلی دیگر بیان می‌شود. ملت عشق کیمیا را در حالی نشان می‌دهد که گویی شمس به او توجه چندانی ندارد.

به نظر می‌رسد که الیف شافاک در رمان ملت عشق از داستان شمس و مولوی و احوالات آن‌ها بهره‌ای برده برای بهتر کردن داستان دیگرش که به موازات داستان شمس و مولوی پیش می‌رود.

نقد و تحلیل رمان ملت عشق

زمانی که نام مولوی و شمس را می‌شنویم و در می‌یابیم که کتابی با توجه به احوالات این دو نوشته شده است، ناخودآگاه منتظر اثری فاخر و درخور این دو شخصیت مشهور و بحث برانگیز تاریخ هستیم. اما در همین ابتدای امر درباره ملت عشق باید بگوییم که این کتاب به هیچ عنوان آن کتابی نیست که از کدام از ما با توجه به شنیده هایمان از آن تصور می‌کنیم.

به نظر می‌رسد که الیف شافاک در رمان ملت عشق از داستان شمس و مولوی و احوالات آن‌ها بهره‌ای برده برای بهتر کردن داستان دیگرش که به موازات داستان شمس و مولوی پیش می‌رود. و همچنین این بهره گیری تا آن جا پیش می‌رود که با استفاده از روایت شرح حال آن‌ها دیدگاه‌های خود را راحتتر بیان کند.

این را نمی‌توان نکته‌‌ی منفی در نظر گرفت. اما چگونگی اما در ادامه به چگونگی این عملکرد بیشتر می‌پردازیم. با توجه به کثرت شخصیت‌ها در داستان ملت عشق که به ۱۶ نفر می‌رسند، خواه ناخواه، شخصیت پردازی به مسیری افتاده که نمی‌توان شخصیت‌ها را به تفصیل شناخت.

این بدان معنی نیست که شناخت از شخصیت‌ها حاصل نمی‌شود اما به علت اینکه ملت عشق را می‌توان اثری شخصیت محور دانست، می‌توان در نظر گرفت که شخصیت پردازی‌ها می‌توانست عمیق تر از آن چه که از آب در آمده نیز باشد. البته این موضوع را باید در نظر داشت که نویسنده‌‌ی این رمان شخصی است که به کثرت در تمام زمینه‌ها علاقه‌‌ی زیادی دارد.

اما آنچه که بیش از هر چیز در ملت عشق در باب شخصیت‌های داستان خود را نشان می‌دهد این است که اتفاقات پیرامون الا شخصیت اصلی داستان مدرن کتاب، به گونه‌ای انگار تماما از چشم و دیدگاه الا بیرونی می‌شود.

مخاطب در طول همسفر شدن با شخصیت الا همه چیز را از چشم و نظر او می‌بیند و شاید نتواند خود، به عنوان ناظری از بیرون به شخصیت‌ها نگاه دیگر و متفاوتی از آنچه الا می‌بینید بیندازد.

مخاطب در طول همسفر شدن با شخصیت الا همه چیز را از چشم و نظر او می‌بیند و شاید نتواند خود، به عنوان ناظری از بیرون به شخصیت‌ها نگاه دیگر و متفاوتی از آنچه الا می‌بینید بیندازد. در اینجا می‌توان قضاوت کرد که شافاک به عنوان نویسنده دیدگاه‌های خود را وارد داستان کرده و به گونه‌ای این دیدگاه‌های او است که کنش و واکنش شخصیت‌ها را رقم می‌زند، نه خود شخصیت ها.

اینکه دیدگاه هر نویسنده در آثارش نمود دارد را نمی‌توان انکار کرد، اما وقتی دست به یک رخداد واقعی می‌بریم و می‌خواهیم آن را روایت کنیم، تزریق دیدگاه به آن رخداد می‌تواند آسیب را باشد. برای مثال آنچه که پژوهشگران می‌گویند، عشق وافری بین کیمیا و شمس برقرار بوده اما گویی در داستان ملت عشق کمی چاشنی فمینیستی به آن اضافه شده است و همانطور که قبل تر هم گفتیم، شمس را به کیمیا بی توجه نشان می‌دهد.

موضوعی را که اینجا باید بیان کنیم تا سوءتفاهمی پدید نیاید این است که این را در نظر داریم که نویسنده می‌تواند داستانی واقعی را بر اساس تخیل خود تغییر دهد. اما توجه داشته باشید که در این گونه اقتباس‌ها از واقعیت که تنها برداشتی از واقعه وام گرفته شده و باقی داستان را نویسنده با تخیل خود روایت کرده، دیگر ادعای واقعه نگاری وجود ندارد.

اما اتفاقی که در مورد رمان ملت عشق رخ داده است این است که الیف شافاک از منابع رسمی و مستند برای روایت داستان احوالات شمس و مولوی بهره برده و نام آن‌ها را نیز در انتهای اثر آورده اما در ضمن به آن منابع نیز وفادار نمانده است.

به نظر می‌رسد که شافاک تنها به جذاب شدن داستان فکر می‌کرده و گاهی از منابع پراکنده و حتی نقل قول‌های نا مستدل هم بهره برده است. علی رغم تمام آنچه که گفته شد، وقت آن است که ببینیم با وفادار بودن یا نبودن به واقعیت، با فمینیست بودن و یا نبودن نویسنده، در نهایت ملت عشق چگونه اثری از کار درآمده است.

اینکه دو داستان در یک رمان به صورت موازی پیش رود خود به تنهایی می‌تواند بر جذابیت هر اثری بیفزاید. استفاده از این شیوه سبب می‌شود که خواننده دچار یکنواختی نشود و همچنین بتواند دو دنیای متفاوت را تجربه کند.

در رمان ملت عشق حدود ۲۰ راوی وجود دارد که هر یک روایت خود را از ماجراها دارند. همانطور که گفته شد، آنچه که الیف شافاک می‌پسندد، کثرت و تعدد سلایق و دید است که این کثرت بتوانند در کنار یکدیگر دوام بیاورند و همزیستی کنند.

در رمان ملت عشق حدود ۲۰ راوی وجود دارد که هر یک روایت خود را از ماجراها دارند. همانطور که گفته شد، آنچه که الیف شافاک می‌پسندد، کثرت و تعدد سلایق و دید است که این کثرت بتوانند در کنار یکدیگر دوام بیاورند و همزیستی کنند.

خواننده در مواجهه با ملت عشق شاهد این کثرت هست. اما اینکه کثرت دید و تاویل پذیری واقعی نیز در رمان به وجود آمده، جای سوال دارد. اما ذکر یک نکته در این جا حائز اهمیت است و آن این است که شافاک در ملت عشق با نگاه ساده به اشیا، سعی می‌کند از همه اشیا و موضوعات جهان در آثارش استفاده کند.

او ساده نگاه‌‌ می‌کند اما دریافت و مفاهیمی پیچیده را در نظر دارد. در این باره می‌توان گفت او موضوعاتی پیچیده و جدال برانگیزی چون صوفی گری، عرفان، اسلام و قرآن را پیش کشیده و حتی گاهی دچار چالش کرده است اما نمی‌توان مقصود او را ایدئولوژیک دانست.

او به بهره گیری از صوفی گری و مرام مولانا و شمس توانسته موضوعی امروزی و و حتی روزمره را که شاید به تنهایی برای تبدیل شدن به یک رمان یا درام جذابیت کافی ندارد را با این مفاهیم جذابیت بخشیده است.

شاید بتوان با توجه به روایت او از احوالات شمس و مولوی به این نتیجه رسید که او هرگز در صدد آن نبوده که بخواهد این دو شخصیت را دوباره معرفی کند و یا در واقع به زندگینامه‌‌ی واقعی آن‌ها بپردازد.

در نهایت شاید به این نتیجه برسیم که رمان ملت عشق وصلتی بین الا و یافتن معنای عشق و داستان شمس و مولانا برقرار می‌کند که بیش از هر چیز دیگری و فارغ از ارزش‌های ادبی، ملت عشق را تبدیل به یک اتفاق در جهان رمان می‌کند.

ملت عشق نخستین بار سال ۱۳۹۴ پس از پنج سال توقیف، منتشر شد. ترجمه‌‌ی این کتاب را نخستین بار ارسلان فصیحی انجام داد و نشر ققنوس نیز آن را منتشر کرد.

ترجمه و نشر

ملت عشق نخستین بار سال ۱۳۹۴ پس از پنج سال توقیف، منتشر شد. ترجمه‌‌ی این کتاب را نخستین بار ارسلان فصیحی انجام داد و نشر ققنوس نیز آن را منتشر کرد.

ارسلان فصیحی (۱۳۴۰) مترجم و ویراستار بنام ایرانی است که از مهم ترین آثار او ترجمه‌‌ی آثار اورهان پاموک نویسنده‌‌ی مشهور ترک می‌توان نام برد. او بسیاری از آثار فارسی را نیز به زبان ترکی ترجمه کرده است. وی هم اکنون مدیر ویراستاری نشر ققنوس است.

تکه‌هایی از ملت عشق

عشق خدا به دریا می‌ماند. هر انسانی به قدر ذاتش از آن آب برمی‌دارد. این‌که هر کسی چقدر آب برمی‌دارد به گنجایش ظرقش بستگی دارد. یکی ظرفش خمره است، یکی دلو، یکی کوزه، دیگری پیاله. (کتاب ملت عشق – صفحه ۲۳۸)

کائنات وجودی واحد است. همه‌چیز و همه‌کس با نخی نامرئی به هم بسته‌اند. مبادا آه کسی را برآوری؛ مبادا دیگری را، به خصوص اگر از تو ضعیف‌تر باشد، بیازاری. فراموش نکن اندوه آدمی تنها در آن سوی دنیا ممکن است همه انسان‌ها را اندوهگین کند. و شادمانی یک نفر ممکن است همه را شادمان کند. (کتاب ملت عشق – صفحه ۳۱۰)

رمان ملت عشق وصلتی بین الا و یافتن معنای عشق و داستان شمس و مولانا برقرار می‌کند که بیش از هر چیز دیگری و فارغ از ارزش‌های ادبی، ملت عشق را تبدیل به یک اتفاق در جهان رمان می‌کند.

اگر یکی را که دوستش داری از دست بدهی، بخشی از وجودت همراه با او از دست می‌رود. مانند خانه‌ای متروکه اسیر تنهایی‌ای تلخ می‌شود؛ ناقص می‌مانی. خلا محبوبِ از دست رفته را همچون رازی در درونت حفظ می‌کنی. چنان زخمی است که با گذشت زمان، هر قدر هم طولانی، باز تسکین نمی‌یابد.
چنان زخمی است که حتی زمانی که خوب شود، باز خون‌چکان است. گمان می‌کنی دیگر هیچ‌گاه نخواهی خندید، سبک نخواهی شد. زندگی‌ات به کورمال‌کورمال رفتن در تاریکی شبیه می‌شود؛ بی‌آن‌که پیش رویت را ببینی، بی‌آن‌که جهت را بدانی، فقط زمان حال را نجات می‌دهی… شمع دلت خاموش شده، در شب ظلمات مانده‌ای. (کتاب ملت عشق – صفحه ۴۹۶)

رودخانه به بی‌نظمی و جوش و خروش آب عادت دارد. دنبال بهانه‌ای برای خروشیدن می‌گردد، سریع زندگی می‌کند، زود به خروش می‌آید. سنگی را که انداخته‌ای به درونش می‌کشد؛ از آنِ خودش می‌کند، هضمش می‌کند و بعد هم به آسانی فراموشش می‌کند. هر چه باشد بی‌نظمی جزء طبیعتش است؛ حالا یک سنگ بیش ‌تر یا یکی کم‌تر. (کتاب ملت عشق – صفحه ۷)

ملت عشق را چه کسانی دوست دارند؟

همانطور که می‌دانیم نمی‌توان یک اثر را به یک طیف نسب داد و به قطعی گفت که این کتاب به درد یک قشر خاص می‌خورد. اما آنچه که کتاب‌ها را در دسته بندی‌های شبیه به هم قرار می‌دهد، انتخاب مخاطبان است.

همانطور که گفته شد، ملت عشق از پرفروش ترین آثار در چهار سال اخیر بوده است که اگر سری به کتابفروشی‌ها بزنیم حتما آن را بر روی کانتر پرفروش‌ها و یا حتی عامه پسندها خواهیم دید. در این مطلب به هیچ عنوان نمی‌خواهیم نتیجه گیری کنیم که ملت عشق رمان عوام است و یا خواص.

شاید هیچ کدام از این مرزبندی‌ها در دنیای امروز که رسانه تاثیری شگرف پیدا کرده است، معنای قدیم خود را نداشته باشد. اما آنچه که مسلم است، فروش این کتاب است. فروش بالای رمان ملت عشق در این چهار سال نشان دهنده‌‌ی آن است که طیف زیادی از جامعه‌‌ی ایرانی توانسته اند با این اثر الیف شافاک ارتباط برقرار کنند و آن را به یکدیگر پیشنهاد دهند.

حال اگر بخواهیم کتاب‌های دیگر که چنین توفیقی را در عرصه‌‌ی وسیع جامعه داشته اند معرفی کنیم به چند نام آشنا بر می‌خوریم که چندی از آن‌ها را در ادامه برمی شماریم.

رمان های مشابه برای علاقه مندان

دنیای سوفی نام رمانی است که در دو دهه‌‌ی گذشته در ایران با اقبال زیادی روبرو بوده است و می‌توان آن را از این نظر با رمان ملت عشق مقایسه کرد. نویسنده‌‌ی دنیای سوفی، یوستین گردر(۱۹۵۲) نویسنده‌‌ی نروژی است که این رمانش به ۵۴ زبان در دنیا ترجمه شده است.

او بنا بر مطالعات فلسفی و علاقه‌ای که به فلسفه دارد همواره آثاری با پس زمینه‌های فلسفی خلق کرده است. گردر معلم فلسفه است و شاید به همین علت است که در دنیای سوفی توانسته مسائل عمیق فلسفی را به زبانی ساده و همه فهم بیان کند. او داستان را با فلسفه آمیخته و شاید دلیل عمده‌‌ی استقبال از دنیای سوفی نیز همین امر بوده باشد.

این کتاب نخستین بار در سال ۱۹۹۱ میلادی منتشر شد. این کتاب را نخستین بار حسن کامشاد به فارسی ترجمه و نشر نیلوفر منتشر کرده‌است. راز فال ورق نیز یکی دیگر از رمان‌های پرطرفدار گردر است که آن هم در ایران با استقبال فراوانی روبرو شده است.

این کتاب که ماجرای سفر پسری در جستجوی مادرش است، بازهم بن مایه‌های فلسفی دارد. این رمان توسط نشر هرمس با ترجمه‌‌ی مهرداد بازیاری منتشر شده است.

بیشتر بخوانید: جزء از کل اثر استیو تولتز؛ نخستین اثر یک نویسنده که به شاهکار نزدیک شد!

جز از کل نام رمان پرفروش دیگری نوشته‌‌ی استیو تولتز نویسنده‌‌ی استرالیایی تبار است. جز از کل نخستین اثر نویسنده‌‌ی آن است. این کتاب که در دنیا با اقبال کم بسیار زیادی روبرو شد، ماجرای خانواده‌ای عجیب را روایت می‌کند.

جز از کل را نیز از دسته رمان هایی می‌توان داسنت که موجی به پا کرد و خیل عظیمی از جامعه را به سوی خود جذب کرد. جز از کل در سال ۲۰۰۸ نگاشته شده است و اولین بار در سال ۱۳۹۴ توسط نشر چشمه با ترجمه‌‌ی پیمان خاکسار روانه‌‌ی بازار شد. این رمان نیز مانند ملت عشق از رمان هایی است که هنوز هم در فهرست پرفروش ترین‌های کتابفروشی‌های ایران قرار دارد.

جالب است بدانید که رمان جز از کل نیز دارای یک روای نیست و در واقع داستان آن از زاویه دید شخصیت‌های آن روایت می‌شود و به گونه‌ای روایت‌ها متفاوت است. نکته‌‌ی دیگر تم فلسفی همراه با طنز در این کتاب است که شاید از دلایل عمده‌‌ی محبوبیت آن در جامعه‌‌ی ما و همینطور در جهان است. البته گفتنی است که این موضوع محبوب شدن برخی از کتاب‌ها و علل و عوامل آن، خود، جای بحث مفصلی دارد که در این مقال نمی‌گنجد.

شاید این مطالب هم خواندنی باشد:

الیف شافاک: مروری بر زندگی و آثار نویسنده رمان ملت عشق

رمان انجمن اخوت ناقص العضوها اثر برایان اونسن

رمان پاییز پدرسالار نوشته گابریل گارسیا مارکز