ایمان – حیا؛ بهترین معیار تشخیص درجه ایمان افراد

شفقنا – وارث نوشت: حیا و عفاف یکی از شاخص‌ها و معیارهای تشخیص درجه ایمان افراد محسوب می‌شود. حیا به معنای شرم داشتن و آزرم از ارتکاب زشتی‌ها و نیز حالتی نفسانی است که موجب متانت و وقار و خودداری از انجام رفتار ناپسند می‌شود. در مقابل آن، بی‌شرمی و بی‌حیایی قرار دارد. در تعاریف دیگر حیا که در کتب […]

شفقنا – وارث نوشت: حیا و عفاف یکی از شاخص‌ها و معیارهای تشخیص درجه ایمان افراد محسوب می‌شود.

حیا به معنای شرم داشتن و آزرم از ارتکاب زشتی‌ها و نیز حالتی نفسانی است که موجب متانت و وقار و خودداری از انجام رفتار ناپسند می‌شود. در مقابل آن، بی‌شرمی و بی‌حیایی قرار دارد. در تعاریف دیگر حیا که در کتب اخلاقی ذکر شده است، از حیا به‌ نوعی انفعال و اتصاف نفسانی و انزجار از کار خلاف آداب برای جلوگیری از کوتاهی‌ کردن در حق دیگران، جهت حرمت شخص مقابل و مواجهه با آنچه آن را نقص می‌دانند، یاد شده است. همچنین گفته‌اند حیا شرمی است برخاسته از ادراک خوبی‌ها و بدی‌های اختیاری و یا اینکه نیرویی است مهارکننده و نظم‌دهنده که رفتارهای روانی و فیزیکی انسان را بر اساس «شرع» و «عرف» تنظیم می‌کند.

از منظر آموزه‌های دین، از حیا به عنوان کلید خوبی‌ها ( مِفْتَاحُ‏ الْخَیْرِ) یاد شده و ایمان را از اسباب و ضروریات آن برشمرده‌اند. در واقع قوت و ضعف حیا بستگی به درجات ایمان افراد دارد، یعنی هر اندازه ایمان انسان مستحکم‌تر، حیا بیشتر و هر اندازه ایمان انسان ضعیف‌تر، درجه حیا کمتر می‌شود. اتصال بین ایمان و حیا به قدری چشمگیر است که امام صادق (ع) فرمود: «ایمان ندارد کسی که حیا ندارد؛ لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیاءَ لَه (الکافی (ط – الإسلامیه)، ج‏۲، ص۱۰۶) و یا امام محمد باقر(ع) ایمان و حیاء را دو رشته متصل به یکدیگر معرفی کرده و فرمود: «حیا و ایمان در یک رشته و هم‌دوشند، چون یکى‏ از آن دو رفت، دیگرى هم در پى آن برود؛ الْحَیَاءُ وَ الْإِیمَانُ‏ مَقْرُونَانِ فِی قَرَنٍ، فَإِذَا ذَهَبَ أَحَدُهُمَا تَبِعَهُ صَاحِبُهُ». (کافی (ط – دار الحدیث)، ج‏۳، ص۲۷۵) در دیگر روایت امام صادق (ع) این صفت را در کنار عفت، از نشانه‌های ایمان معرفی کرده و فرمود: «حیا، عفت‌پیشگى و کوتاهى و کم‌گویی از نشانه‌هاى ایمان است؛ اَلْحَیاءُ وَالْعِفافُ وَالْعَی أَعْنِی عَىَّ اللِّسانِ لا عَىَّ الْقَلْبِ مِنَ الاْیمانِ» و یا در جایی دیگر فرمود « حیا جزوی از ایمان است و ایمان (مکانش) در بهشت است؛ الْحَیَاءُ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْإِیمَانُ فِی الْجَنَّه …».

این روایات همگی گویای آن است که حیا و عفاف یکی از شاخص‌ها و معیارهای تشخیص درجه ایمان افراد محسوب می‌شود و کاربرد آن به این صورت است فردی که دغدغه رشد معنوی و دستیابی به درجات بالای ایمانی دارد، با توجه به این شاخصه می‌تواند خود را مورد مراقبه و محاسبه نفس قرار دهد. به این ترتیب، فردی که احساس می‌کند از حیای کم‌تری برخوردار است، سعی خود را در تقویت ایمانیات خویش به کار می‌گیرد. در هر صورت هرکس به صورت ذاتی می‌داند که مسیر رستگاری و کمال معنوی در گام اول در گروی التزام به این خصلت‌های نیکوست؛ چرا که وجود دو عنصر حیا و عفاف به هر فردی تعالی روح و عزت نفس می‌بخشد و در مقابل، هر مقدار از این عناصر در انسان کاهش یابد، موجب تضعیف ایمانیات، تنزل روحی و شخصیتی وی می‌شود. با این تعریف، فهم موارد حیا و عفاف و نیز یافتن ثمرات آن امری ضروری می‌شود. روایات ما عزت و سرافرازی، آمرزش گناهان، تضعیف شهوت، رشد و تزکیه را از ثمرات عفاف و حیاء برشمرده‌اند. به عنوان نمونه امیرالمؤمنین(ع) در روایتی فرمود:‌ «به هرکس عفت و قناعت هدیه داده شود، عزّت و سربلندى با او هم قسم مى‌شود؛ مَنْ اتُّحِفَ العِفّهَ وَ الْقَناعَهَ حالَفَهُ الْعِزُّ» (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۵۶) و یا درباره تأثیر عفت بر تزکیه انسان فرمود:‌ « به وسیله عفت اعمال پاکیزه می‌شود؛ بِالعِفافِ تُزَکُّوا الاْعْمال».

عفاف و حجاب ‌از بروز آسیب‌های اجتماعی‌‌ جلوگیری می‌کند‌.