رشد 46 درصدی ظرفیت پولی علوم‌پزشکی شهید بهشتی

موضوع افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی چند ماهی است که به یکی از پربازدیدترین خبرهای رسانه‌های کشور تبدیل شده است. ماجرا از آنجا شروع شد که آمار سازمان جهانی بهداشت درخصوص سرانه پزشک در ایران در رسانه‌ها انعکاس پیدا کرد و پس از آن کارشناسان و متخصصان نظرهای متفاوتی را در این خصوص مطرح کردند.

یوسف داودی، نماینده مردم سراب در مجلس و اولین امضاکننده طرح دوفوریتی افزایش پذیرش در رشته‌های علوم پزشکی در جمع مدیران دانشگاه آزاد اسلامی سراب گفته بود که این طرح با توجه به نیازسنجی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و پایین بودن میزان دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی ارائه شده است.

داودی به پیر شدن و افزایش تعداد سالمندان اشاره و اضافه می‌کند: «در سال ۹۶ جمعیت سالمندی بیش از چهار میلیون در کشور بوده و این رقم درحال افزایش است که افزایش تعداد تحصیلکردگان در رشته‌های مرتبط با سلامت ضروری است، همچنین خروج تعدادی از جوانان از کشور به خاطر تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی به دلیل عدم‌موفقیت در کنکور نیز دلیل دیگر ارائه این طرح است که درصورت تصویب طرح، این دانشجویان به کشور بازگشته و به تحصیل ادامه خواهند داد. ضمن اینکه تعداد پذیرش دانشجوی پزشکی و رشته‌های پیرامونی آن در کشور ما پایین‌تر از کشورهای دیگر منطقه است.»

در اولین قدم پس از طرح موضوع محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس می‌گوید: «مطمئنا افزایش ظرفیت و پذیرش دانشجوی پزشکی بدون تامین ساختارهای لازم موجب کاهش کیفیت علمی و عملی پزشکی کشور و آسیب بیماران و سقوط سطح سلامت در کشور خواهد شد. یقینا طرح مساله کاملا تخصصی و فنی ظرفیت‌های دانشجویی پزشکی بدون توجه به زیرساخت‌های لازم برای آموزش پزشکی ازجمله تعداد اساتید و تعداد تخت‌های بیمارستان‌های آموزشی و تجهیزات بالینی مورد نیاز، موجب خسارت‌های جبران‌ناپذیر به این رشته خطیر خواهد شد.» پس از اظهارات مختلف مخالفان و موافقان، درنهایت سازمان سنجش در کنکور سراسری امسال افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی را در دستور کار قرار داد.

ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش در حاشیه بازدید از آزمون سراسری سال ۹۸ می‌گوید: «به‌طور کلی ظرفیت پذیرش دانشجو در سه رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در مقایسه با سال گذشته افزایش پیدا خواهد کرد و حدودا ۸۷۰۰ نفر دانشجو در این رشته‌ها پذیرش می‌شوند.» پس از آنکه نتایج کنکور سراسری ۹۸ در نیمه مردادماه اعلام شد، چوب افزایش ظرفیت پزشکی بر بدنه پردیس‌های خودگران برخی دانشگاه‌ها نشسته بود که دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران در پردیس خودگردان خود افزایش چشمگیری را در سه رشته پرمتقاضی علوم تجربی در نظر گرفته بود، به‌طور مثال در سال ۹۷ در رشته پزشکی در پردیس خودگردان این دانشگاه هیچ‌ ظرفیتی وجود ندارد، اما در سال ۹۸ این ظرفیت به یکباره ۷۰ نفر اعلام شده، که با سیاست این دانشگاه بسیار متناقض است. کمی جست‌وجو نشان می‌دهد که دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در میان مخالفان افزایش ظرفیت پزشکی دسته‌بندی شده است، این را معاون آموزشی دانشگاه تایید می‌کند.

سیدامیرمحسن ضیایی، معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با مهر در تشریح دلایل مخالفت با افزایش دو برابری ظرفیت پزشکی در سطح دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌گوید: «در زمینه ظرفیت پذیرش دانشجو نباید بدون اینکه موضوع از لایه‌های کارشناسی مختلف و از دیدگاه‌های مخالفان و موافقان عبور کند، طرحی را به صورت خلق‌الساعه و دوفوریتی به مجلس ارائه کنند. طبیعی است که ممکن است بسیاری از مسائل در یک فضای هیجانی و نزدیک به انتخابات مجلس رای آورده و گرفتاری برای کشور به بار بیاورد که پیش از این هم متاسفانه از این‌دست مسائل رخ داده است، اما امیدواریم تصمیم شتاب‌زده‌ای در این زمینه گرفته نشود و تنها براساس یک‌سری آمار خام و بدون تحلیل و کارشناسی درست تصمیم‌گیری نشود.»

او که خود از اساتید دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز هست، با تاکید بر اینکه موضوع ظرفیت رشته‌های پزشکی اصولی دارد که باید در تحلیل آن به این اصول توجه کرد، ادامه می‌دهد: «اولین نکته این است که بین تقاضا و نیاز باید تعادل برقرار باشد. تقاضا ممکن است همواره وجود داشته باشد، اما اینکه چقدر به آن نیاز است، به کارشناسی احتیاج دارد. در بسیاری از مواقع تقاضا و نیاز در دو جهت مختلف عمل می‌کنند. اینکه در محیط تعداد زیادی داوطلب کنکور در رشته‌های علوم تجربی داریم، عین این تعداد را نیاز پزشکی بدانیم، طبیعی است که موضوع کارشناسی‌شده‌ای نیست. به‌طور مثال ممکن است همه شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر، تقاضای تاسیس بیمارستان را داشته باشند، اما اینکه این تقاضا را به بیمارستان تبدیل کنیم و آیا با نیازها، منابع و اولویت‌های کشور هم‌راستاست، یک موضوع دیگر است. درواقع میزان تقاضا را با میزان نیاز، یکی دانستن یک موضوع کاملا غیرکارشناسی است.»

براساس قانون برنامه پنجم توسعه و همچنین سیاست‌های کلی نظام سلامت افزایش ظرفیت‌ها باید براساس نیازسنجی‌ها و همگام با توسعه صورت بگیرد، این درحالی است که پردیس خودگردان دانشگاه علوم پزشکی به یکباره ۷۰ نفر افزایش را در رشته پزشکی که یکی از پرمتقاضی‌ترین رشته‌های گروه علوم تجربی است، اعمال کرده است.

درحال حاضر براساس آمار وزارت بهداشت از ۲۰۰هزار دانشجوی علوم پزشکی در کشور، تعداد ۵۵ هزار نفر دانشجوی رشته پزشکی عمومی هستند که حداکثر تا هفت سال آینده وارد نظام ارائه خدمات کشور می‌شوند. همچنین براساس آمار، تاکنون ۱۷۶ هزار پزشک در کشور وجود دارد که به این تعداد هر سال بین پنج تا ۶ هزار نفر اضافه می‌شود.

از تعداد ۱۸۰ هزار پزشک عمومی فارغ‌التحصیل‌شده در کشور، حدود ۴۶ هزار نفر متخصص شده‌ یا فوق‌تخصص گرفته‌اند و ۱۶ هزار نفر از این تعداد، پزشک عمومی درحال تحصیل در دوره دستیاری تخصصی هستند و دانشجوی تخصصی محسوب می‌شوند.

این آمار به معنی ۱۲۰ هزار پزشک عمومی فعال و فارغ‌التحصیل است که براساس آمار سازمان نظام پزشکی ۲۰ هزار نفر از مجموع ۱۲۰ هزار پزشک عمومی فعال و فارغ‌التحصیل‌ به دلیل فعالیت در امور غیرپزشکی، خروج از کشور، فوت، عدم‌تمدید پروانه و... از جمع پزشکان عمومی فعال کشور خارج شده‌اند.

همچنین آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد سرانه پزشک به بیمار در ایران بین ۱.۷ تا ۱.۹ در هر هزار بیمار است، درحالی که استاندارد این عدد در جهان بین دو تا سه است و بدون تغییر در وضعیت ظرفیت پزشکی ایران تا سال ۱۴۰۴ سرانه تعداد پزشک به بیمار در ایران برابر با استاندارد جهانی خواهد بود.

بدون کمترین تردید ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی و رشته‌های علوم پزشکی مهم‌ترین عامل در تعیین نرخ سرانه پزشک در درازمدت است و مقایسه ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی و علوم پزشکی در ایران با اکثر کشورهای دنیا حاکی از پایین بودن ظرفیت پذیرش دانشجوی علوم پزشکی است، البته این افزایش ظرفیت پزشکی باید در دوره‌های روزانه یا نهایت شبانه دانشگاه‌های علوم پزشکی افزایش پیدا کند تا داوطلبان هزینه‌های کمتری برای آموزش پرداخت کنند.

افزایش ظرفیت‌ها در پردیس‌های خودگردان نشان از پذیرش بیش از حد دانشجوی پولی است، نه اینکه صرفا مشکل کمبود پزشک در کشور حل شود، مضافا اینکه با توجه به افزایش بیش از دو برابری جمعیت کشور و به تبع آن افزایش تعداد داوطلبان کنکور سراسری در گروه تجربی (تعداد داوطلبان از ۲۴۸ هزار و ۴۱ داوطلب در سال ۱۳۶۵ به ۵۷۰ هزار و ۱۰۳ نفر داوطلب در سال ۱۳۹۷ افزایش داشته است) و به‌ویژه افزایش نیاز مردم به خدمات فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم پزشکی به‌ویژه در شهرها و مناطق محروم و روستاهای کشور، متاسفانه کاهش شانس قبولی مثلا در رشته پزشکی از سه درصد در سال ۱۳۶۷ به ۰.۸۶ درصد در سال ۱۳۸۲ تنزل داشته است. این درحالی است که تعداد دانشگاه‌های علوم پزشکی در ۴۰ سال گذشته به ۱۰ برابر افزایش یافته است ولی پذیرش دانشجو با این نسبت همخوانی ندارد.

یزدان محمدی