واکاوی سناریوی جنگی رژیم صهیونیستی و گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران

گروه اطلاع رسانی ایرنا براساس وظایف آگاهی بخشی خود رسانه‌های مختلف را در هفته گذشته مورد واکاوی قرار داد و برجسته‌ترین و مهم‌ترین موضوعات را رصد و بررسی کرده است.

سناریوسازی برای جنگ

فعالیت‌های مخرب اسرائیلی علیه منافع ایران در عراق، سوریه و لبنان که در چندماه اخیر شدت پیدا کرده است در حقیقت تلاشی شکست خورده از سوی این رژیم برای درگیری نظامی ولو محدود و معدود با ایران است، موضوعی که رسانه ها به بازتاب آن پرداختند. به ظن نتانیاهو می‌تواند اجماع موجود در جامعه بین‌الملل برای حفظ توافق هسته‌ای‌ای با ایران را از بین ببرد. روزهای شلوغ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران بازهم از راه رسیدند. برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام گرفتار جزر و مد شده است. سلسله اتفاق‌هایی که در ۱۶ ماه گذشته رخ داده که شامل کناره‌گیری ایالات متحده امریکا از توافق هسته‌ای، بازگشت تحریم‌های هسته‌ای و ناتوانی ۱+۴ در جبران این غیبت می‌شود، راهی جز دست بردن ایران در تعهدات هسته‌ای برای تهران باقی نگذاشته است. اقدام‌های امریکا به اضافه سکوت ۱+۴ عملا توازن لحاظ شده در برجام را برهم زده است. تهران می‌گوید از منافع اقتصادی این توافق پس از خروج امریکا از آن هیچ بهره‌ای نمی‌برد پس مطابق با متن برجام (ماده ۲۶ و ۳۶) دست به کاهش متقابل تعهدات زده است. روند کاهش تعهدات برجامی ایران تاکنون سه گام را تجربه کرده که در آخرین مورد آن به عبور از تمام خط قرمزهای تعیین‌شده در برجام در حوزه تحقیق و توسعه رسیده است. پس از ترک تهران توسط فروتا و انتشار گزارش رویترز، یک خبرنگار اسراییلی ادعا کرد که نخست ‌وزیر رژیم اسراییل به وی گفته به زودی درباره یک تاسیسات مخفی هسته‌ای در ایران افشاگری‌هایی می‌کند. چندساعت پس از این خبر، بنیامین نتانیاهو، نخست ‌وزیر اسراییل در یک کنفرانس خبری بازهم با توسل به عکس‌های ماهواره‌ای ادعا کرد که اسراییل از وجود یک «تاسیسات هسته‌ای پنهانی» ایران در آباده در استان فارس اطلاع پیدا کرده است.

لزوم عبور از شخص به حزب

نبود تحزب در کشور بارها مورد نقد و بحث کارشناسان سیاسی در کشور قرار گرفته است به طوری که رسانه ها نیز آن را مورد بررسی قرار داده و با عناوین مختلف آن را بازتاب دادند. ۲جریان اصلی اصلاح‌طلب و اصولگرا هردو به نوعی از نبود محوریت یک حزب قدرتمند با معیارهای تجربه شده در جوامع پیشرفته ضربه خورده‌اند. طی چند ماه گذشته و البته در سالی که قرار است انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار شود، در خصوص میزان مشارکت مردم و نحوه حضور آن‌ها در انتخابات با توجه به سرخوردگی‌هایی که از عملکرد منتخبان خود دارند تحلیل‌های متنوعی ارائه شده است. اما آیا در همین فرصت چند ماهه می‌توان سپهر سیاسی کشور را به سمت نظم حزبی هدایت کرد؟ بدون تردید روند دموکراسی در کشورهای توسعه ‌یافته از تجربه‌ های شکست خورده و یا پیروز شده‌ای عبور کرده است تا امروز علی ‌رغم ضعف ‌های‌ شان بتوانند پاشنه کنش‌های سیاسی‌شان را بر در نظم حزبی بچرخانند. با این حال حتی در انتخابات مجلس گذشته که مردم رای‌شان را به صورت حزبی و به یک لیست واحد دادند اما از فردای انتخابات ساز جدایی برخی از نمایندگان از لیست امید زده شد تا نشانه‌های ضعف در عملکرد حزبی از همان ابتدا خود را نشان دهد.

بولتون قربانی ایران

جان بولتون که همواره خواستار افزایش فشارها بر ایران و اتخاذ رویکردی تهاجمی از سوی واشنگتن در قبال تهران بو به وسیله دونالد ترامپ برکنار شد، ‌ موضوع مهم سیاسی که رسانه ها آن را انعکاس دادند. آنچه از ماه‌ها قبل انتظارش می‌رفت، به وقوع پیوست و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و جنگ‌طلب‌ترین عضو کابینه خود را اخراج کرد. اخراج بولتون که با توجه به اختلاف‌نظرهای گسترده با ترامپ از مدت‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود، به روش مورد علاقه ترامپ اعلام شد. رئیس‌جمهور ایالات متحده که از حساب توییتری خود برای اعلام مواضع و تصمیم‌های مهم استفاده می‌کند، شب گذشته در توییتر از برکناری جان بولتون به دلیل «اختلاف‌نظرهای فاحش» خود و دیگر اعضای کابینه با تصمیم‌ها و رویکردهای بولتون خبر داد. ترامپ با اشاره به جلسه دوشنبه ‌شب خود با مشاور امنیت ملی کاخ سفید نوشت: «دیشب به بولتون اطلاع دادم با توجه به اختلاف ‌نظرهای فراوان من و کابینه با پیشنهادها و تصمیم‌های او، بهتر است از سمت خود کناره‌گیری کند؛ چراکه دیگر نیازی به حضور او در کاخ سفید نیست». بولتون همچنین خواستار افزایش فشارها بر ایران و اتخاذ رویکردی تهاجمی از سوی واشنگتن در قبال تهران بود تا از این طریق ایران از برنامه‌های موشکی و نیز اقدامات منطقه‌ای خود عقب‌نشینی کند. او دو سال قبل با حضور در گردهمایی گروه تروریستی منافقین وعده داده بود با فروپاشی حکومت ایران، در تهران جشن خواهند گرفت؛ اما ترامپ از مذاکره و توافق با ایران حمایت می‌کرد. دولت ترامپ در تمام این چالش‌ها با ناکامی روبه‌رو شده و قصد تغییر رویکرد خود را دارد.

۵ تجربه جهانی حمایت از مستاجران

رسانه ها در هفته ای که گذشته مساله قیمت مسکن و مشکلات مستاجران را در این زمینه مورد واکاوی قرار دادند. حدود ۳۰ سال است که قیمت مسکن و اجاره بها، حول و حوش تورم بالا می رود. صاحبان املاک چه برای احتکار ملک و چه برای اجاره، در حاشیه امن مالیاتی قرار دارند و در عین حال یکی از کم ریسک ترین حوزه های سرمایه گذاری برای برخی، اجاره داری شده است. از سوی دیگر، شوک نرخ ارز در این اواخر، خاطر خیلی ها را از دسترسی به مسکن راحت کرده و آن ها را به اجاره نشینی کشانده است! در این شرایط، دولت بعد از سال ها، مجدد مداخله در بازار مسکن را در پیش گرفته تا جبران مافات کند و با خانه دار شدن قشرهای کم درآمدتر، بار خانه به دوشی را از دوش آنان بردارد اما به نظر می رسد این تلاش های مفید، کافی نیست و باید تا رسیدن دوباره نیاز و عرضه مسکن به هم، اقدامات دیگری نیز صورت گیرد. تجربه کشورهای دیگر و توصیه های کارشناسان، حاوی نکات قابل تاملی است که در این گزارش به اهم آن ها اشاره می شود. از جمله تجربه پنج کشور غربی با اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد موید دخالت مستقیم دولت در بازار مسکن برای کنترل اجاره بهاست. در شرایطی که پرداخت هزینه اجاره با سهم حداقل ۳۰ تا ۴۰ درصدی از هزینه های خانوار، به هدف اصلی اجاره نشینان در زندگی تبدیل شده است به نظر می رسد داغ اجاره نشینی را با روش هایی غیر از تملک مسکن هم می توان تسکین داد. عزم دولت برای توزیع عادلانه یارانه ها و نیز گسترش عادلانه چتر مالیاتی برای درآمدهای بدون ریسک از جمله مسکن در این زمینه تعیین کننده است. تنظیم قواعد موجر و مستاجر با هدف کاهش سلطه موجران نیز می تواند گام مهم دیگری برای دوران گذار از فشار اجاره نشینی برای خانوارهای ایرانی به شمار آید.

شورای سیاست‌ گذاری و رهاشدگی منتخبان

انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند ۹۸ و بحث و گفت وگوهای سیاستمداران و همچنین بحث بر سر مشارکت مردم در انتخابات در این زمینه از جمله موضوعاتی به شمار می رود که این روزها رسانه ها آن را در سطح وسیعی بازتاب می دهند. انتخابات ۹۴ و ۹۶ با عملکرد شورای سیاستگذاری اصلاح ‌طلبان پر شور برگزار شد. اما به‌زعم بسیای از کارشناسان این شورا بعد از انتخابات راهبرد مشخصی نداشت. مرتضی مبلغ معاون سیاسی وزارت کشور ایران در دولت اصلاحات و از اعضای حقیقی شورای عالی سیاستگذارای اصلاح‌طلبان در گفت‌وگو با انتخاب می‌گوید: در بررسی عملکرد شورای عالی اصلاحات، نباید فراموش کرد که در انتخابات مجلس شورای اسلامی سال ۹۴ و شوراها و ریاست جمهوری ۹۶، این نهاد عملکرد مثبتی داشته و نتیجه آن نیز برگزاری انتخاب پرشور و پیروزی‌های چشم‌گیر بود. مشکل این بود که شورا سازوکار نظارت بر عملکرد نمایندگان خود و پشتیبانی و پی‌گیری وظایف آنان را پیش‌بینی نکرده بود و به یک معنی نمایندگان رها شدند.

اقتصاد روی موج گام سوم

اخلال در سیستم مالی سپاه پاسداران و جایزه ۱۵ میلیون دلاری رییس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه امریکا از جمله مهم ترین موضوعاتی که رسانه ها در هفته گذشته به بررسی آن پرداختند. همزمان با ورود ایران به گام سوم کاستن از تعهدات هسته‌ای و در حالی که گمانه‌ زنی‌ها از احتمال گشایش‌ هایی در بن‌ بست برجام به واسطه بسته پیشنهادی فرانسه تقویت شده بود، شامگاه چهارشنبه برایان هوک، رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا، ضمن رد کردن موضوع خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری اروپا برای خرید نفت ایران، در اقدامی بی‌سابقه برای هرگونه اخلال در سیستم مالی سپاه پاسداران ۱۵ میلیون دلار جایزه نیز تعیین کرد. این مسئله به میزان زیادی آخرین اقدام اروپا برای بازگشت به توافق هسته‌ای و نیز متقاعد ساختن ایران برای توقف گام‌های هسته‌ای را تحت تاثیر خود قرار داد به طوری که به گفته کارشناسان بار دیگر نشان داد که اروپایی‌ها به طور مستقل قادر به رویارویی با آمریکا در زمینه برجام و تحریم‌های ایران نیستند. در همین راستا بود که ایران وارد گام سوم کاستن از تعهدات هسته‌ای شده است؛ گامی که به گفته حسن روحانی شاید آنچنان در ظاهر به چشم نیاید، اما در باطن مهم‌ترین گام هسته‌ای ایران تلقی می‌شود و سرعت اقدامات سازمان انرژی اتمی را افزایش خواهد داد. همچنین روحانی در نشست خبری مشترک خود با سران قوا نیز در بیان جزئیات گام سوم هسته‌ای ایران، رفع محدودیت‌های تحقیق و توسعه در برنامه هسته‌ای را جزئی از برنامه آتی ایران عنوان کرده و بار دیگر به طرف‌های اروپایی دو ماه فرصت داد تا به اجرای کامل تعهدات خود بازگردند.

پیام عاشورا برای امروز ما

نگاهی اجمالی به سیر تغییر و تحولات پدید آمده در روند عزاداری‌های مذهبی طی سنوات اخیر نشان می‌دهد تحولات اجتماعی به همراه تغییر نوع نگاه به مداحی در تحولات حادث شده اخیر در برگزاری آیین‌های دینی تاثیر بسزایی دارد، موضوعی که رسانه ها آن را با عناوین مختلف انعکاس دادند. پیام عاشورا برای ما این است که در دین حقیقی، توحید حقیقی نقش اساسی را ایفا می‌کند. اگر این فهم به وجود بیاید به حاکمیت اخلاق، برقراری عدالت، احساس امنیت، کاهش فاصله طبقاتی و ایجاد روابط مهربانانه‌تر بین مردم خواهد انجامید و جامعه به جای جنگ به سوی صلح و به جای اختلاف به سوی وحدت حرکت می‌کند. واقعه عاشورا مصاف دو نوع خداشناسی است. بنی امیه وقتی در صدر امور قرار گرفت، دین را ابزار ساخته و خدا، کلمات، الهیات و شریعت را برای تحقق هدف خود که همانا سلطه بر جهان اسلام بود، به کار برد. این ابزار آنچنان گسترش یافت که دین پوستین وارونه شد؛ ظاهر دین در عمل ماند و نماز و روزه به‌جای آورده می‌شد اما باطن دین که خداشناسی واقعی و مبتنی بر عدالت و اخلاق و رعایت حقوق بشر و حفظ کرامت انسانی بود از درون آن جدا شد. دین و خدایی به مردم معرفی شد تا نشان دهد که قدرتی مبتنی بر جبر جهان را اداره می‌کند. نوع دیگر خداشناسی در اندیشه امام حسین (ع) خود را نشان داد. در آن زمان که خدا، دین و شریعت اسیر اشرار شده بود، امام حسین (ع) با الهیات و خداشناسی خود تلاش کرد تا آن را از دست اندیشه‌های امویان نجات دهد. بنابراین مبارزه با تفکری را که می‌شد با آن ظلم کرد و حقوق انسانی را زیر پا گذاشت آغاز کرد. او بدنبال اسلام حقیقی بود که در آن نماز و روزه و حج هست و حاصلش نیز ایمان آگاهانه و متکی بر انتخاب و حفظ حقوق انسانی است. پیام عاشورا برای ما این است که می‌شود در طول تاریخ دین را ابزار کرد. دینی که هدیه خدا به انسان‌ها و نعمتی برای سعادت بشر است تا انسان‌ها در آن به جای عدالت به سمت نابرابری و به جای کرامت انسانی به سویی بروند که عده‌ای برخوردار و عده‌ای دیگر برده و بنده حاکمان باشند.

پیامد گام سوم

برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی به وسیله جمهوری اسلامی ایران از جمله مهم ترین خبرهای سیاسی بود که رسانه های مختلف داخلی و خارجی به بازتاب آن پرداختند. براساس سخن روحانی در گام سوم کاهش تعهدات برجامی، جمهوری اسلامی ایران تحقیقات مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای را از سر می‌گیرد و از نتایج این تحقیقات برای گسترش دانش هسته‌ای و بهره‌برداری از آن استفاده خواهد کرد. بدین ‌ترتیب، گام سوم کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی ایران، دارای اهمیت زیادی است و تاثیر آن از گام‌های اول و دوم بسیار بیشتر است. به همین دلیل می‌توان گفت کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی ایران به مرحله حساسی رسیده است. اینکه طرف‌های اروپائی برجام یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس در هفته‌ها و به‌ویژه روزهای اخیر تلاش زیادی کردند تا ایران را متقاعد کنند از برداشتن گام سوم صرفنظر کند، به همین دلیل بود که می‌دانستند این گام از اهمیت زیادی برخوردار است و پیامدهای زیادی دارد.

طرف ‌های اروپائی برجام حتی اگر خود مایل به انجام تعهدات برجامی خود در قبال ایران بودند، به دو دلیل نتوانستند به وعده‌هایی که در این مرحله داده بودند، ازجمله پرداخت ۱۵ میلیارد دلار به ایران در مدت ۴ ماه به‌عنوان مابازاء خرید نفت از ایران در ماه‌های آینده، نتوانستند عمل کنند. اول اینکه دولت‌های انگلیس و فرانسه بشدت درگیر مشکلات داخلی هستند و آلمان به تنهائی نمی‌توانست تصمیم مقتضی را بگیرد. علت دوم ناتوانی طرف‌های اروپائی برجام برای عمل به تعهداتشان اینست که آنها در برابر فشارهای آمریکا قدرت ایستادگی ندارند. اگر اروپا به‌ویژه سه کشور اروپائی عضو برجام دچار مشکلات داخلی نبودند و امکان وحدت نظر برای آنها فراهم بود، می‌توانستند در برابر فشارهای آمریکا بایستند و به تعهدات خود عمل کنند ولی در وضعیت کنونی این امکان برای آنها وجود ندارد و به همین دلیل نمی‌توانند به تصمیم روشن و مشخصی در زمینه تعهدات برجامی خود در قبال ایران برسند.