مدیران شایسته می‌توانند زمینه ساز تحقق آرمان‌های یک ملت باشند

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمد فدایی معاون سابق علمی و اقتصادی سازمان بسیج دانشجویی در دیدار نخبگان و استعداد‌های برتر علمی با رهبر معظم انقلاب به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود پرداخت.

متن کامل سخنان فدایی در ادامه آمده است:

اقتضای دیدار نخبگان و برگزیدگان علمی کشور با حضرتعالی، گفتگو حول مسئله نخبگی و طرح ایده‌های نو در این حوزه است. یکی از برجسته‌ترین عرصه‌های نخبه پروری و نخبه گزینی، لایه مسئولان و مدیران دولتی است که از آن به شایسته سالاری تعبیر می‌شود. شکی وجود ندارد که بخش مهمی از سرنوشت جامعه بدست مدیران بوده و مدیران شایسته می‌توانند زمینه ساز تحقق آرمان‌های یک ملت باشند.

سوال کلیدی این است از چه طریقی می‌توان شایستگان را بر صندلی‌های مدیریت نشاند؟ تلقی رایج کشور تا به امروز، استفاده از ابزار «گزینش» بوده است. به عبارت دیگر معتقد بوده ایم، ویژگی‌های مدنظر در افراد به سادگی قابل کشف و شناسایی است؛ حال آنکه در عمل، نتایج چندان قابل دفاع نبوده و نشان دهنده ناکافی بودن این چارچوب می‌باشد.

علت این امر به همان تلقی مشهور از فرایند کشف نخبگی باز می‌گردد؛ به عقیده ما برای شایسته سالاری اساساً نیازی به تفحص و جستجو با چراغ برای کشف استعداد‌های برتر در لایه مدیریت نیست! بلکه در عوض، می‌توان و باید بر روش‌هایی متمرکز شد که خود به خود به ارتقاء شایستگان منجر شود.

در معماری نظامات اداری سیاسی جامعه دو الگو متصور است؛ الگوی نخست، معماری نظامات مبتنی بر کسب منفعت و الگوی دوم، معماری نظامات مبتنی بر افزایش مسئولیت؛ مبتنی بر افزایش هزینه برای فرد. در الگوی مبتنی بر منفعت، رشد و ارتقاء معادل است با دریافت منافع بیشتر.

در چنین سیستمی به صورت طبیعی و قهری، منفعت طلبان و فرصت طلبان رشد خواهند کرد. اگر نظامات اداری سیاسی کشور، به نحوی طراحی شد که اخذ مسئولیتِ بیشتر و بالاتر در آن، تنها منجر به دریافت منافع بیشتر شود و هیچ هزینه‌ای برای فرد نداشته باشد، صندلی مسئولیت آماج تلاش فرصت طلبان قرار خواهد گرفت.

فرصت طلبانی که در همه سیستم‌های گزینشی و با شاخص‌های مرسوم این سیستمها، به عنوان مدیر لایق شناسایی می‌شوند! در مقابل، اگر معماری نظامات اداری سیاسی جامعه مبتنی بر افزایش مسئولیت شد؛ یعنی ارتقاء در سیستم به معنای پرداخت هزینه بالاتر، ایثار و ازخودگذشتگی بالاتر بود، همه چیز تغییر خواهد کردو به طور طبیعی، شایستگان، یعنی آنان که حقیقتاً از اخذ مسئولیت به دنبال منافع دنیایی نیستند و همتشان بر خدمتِ بیشتر است و حاضرند برای آن هزینه هم بپردازند، رشد کرده و به مسئولیت‌های حکومتی خواهند رسید.

به نظر ما، این عنصر راهبردی در طراحی نظام شایسته گزینی، می‌تواند به مثابهی یک مرز تمدنی برای جامعه اسلامی در تقابل و فاصله گذاری با تمدن غرب تلقی گردد، زیرا تنها باور به معاد است که میتواند چنین نظم و نظامی را محقق سازد؛ امری که در نظامات مادی اساساً متصور نیست.

مهمتر آنکه هم در سنت تاریخی تشیع وهم در تجربه بدیع انقلاب اسلامی، نمونه‌های موفقی از نظامات شایسته سالاری مبتنی بر افزایش مسئولیت و هزینه وجود دارد. نظام پیچیده و راهبردی مرجعیت شیعه و تجربه تاریخی انتخاب فرماندهان در دوران دفاع مقدس، دو تجربه ارزشمند و مهم از سیستم‌هایی هستند که ارتقاء فرد در آن به معنای قبول مسئولیت بالاتر و پرداخت هزینه‌های بیشتر بوده است! به همین دلیل بود که در دوران پر افتخار دفاع مقدس، قاطبه فرماندهان از افراد متعهد، مومن، زبده و کارآمد بودند و آن دستاورد‌های کم نظیر را رقم زدند.

یک راه میانبر و کاربردی برای حرکت از وضع فعلی به آنچه توصیف شد، بار کردن هزینه‌های صحیح، منطقی و اصولی بر جایگاه‌ها و ارکان مدیریت در نظام اسلامی است؛ به عبارت دیگر باید صندلی‌های مدیریت را، در کشور، داغ کرد.

استقرار نظامات شفاف حقوق، دستمزد و دارایی ها، شفاف کردن تصمیمات، اقدامات و عملکردها، جلوگیری از حضور همزمان در بخش دولتی و خصوصی، اعمال محدودیت در محل زندگی مدیران، اعمال محدودیت در برخورداری از برخی خدمات لوکس یا خاص نظیر مدارس غیرانتفاعی برای فرزندان و یا خدمات سالم در بخش خصوصی، اعمال محدودیت در سفر‌های خارجی به ویژه سفر‌های تفریحی، اصلاح نظام حقوق و دستمزد مبتنی بر عملکرد قابل احراز، و شفاف کردن اختیارات و جلوگیری از امکان توزیع رانت مواردی است که می‌تواند سیستم اداری سیاسی کشور را با یک تحول حقیقی روبرو سازد.

جالب و حکمت آموز آنکه اتفاقاً آن کسانی برای نظام اسلامی مانده اند و می‌مانند که بهای بیشتری پرداخته اند، نه آنان که بهره‌های بیشتری برده اند. با همین منطق است که همچنان راسخ‌ترین و پای کارترین قشر طرفدار آرمان‌های نظام اسلامی، خانواده‌های محترم شهدا هستند که بالاترین هزینه‌ها را برای انقلاب پرداخته اند. درود خدا بر شهدا و خانواده‌های معزز و دلسوخته ایشان...