کاهش اعتراض های خیابانی بغداد در ظرف زمانی تحولات عراق

کم و کیف حضور خیابانی معترضان در بغداد از ساعت های اولیه صبح و تداوم آن تا ظهر امروز به گونه ای بود که کمتر ناظری پیش بینی می کرد اعتراض های خیابانی در این شهر از عصر جمعه یعنی موعد اصلی اعتراضات ۲۵ اکتبر که از مدت ها پیش فراخوان شده بود، فروکش کند، بویژه آنکه بر اساس سبک زندگی عراقی، عمده اعتراض های خیابانی عصرها و شب ها انجام می شود و یا دست کم حجم و سنگینی بیشتری دارد.

درحالی که خبرهایی تایید نشده از تصمیم کمیته های هماهنگی اعتراض ها از یکسو و جریان صدر از سوی دیگر برای پایان بخشیدن به اعتراض ها و رفتن به سمت تحصن تا تحقق خواسته ها حکایت دارد، برخی ناظران، فروکش شدن اعتراض ها در بغداد را به بیش از هر چیز به دو عامل عمده مرتبط می دانند: یکی اعلام مجموعه جدیدی از اصلاحات سیاسی و اقتصادی از جمله اصلاح قانون اساسی و قانون انتخاب که پنجشنبه شب توسط عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق اعلام شد و دیگری بیانیه هشدار دهنده مرجعیت عالی عراق که نسبت به انحراف مسیر اعتراضات مسالمت آمیز، تشدید خشونت ها و رفتن کشور به سمت هرج و مرج و ویرانی ابراز نگرانی شدید کرده بود.

به باور آنها این که اعتراض ها از عصر امروز در بغداد بشدت فروکش کرد و بتدریج به حالت تحصن در میدان تحریر خلاصه شد و همچنین تظاهرات در کربلا و نجف با آرامش کاملا برگزار و باز هم به برگزاری تحصن - به معنای اعلام پایان تظاهرات - انجامید، این نگاه را تقویت می کند که بدنه اصلی معترضان از وعده های جدید عبدالمهدی راضی هستند و پیام هشدار گونه مرجعیت عالی عراق را نیز دریافته اند که ادامه بی ثباتی در کشور ممکن است اصل نظام و موجودیت عراق را بار دیگر به خطر جدی بیاندازد.

هر چند وضعیت کلی مرکز شهر بغداد و نیز کربلا و نجف نشانگر همین امر است و این شهرها از عصر امروز شاهد برقراری چادرهایی برای برگزاری تحصن هستند، امری که در عرف سیاسی عراق به معنای پایان تظاهرات خیابانی است، اما همچنان این سوال باقی می ماند که آیا این به معنای پایان کلی تظاهرات در بغداد و سپس شهرهای دیگر است و باید بحران یک ماه اخیر را رو به پایان بدانیم؟

پاسخ به این پرسش نیازمند توجه به چند موضوع دیگر است. از جمله این که فراخوان های اعتراضات اخیر بر خلاف همیشه، از سوی عده ای از متولیان شناسنامه دار از میان احزاب و گروههای سیاسی نبوده است، بلکه کاربران و صفحاتی ناشناخته هشتگ های اعتراض ترند کردند و حتی در موارد بسیاری شعار سرنگونی نظام سردادند، شعاری که در میان معترضان خیابانی هم کم طرفدار نداشت.

بر این اساس باید منتظر ماند و دید آیا همه طیف های معترضان از این امر تمکین می کنند یا گروههایی مخالفت کرده و دوباره به خیابان ها می آیند.

آنچه این احتمال را تقویت می کند، رویدادهای خشونت باری است که عصر امروز در دست کم شش استان جنوب و جنوب شرق عراق افتاد. این استان ها در حالی که تا ظهر امروز شاهد اعتراضات پراکنده و آرام بودند، از عصر جمعه به یکباره صحنه خشونت، درگیری و حمله به مراکز دولتی و مقر احزاب شیعی شدند و وضعیت به گونه ای شد که از عصر امروز در هر شش استان ذی قار، بصره، المثنی، دیوانیه، بابل و واسط نیز مقررات منع آمد و شد به اجرا درآمد.

گزارش های تایید نشده از کشته و زخمی شدن دهها تن در جریان حوادث خشونت بار امروز این استان ها حکایت دارد امری که به نوبه خود موجب شگفتی ناظران نیز شده است و این سوال را مطرح می کنند که با وجود پذیرش بالاترین سطح اصلاحات از سوی دولت و نیز بیانیه هشدارآمیز مرجعیت، چرا سرنوشت اعتراضات خیابانی در این نقاط به اینجا رسید.

خبرنگار ایرنا در این خصوص با چندین کارشناسان ایرانی و عراقی صحبت کرد اما با توجه به این که هنوز ابعاد دقیق این حوادث و خشونت ها مشخص نیست، هیچ کس نه اطلاعات و نه حتی نظر تحلیلی قطعی در این خصوص نداشت. احتمالاتی چون سوء استفاده برخی جریان های تابع گروههای سیاسی از فضای ملتهب کنونی برای رقابت ها و انتقام گیری های شخصی و گروهی، نفوذ برخی فرقه ها و گروههای انحرافی برای ایجاد آشوب و ضربه زدن به گروههای اسلامی و انقلابی و القای اتهام متقابل میان آنها با هدف ایجاد درگیری و جنگ میان فرقه ای، تعمد برخی از جوانان و یا بدنه برخی گروههای سیاسی برای اعلام زاویه با مدیریت خود که همواره بر تبعیت از مرجعیت عالی تاکید دارند و نیز اقدام برخی گروههای نفوذی وابسته به خارج و یا دست های پنهان برای ایجاد بلوا و آشوب در کشور از جمله سناریوهایی است که این کارشناسان در تفسیر رویدادهای عصر امروز جنوب عراق مطرح کرده اند.

به عقیده این کارشناسان، برای فهم چرایی فروکش شدن اعتراض ها در بغداد از عصر امروز نیز می توان از همین سناریوها کمک گرفت. به این معنا که باید منتظر ماند و دید که آیا در بغداد نیز همچون استان های جنوبی، شاهد مخالفت برخی گروهها و یا ورود جریان های ناشناخته و دست های پنهان برای ادامه اعترضات و احیانا به خشونت کشیدن آن خواهیم بود یا جریانی - به باور برخی جریان صدر - که عصر امروز توانسته، آرامش نسبی را بر پایتخت عراق، کربلا و نجف حاکم کند، خواهد توانست بقیه معترضان را نیز با خود همراه، و گروههای نفوذی احتمالی و دست های پنهانی که گفته می شود قصد انحراف اعتراضات دارد را قطع کند و عراق را پس از چند هفته التهاب، بار دیگر روی ریل آرامش بیاندازد و اصلاحات عبدالمهدی و بیانیه مرجعیت را سرلوحه تغییر آتی برای کسب رضایت شهروندان قرار دهد؟

واقعیت آن است که احتمال رضایت دادن تظاهرکنندگان به اصلاحات اعلام شده از سوی عبدالمهدی و پیگیری خواسته اصلی خود یعنی تغییر نظام پارلمانی به نظام ریاستی از طریق تداوم تحصن از یکسو و شروع عملی تحصن به جای اعتراض در بغداد، کربلا و نجف این گزینه را تقویت می کند اما همچنان احتمال پیگیری اعتراضات خیابانی و حتی خشونت های گسترده از سوی برخی گروهها با هدف ساقط کردن دولت عبدالمهدی و یا در مرحله بالاتر براندازی روند سیاسی و نظام حاکم بر این کشور وجود دارد و برای روشن شدن آن باید منتظر بود و دید در ساعات و روزهای آتی چه تحولاتی در عراق خواهد افتاد.

ادامه حضور پراکنده جوانان معترض در خیابان های مرکزی شهر بغداد از جمله میدان تحریر و شنیده شدن صدای شلیک گلوله های صوتی به صورت پراکنده ، این پیام را به ناظران می دهد که هنوز برای پیش بینی سرنوشت اعتراضات اخیر باید صبر کرد.