تشخیص ناباروری زوجین؛ از آزمایش خون تا آزمایش اسپرم
برای تشخیص ناباروری زوجین باید هر دو زوج مورد بررسی قرار گیرند. معمولا بعد از بررسی شرح حال بیمار، آزمایشاتی مانند آزمایش خون، سونوگرافی، آنالیز مایع منی، هیستروسکوپی، لاپاراسکوپی و... انجام میشود.
ستاره | سرویس مادر و کودک - اگر زوجین بعد از داشتن یک سال رابطه جنسی منظم و بدون روشهای پیشگیرانه همچنان قادر به بارداری نباشند، احتمالا مشکل جدی وجود دارد و برای تشخیص علت باید به پزشک مراجعه کنند. در ۱۵-۲۰ درصد موارد علت مشخصی برای ناباروری وجود ندارد، اما تقریبا ۴۰ درصد از ناباروریها مربوط به زنان و ۴۰ درصد دیگر مربوط به مردان است؛ بنابراین برای تشخیص ناباروری زوجین باید زن و مرد، هر دو مورد بررسی قرار بگیرند. آزمایشهایی که برای تشخیص ناباروری مردان و زنان انجام میشود، متفاوت است. برای اطلاع از این آزمایشها و همچنین عوامل موثر بر ناباروری با ما همراه باشید.آنچه در این مطلب میخوانید:
آزمایشات لازم برای تشخیص ناباروری در زنان
برخی از آزمایشاتی که برای تشخیص ناباروری زوجین برای زنان تجویز میشود، عبارتند از:
۱. آزمایش خون
آزمایش خون به منظور بررسی سطح هورمونهای دخیل در تخمک گذاری، بررسی تخمک گذاری و تعداد تخمک موجود در تخمدانها انجام میشود.
۲. سونوگرافی
سونوگرافی یکی از تستهای اولیه است که برای تشخیص ناباروری زوجین انجام میشود. در این تست ضخامت لایه داخلی رحم، موقعیت و اندازه آن بررسی میشود. هدف از سونوگرافی، تشخیص کیست تخمدان، ضخیم شدن مخاط رحم، میومهای رحمی و هرگونه ناهنجاری احتمالی در رحم و تخمدانهاست. سونوگرافی معمولا به دو روش سونوگرافی شکمی و واژینال انجام میشود، در سونوگرافی شکمی پروب روی شکم قرار میگیرد و اندامهای داخل آن بررسی میشوند. اما در سونوگرافی واژینال پروب داخل واژن قرار میگیرد، معمولا برای تشخیص ناباروری از سونوگرافی واژینال استفاده میشود.
۳. نمونه برداری
برای بررسی آندومتر (دیواره داخلی رحم) قبل از شروع قاعدگی یک نمونه کوچک از آندومتر برداشته میشود. نتایج این نمونه برداری مشخص میکند که آیا تخمک گذاری قابل انجام است و امکان لانه گزینی وجود دارد یا خیر.
۴. هیستروسالپنگوگرافی
برای بررسی شرایط رحم و لولههای فالوپ هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم انجام میشود. برای انجام این تست ماده حاجب به دورن رحم تزریق میشود، سپس برای کشف ناهنجاری در رحم یا لولههای فالوپ با استفاده از عکس برداری اشعه ایکس مهاجرت ماده حاجب به بخش فوقانی رحم و لولههای فالوپ بررسی میشود.
۵. هیستروسکوپی
هدف از این تست، بررسی ناهنجاریهای احتمالی رحم است. معمولا هیستروسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام میشود، اما در برخی مواقع این تست بدون بیهوشی و تنها با استفاده از داروی بی حسی یا خواب آور انجام میشود. برای انجام تست، دستگاهی نازک و مجهز به نور وارد رحم شده و تصاویر درون واژن و دهانه رحم بر روی مانیتور قابل مشاهده است.
۶. لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی رحم یک روش کم تهاجمی است که به بررسی لولههای فالوپ، تخمدان و رحم میپردازد. برای انجام این تست یک برش کوچک زیر ناف ایجاد میشود و لاپاراسکوپ وارد بدن میشود. آندومتریوز، انسداد لولههای فالوپ و مشکلات رحم و تخمدان با این روش قابل تشخیص است.
آزمایشات لازم برای تشخیص ناباروری در مردان
قبل از انجام هر آزمایشی برای تشخیص ناباروری زوجین پزشک شرح حال دقیق بیمار را بررسی میکند. داشتن سابقه بیماریهایی مانند بیماری های مقاربتی، تورشن بیضه، اورکیت، دیابت، سیروز و فشارخون بر قدرت باروری در مردان تاثیر میگذارد. همچنین توانایی جنسی، انزال و زمانهای عمل جنسی نقش موثری در باروری دارند. بعد از بررسی شرح حال بیمار برای بررسیهای بیشتر پزشک بر اساس شرایط بیمار آزمایشهای زیر را تجویز میکند:
۱. آزمایش اسپرم
یکی از مهمترین آزمایشها برای تشخیص ناباروری زوجین آزمایش اسپرم است. معمولا نمونه مایع منی از طریق استمنا تهیه میشود، اما اگر بیمار از طریق استمنا قادر به نمونه دادن نباشد، این نمونه از طریق مقاربت با همسر جمع آوری میشود. در این تست تعداد اسپرمها، تحرک و شکل آنها مورد بررسی قرار میگیرد. شاخصهای نرمال کیفیت مایع منی مطابق با جدول زیر است:
شاخص های کیفیت منی | مقادیر طبیعی |
حجم (volume) | ۱.۵ میلی لیتر یا بیشتر |
تعداد کل اسپرمها (Total sperm number) | ۱۵ میلیون |
تعداد اسپرمها در میلی لیتر(sperm concentration) | ۳۹ میلیون |
pH | ۷.۲ تا ۸ |
تحرک اسپرم (Total motility) | بیشتر از ۴۰% |
حرکت پیشرونده (Progressive motility) | بیشتر از ۳۲ % |
اندازه و شکل اسپرم (Morphology) | بیشتر از ۴% با شکل نرمال |
اسپرمهای زنده و فعال (Vitality) |
بیشتر از ۵۸% |
تعداد گلبولهای سفید در هر میلی لیتر | کمتر از یک میلیون |
۲. سونوگرافی بیضه
در برخی موارد برای تعیین مشکلات ساختاری بیضه مانند واریکسول و سایر ناهنجاریها که باعث ناباروری میشوند، سونوگرافی بیضه انجام میشود.
۳. آزمایش خون
برای تعیین سطح هورمونهای مردانه مانند تستوسترون آزمایش خون انجام میشود.
عوامل موثر بر ناباروری زوجین
ناباروری زوجین به عوامل زیادی بستگی دارد، خوشبختانه بسیاری از علل ناباروری با پیروی از یک سبک زندگی سالم برطرف میشوند. برخی از عوامل موثر بر ناباروری عبارتند از: سن: توانایی باروری در زنان با افزایش سن کاهش مییابد. احتمال باروری در زنان زیر ۲۵ سال ۸۰ درصد است، درحالیکه این عدد برای زنان بالای ۳۵ سال به ۵۰ درصد کاهش مییابد. توانایی باروری مردان هم بعد از ۴۰ سالگی کاهش مییابد. آلودگی محیطی و صنعتی: آلودگیهای محیطی ممکن است باعث کاهش تعداد اسپرم در مردان شود. چاقی: داشتن اضافه وزن بر تخمک گذاری در زنان و تولید اسپرم در مردان تاثیر میگذارد و احتمال باروری را کاهش میدهد. سیگار کشیدن: سیگار کشیدن تعداد اسپرم در مردان را کاهش میدهد و آسیب جدی به اسپرمها وارد میکند. همچنین سیگار کشیدن احتمال باروری زنان به ویژه در سنین بالای ۳۰ سال را کاهش میدهد. ورزش شدید: داشتن فعالیتهای ورزشی درحد متعادل سلامت بدن را تضمین میکند، اما ورزشهای شدید باعث ایجاد اختلال در تخمک گذاری در زنان و تولید اسپرم در مردان میشود. رژیم غذایی: پیروی از یک رژیم غذایی حاوی ویتامین B۱۲، روی، آهن و اسیدفولیک خطر ناباروری را کاهش میدهد. زنانی که از رژیمهای غذایی وگان پیروی میکنند، بهتر است برای دریافت مکمل با پزشک خود مشورت کنند.سخن آخر
برای تشخیص ناباروری زوجین باید هم زن و هم مرد مورد بررسی قرار گیرند. بعد از تشخیص علت ناباروری، پزشک متناسب با شرایط بیمار، روشهای متفاوتی برای درمان پیشنهاد میدهد. برای آشنایی با این روشها پیشنهاد میکنیم، مطلب «آشنایی با روشهای درمان ناباروری» در ستاره را مطالعه کنید.
نظر شما چیست؟ آیا از سایر آزمایشاتی که برای تشخیص ناباروری زوجین انجام میشود، اطلاع دارید؟ لطفا تجربیات، نظرات و پیشنهادات خود را با ما و همراهان ستاره در میان بگذارید.