کلاویر؛ موسیقی آذربایجان به شیوه‌ای متفاوت

«کلاویر »عنوان کتابی است که نگارنده آن «شاهرخ مدقالچی» است و اردیبهشت امسال (1399) از سوی انتشارات «سایه سار خرد » منتشر شد. در این کتاب تعدادی از قطعات موسیقی آذربایجان به شیوه ای متفاوت و منحصربفرد برای سولو پیانو تنظیم شده اند.

موسیقی در هر مرز و بومی ، بازتابی روشن از مجموعه رفتارهای فرهنگی و زمینه های اجتماعی و تاریخی مردمان آن نواحی است که با زبان آوا و نوا احوالات و روحیات مردم را از غم و شادی تا فراق و وصال و موفقیت ها، شکست ها ، قهرمانی های آنان، همه و همه را به ترنم و ترانه روایت می کند .موسیقی‌ در زندگی و فرهنگ مردم آذربایجان از جایگاه ویژه‌ ای برخوردار است و فولکلور آذربایجان جنبه های گوناگونی از فرایندهای اجتماعی، تاریخی و آداب ورسوم این قوم را در خود منعکس می سازد .

نگارنده کلاویر انگیزه خود را برای انتشار این کتاب ، تلاش برای شنیده شدن دوباره قطعات زیبای آذربایجانی با تنظیم ویژه ای که حاصل تخصص و تجربه سال ها زیستن و همراهی او با موسیقی می باشد دانست و در ادامه افزود: «در طول بیش از سه دهه از فعالیت هایی که در زمینه موسیقی داشته ام ، همواره یکی از جدی ترین ، دغدغه های ذهنی من، مربوط به قطعات زیبایی بود که متاسفانه بواسطه عدم تنظیم و تحریر مناسب، قابلیت اجرا در سطح پیشرفته را نداشته اند به همین سبب برآن شدم تا در راه برطرف نمودن این کاستی ها گامی هرچند کوچک برداشته شود»

وجه اشتراک قطعات «کلاویر» کلام آن می باشد که همگی به زبان ترکی آذربایجانی هستند از کرکوک عراق تا باکو در آذربایجان و تبریز ایران اما در کتاب هیچ اثری از آوانویسی کلام دیده نمی شود!گویی نگارنده می خواهد فارغ از زبان و محتوای ترانه ها تمام توجه و تمرکز خود را بر روی ملودی بگذارد و با هارمونی خاص که گاه اصول و قواعد معمول و متداول هارمونی کلاسیک را می شکند تلاش کند تا به ملودی ، تنوع و پویایی بیشتری ببخشد و بر ژرفا و غنای آن بیفزاید.

خاستگاه قطعات تنظیم شده در «کلاویر» خاک های متفاوتی است اما رمزی در آنها نهفته است که مرزها را درمی نوردد و همنورد افق های دور می شود و می رود تا آنجا که اورا منتظرند و به تعبیر اخوان ثالث :"بود چشمی و گوشی با کس " و با انگشتان هر پیانیست مجرب و کارآزموده ای در هر جغرافیایی ، گویا تر از هر کلامی به ترنم در می آید.

جلد نخست این کتاب شامل پنج قطعه می باشد ؛قطعه «قاچما گوزل »یا «بانا بانا گل قاچما گوزل »از ترانه های مردمی کرکوک عراق، «قاش قاباق »که نام دیگر آن «دِگوروم نِیلَمیشم » می باشد به آهنگسازی «فکرت امیرف » ، «قوبانین آغ آلماسی » از ترانه های مردمی تبریز با نام دیگر «دریا دا دریالیق لار» ،«گؤل آغاجی »از «نجیب میرکلام اوغلو »و «شیکایَتیم وار »یا «صداقتیم وار» از «علی اکبر تقی اف».

نگارنده کتاب معتقد است؛ «موسیقی در هر قومی همچون میراث با ارزشی است که باید در حفظ و حراست آن کوشید و یکی از مهمترین رسالت های هنری هر موزیسینی باید این باشد که به یاری دانش و تجربه موسیقی خود بر زیبای و ظرافت این سرمایه معنوی بیفزاید و آن را پربار تر نماید».شاهرخ مدقالچی از برنامه های آتی خود در راستای تحقق بخشیدن به این مهم از انتشار جلدهای دیگر کلاویر خبر داد و تنظیم تعدادی از قطعات کتاب برای ارکستر سمفونیک .او در پایان خاطر نشان کرد«با انتشار کلاویر بخشی از آرمان هایم تحقق یافت، نغمه هایی که از کودکی با آنها بزرگ شدم شاید با ظرافت و زیبایی بیشتری گوش کودکان فردا را بنوازد. امانت هنری گذشتگان زبان مادری ام را با احترام و اعتقاد شنیدم ،نواختم ودر حد توانم شاید اندکی بر آن افزوده باشم ،باشد که آینده گان هم این نغمات ماندگار را قدر بدانند و پاس بدارند»

غرض نقشیست کز ما باز ماند/ که هستی را نمی بینم بقایی "سعدی"