سلبریتی ها در پویش غلط بنویسیم

مروری بر اشتباه های املایی و دستوری استوری‌ها و پست‌های اخیر چهره‌های معروف مثل نازنین بیاتی، برزو ارجمند، بهاره رهنما، علی انصاریان و ...

برخی سلبریتی‎ها عاشق کمپین‎اند؛ فعالیتی ساده و بی‎خطر که از طریق آن می‎توانند برای خودشان وجهه اجتماعی و محبوبیت دست‎وپا کنند. آن‌ها هیچ رخدادی را ازدست نمی‎دهند؛ حوادث طبیعی و غیرطبیعی برای‎شان فرصتی ا‎ست که هشتگ و کارزار راه بیندازند و سفیر و نماینده چیزی بشوند و بر جهان و جهانیان تأثیرات مثبت بگذارند. بعضی‎های‎شان این وسط نادانسته و ناخواسته به کمپینی پیوسته‎اند که خطر و ضرر کم ندارد، البته نه برای خودشان که برای زبان فارسی؛ کمپین «غلط بنویسیم». صفحه اینستاگرام هنرپیشه‎ها، ورزشکارها و خواننده‎ها پر است از اشتباه‎های املایی و دستوری. از آن‎جایی‎که هرکدام از این سلبریتی‎ها چندصدهزار تا چندمیلیون دنبال‎کننده دارند؛ و از آن‎جایی که منبع مکتوب بسیاری از طرفداران‎شان، همین صفحات مجازی است (به‎جای کتاب و مجله و روزنامه) خطاهای نوشتاری سلبریتی‎ها می‎تواند به عادی شدن غلط‎نویسی دامن بزند. در این پرونده به کمک چند چهره مشهور، اشتباه‎های نوشتاری را مرور می‎کنیم و صورتِ درست آن‎ها را یاد می‎گیریم.

نکته: همه صفحاتی که عکس‎شان را در این پرونده می‎بینید، عمومی(پابلیک) هستند.

بضاریم یا بظاریم

یا بزاریم؟

سام درخشانی، بازیگر

۲.۵ ‎ میلیون دنبال‎کننده

وقتی کارگردان و طراح سوال پرسپولیسی

باشن و بخوان سربه‎سر من بزارن.

ازقرار معلوم باید بپذیریم که «بذارن» دیگر از مد افتاده‎است و همه الان «می‎زارن». اگر صورتِ درست واژه را بلدید و صرفا از سر بی‎دقتی یا به پیروی از شیوه‎ رایج، مثل آقای درخشانی می‎نویسید که هیچ؛ اما اگر تنوع حرف «ز» در زبان فارسی گیج‎تان می‎کند و نمی‎دانید کجا باید کدام‎یکی را به‎کار ببرید، این راهنمای ساده به‎دردتان می‎خورد؛ دوتا مصدر داریم که معمولا با هم اشتباه می‎شوند؛ «گذاشتن» و «گزاردن». «گذاشتن» درمعنای حقیقی کلمه، قراردادنِ فیزیکی است مثل «مداد را بگذار/ بذار سر جایش» و درمعنای مجازی، قراردادن و وضع و تأسیس‎کردن؛ مثل «قانون‎گذار» و «بنیان‎گذار». کلمه‎هایی را که معانی گفته‎شده را ندارند، «می‎گزارند». نیازی نیست همه کاربردهای «گزاردن» را حفظ کنید ولی محض اطلاع بد نیست بدانید که معنی به‎جاآوردن، اداکردن، انجام‌دادن و اجراکردن می‎دهد مثل «نمازگزار» و «سپاس‎گزار».

«را»ی

مفعولی

بی‎نوا

برزو ارجمند، بازیگر| ۹۳۰ هزار دنبال‎کننده

این عکس و علی اوجی جان نازنین برام فرستاد.

توضیح: در شکسته‎نویسی، در حق «را»ی مفعولی خیلی اجحاف می‎شود؛ بعضی‎ها اصلا نمی‎نویسندش: «سلام عشقا! فیلم دوس داشتین؟». بعضی‎ها معلوم نیست چرا خودشان را به‎زحمت می‎اندازند و روی صفحه‌کلید گوشی دنبال ضمه می‎گردند: «سلام عشقا! فیلمُ دوس داشتین؟». بعضی‎ها هم مثل برزوخان ارجمند تبدیلش می‎کنند به «واو عطف».

عملیات نجات «هکسره»

محسن مسلمان، فوتبالیست| یک‎ونیم میلیون دنبال‎کننده

دوست دارم عشقه داداش!

نازنین بیاتی، بازیگر| ۷۵۵ هزار دنبال‎کننده

شرایط الان برای همه سخت ولی کسانی هستن که تو شرایط سخت‎تری قرار گرفتن. با کمک هم می‎تونیم یکم به زندگی این عزیزان رنگ ببخشیم.

در فارسی محاوره، وقتی «است» و «هست» را حذف می‎کنیم، باید به‎جایش چیزی که نشان‎دهنده فعل باشد، اضافه کنیم. آن چیز، «ه» است یعنی می‎نویسیم «شرایط برای همه سخته». جمله بدون فعل که نداریم، درست است؟ خب حالا در جمله اول ، فعل کدام است؟ آفرین! «دوستت دارم» و «هست» یا «استـ»ـی در اصل جمله نبوده‎است که در صورتِ محاوره‎ای حذف شده‎باشد. پس اگر خواستید تولد کسی را تبریک بگویید، باید بنویسید «دوستت دارم عشق داداش»، مگر این‎که منظورتان چنین چیزی باشد: «دوستت دارم عشق است داداش!».

نکته: برگردیم به پست خانم بیاتی. چه فرقی است بین «یه‎کم» و «یکم»؟ دومی نمی‎تواند «یکُم» خوانده‎شود؟ یک قاعده خیلی ساده وجود دارد؛ در شکسته‎نویسی، اجازه نداریم موقع چسباندن ضمیر به «های غیرملفوظ» -یعنی «ه»‎ای را که نوشته می‎شود ولی خوانده نمی‎شود- «ه» حذف کنیم، چرا؟ چون با کلمه‎های مشابه دیگری اشتباه گرفته می‎شود. مثلا اگر می‎خواهید به دوستی خبر بدهید که قرار لغو است چون توی خانه‎تان دعوا به‎راه افتاده‎است‎، باید بنویسید: «نمی‎تونم بیام، دعوا و درگیری تو خونه‎مونه» و اگر «ه» را دست‎کم بگیرید و بنویسید «نمی‎تونم بیام، دعوا و درگیری تو خونمونه»، معنی جمله زمین تا آسمان عوض می‎شود. اصلا چه‎بسا قرار برای ابد کنسل شود، از ما گفتن بود.

کلمه‎ها و ترکیب‎های تازه و حتی ساده!

بهاره رهنما، بازیگر ۴میلیون‎و۲۰۰‎هزار دنبال‎کننده

همیشه وقتی دختر کم‎سن‎وسالی بودم دلخور بودم که دستای مامانم همیشه لاک‎زده و مرتب نیست و روی شصت دستش اغلب جای بریدگی چاقو هست...

«شصت»، عدد است و «شست»، انگشت بزرگ و پهن دست یا پا. از آن‎جایی که خانم رهنما بین سلبریتی‎ها یکی از پیش کسوت‎های غلط‎نویسی به‎شمار می‎رود، مروری براشتباهات پست‎ها و استوری‎های قدیمی ایشان هم برای علاقه‎مندان به زبان فارسی و درست‎نویسی، خالی از فایده نیست:

* فائزه، به‎معنی رستگار و پیروز است و فائضه، یعنی فیض‎رساننده. براساس آن‎چه در اخبار خوانده و شنیده‎ایم، می‎دانیم که اسم کوچک خانم هاشمی، اولی است.

* «غذا» را می‎خوریم و «علوم قضایی»، عنوان رشته دانشگاهی است.

طناز طباطبایی، بازیگر

۲۲۳هزار دنبال‎کننده

ما نمی‎توانیم انتظار داشته‎باشیم، با جهان در تعامل سیاسی سالم باشیم ولی خود ما مردم نگاه اهم و فل اهم نسبت به این کره خاکی داشته‎باشیم.

قاعده «الاهم فالاهم» به‎معنی تقدم حکم مهم‎تر است درجایی‎که بین دو حکم مهم و مهم‎تر،

تزاحم وجود دارد. همان‎طور که مشخص است، اصل عبارت عربی است. در فارسی، به‌صورت «اهم فالاهم» و گاهی به‎ اشتباه «اهم فی‎الاهم» نوشته می‎شود. «فاء» در زبان عربی حرف عطف است برای بیان ترتیب. خانم طباطبایی، احتمالا این عبارت را از روی آن‎چه شنیده به‎کار برده و شک نکرده‎است که «فل» اصلا معنی دارد یا نه. درمواقعی که اصرار داریم سخت و ثقیل بنویسیم، می‎توانیم با جست‎وجو یا پرس‎وجو از درستی کلمه و عبارت مدنظرمان مطمئن شویم.

اشتباه‎های غیرقابل توضیح

هدف از نوشتن این پرونده، این بود که اول از همه بگوییم آدم‎های مشهور هم اشتباه می‎کنند و قرار نیست به هرچیزی توی صفحات‎شان می‎بینیم و می‎خوانیم، اعتماد کنیم. دوم تلنگری بزنیم به سلبریتی‎ها که خودشان هم کمی از اعتمادبه‎نفس‎شان بکاهند و قبل از نوشتن هرچیزی، از درستی‎اش مطمئن شوند. سوم، بهانه‎ای پیدا کنیم که اشتباهات نوشتاری را مرور و دسته‎بندی و شکل درست‎شان را یادآوری کنیم. بعضی از پست‎ها و استوری‎ها اما در هیچ‎کدام از طبقه‎بندی‎های غلط‎های رایج، قرار نمی‎گیرند. اشتباه‎های نادر این گروه از سلبریتی‎ها، غیرقابل توضیح و اصلاح است. فقط می‎توانیم بگوییم لطفا شما این‎طوری ننویسید:

متأسفانه ما منظور آقای انصاریان را نفهمیدیم. متوجه نشدیم دوتا ویرگول کنار هم چه کاربردی دارد و «خودتون میدونیده» چه زمان و صیغه‎ای‎ است. «این اونه یا اون اینه» هم به فارسی خیلی سخت نوشته شده‎است. خلاصه که توضیح خاصی نداریم فقط همین‎قدر بدانید این‎ طرز نوشتن اشتباه است.

ضمیر، در این دوخط سرگردان است. معلوم نیست موضوع راجع به «من» است یا «ما». چطوری «بریم تحویلش بگیرم»؟ تنها توصیه‎مان این است که شما در نوشتن آقای میناوند را الگوی خود قرار ندهید و تکلیف ضمیر را روشن کنید.

همزه، انصافا از آن چیزهایی ا‎ست که مدعیان درست‎نویسی را هم به دردسر می‎اندازد؛ کی باید همزه را روی «الف» بگذاریم و کی روی «ی» و چه‎وقت روی «و»؟ «هیئت» درست است یا «هیأت»؟ بنویسیم «مسئله» یا «مسأله»؟ «جرأت» یا «جرئت»؟ ولی چسباندن همزه به کلمه «همه» از آن اشتباه‎های نادر و غیرقابل توضیحی است که فقط می‎توانیم بگوییم شما مرتکبش نشوید. حالا برای این‎که دست‎خالی از این بخش نروید، این قاعده کلی فرهنگستان برای نوشتن همزه را به‎خاطر بسپارید؛

در نوشتن همزه میانی، اگر حرف پیش از آن مفتوح (-َ) باشد، روی کرسی «ا» نوشته می‎شود؛ رأفت، شأن.

اگر حرف پیش از آن مضموم (-ُ) باشد، روی کرسی «و» نوشته می‎شود؛ مؤسسه، مؤانست.

در بقیه موارد روی کرسی «یـ» نوشته می‎شود؛ مسئله، جرئت، هیئت.

شاگردزرنگ کلاس!

مهراوه شریفی‎نیا، بازیگر

۵میلیون‎و۱۰۰هزار دنبال‎کننده

گرچه خیلی از سلبریتی‎ها در درس املا «نیاز به تلاش بیشتر» دارند ولی بین‎شان کسانی پیدا می‎شوند که با مطالعه بیگانه نیستند و زبان مادری‎شان را بلدند و می‎شود بدون نگرانی از بدآموزی و غلط‌آموزی صفحه‎شان را دنبال کرد؛ «مهراوه شریفی‎نیا» نه‎تنها سرسری و بی‎حواس و پراشکال نمی‎نویسد که «نیم‎فاصله» را هم رعایت می‎کند. حالا که بحث سر درست و پاکیزه نوشتن است، بد نیست از بهانه شاگردزرنگ بودن خانم شریفی‎نیا استفاده کنیم و نیم‎فاصله را یادبگیریم.

این‎روزها که بیشتر از نوشتن دستی با تایپ کردن سروکار داریم، اهمیت نیم‎فاصله بیشتر از قدیم احساس می‎شود. دانش‎آموزها و دانشجوهایی که همین نیمچه‎فاصله ظاهرا بی‎اهمیت نقره‎داغ‎شان کرده‌است و نمره تحقیق و مقاله‎شان را به‎خاطرش کم گرفته‎اند، خیلی خوب منظورمان را درک می‎کنند. نیم‎فاصله، متن را زیبا و تروتمیز می‎کند اما اهمیت اش فقط در زیبایی نیست. در فارسی، کلماتی داریم که از چندبخش تشکیل شده‎اند و مجموعا یک واژه را می‎سازند. مثلا همان‎طور که می‎دانید، «کتاب» یک کلمه است؛ «کتاب‎ها» و «کتاب‎خانه» و «کتاب‎دوست» هم هرکدام یک‎ کلمه‎اند که این یکی‎بودنِ واژه را با نیم‎فاصله نشان می‎دهیم. به این دو جمله دقت کنید؛ «کتاب دوستم را ندیدی؟»، «فلانی آدم کتاب‎دوستی است». در جمله اول، بین کتاب و دوست یک فاصله خورده و در جمله دوم، بین‎شان نیم‏فاصله آمده‎است که ازهم جدا نیفتند و معلوم شود با یک کلمه واحد سروکار داریم. بعضی وقت‎ها رعایت نکردن نیم‎فاصله اساسا معنی جمله را عوض می‎کند؛ «نخست‎وزیر وارد جلسه شد» و « نخست وزیر وارد جلسه شد».

کجا نیم‎فاصله بزنیم؟

پسوندها و پیشوندها: خوشمزه‎تر، بی‎معرفت، هم‎کلاسی

نشانه‎ جمع: خانه‎ها، گل‎ها

اجزای مختلف فعل‎ها: می‎آیی، گفته‎باشم، خورده‎اند

کلمه‎های مشتق، مرکب و مشتق-مرکب: سیل‎آسا، دندان‎پزشک، گفت‎وگو

نیم‏فاصله، موارد کاربرد بیشتری دارد اما نگران بودیم گیج بشوید و لیست بلندبالای مواردش بترساندتان. اگر درست‎نوشتن برای‎تان مهم است، می‎توانید با کمی جست‎وجو آن‎ها را پیدا کنید و یادبگیرید. اصلا هم لازم نیست همه‎شان را حفظ کنید، قاعده ساده و سرراستش این است؛ کلماتی از هم یک فاصله کامل می‎گیرند که معنای مستقلی داشته‎باشند مثلا؛ «گرگ و میش دشمن‎ هم‎اند» اما اگر مجموع اجزای یک کلمه، معنای واحدی می‎سازد باید با نیم‏فاصله از هم جدای‎شان کنیم مثلا «هوا گرگ‎ومیش بود که راه افتادیم». برای صفحه‎کلید کامپیوتر، تنظیمات ساده‎ای وجود دارد که می‎توانید با ایجاد کلید میان‎برِ نیم‎فاصله از این‎به‎بعد درست‎تر و دقیق‎تر بنویسید. بعضی تلفن‎های همراه، به‎طور پیش‏فرض کلید نیم‏فاصله دارند که با سه‎‎تا خط تیره و دو فلش در دوطرف، مشخص شده‎است. اگر تلفن همراه شما ندارد، می‎توانید صفحه‎کلیدی دانلود کنید که این امکان را بهتان بدهد.