آتش سوزی های آمریکا و فرافکنی غیرمسئولانه ترامپ

وی که طی چند ماه اخیر کارزار انتخاباتی خود برای شرکت در دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری کشور پشت سر می گذارد، برای فرار از انتقادات از مدیریت داخلی و در سیاست خارجی اش، جز فرافکنی چاره ای ندیده و به هر نحو ممکن سعی می کنند از زیر بار مسولیت ملی و همچنین تخریب محیط زیست جهان شانه خالی کند.

در روزهای اخیر جهان شاهد یکی از بزگترین آتش سوزی‌های خود در چند ایالات آمریکا است. به گزارش رسانه‌ها سه ایالت آمریکا در آتش می‌سوزند و تاکنون علاوه بر بیخانمان شدن هزاران نفر ۳۵ انسان نیز جان خود را از دست داده و ده‌ها نفر ناپدید شده‌اند.

همچنین، طبق گزارش‌های رسانه‌ای طی چند روز گذشته بیش از ۹۰۰ هزار هکتار در ایالت اورگن و تقریبا نیم میلیون هکتار زمین نیز در ایالت واشنگتن در آتش سوخته است.

درحالی که دولت‌های محلی در ایالت‌های گرفتار در آتش تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین را علت اصلی این آتش سوزی‌های گسترده می‌دانند، ترامپ دیگران را مقصر این فاجعه بین المللی می داند تا مبادا از اعتبار بین المللی و حتی ملی اش در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر این کشور کاسته شود.

چشم اندازی از آتش سوزی در جهان

هرساله درختان زیادی در سراسر دنیا طعمه حریق می‌شوند و به همراه خود هزاران گونه جانوری و گیاهی و حتی انسان‌های زیادی را به کام نابودی و مرگ می‌کشانند. سوال این است که علت این آتش سوزی‌ها چیست؟ آیا این خود انسان نیست که بانی و باعث رقم زدن چنین فجایعی است؟

آتش سوزی، در کنار خشکسالی، فعالیت‌های شهری و کشاورزی جزو اصلی‌ترین عوامل تخریب محیط زیست و به ویژه مناطق جنگلی است. هرساله در سراسر این کره خاکی شاهد تخریب بخشی از محیط زیست از طریق آتش سوزی جنگل‌ها هستیم.

آتش سوزی سالانه خسارات فراوانی را چه در عرصه محیط زیست و چه در حوزهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی به بار می‌آورد. حتی انسان‌های زیادی، هرساله جان خود را در آتش سوزی‌ جنگل‌ها از دست می‌دهند.

نقشه‌ زیر سرعت انتشار آتش سوزی در مناطق مختلف کره زمین از ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۷ را نشان می‌دهند.

در اروپا ، سریعترین حریق‌ها در جنوب اسپانیا (b)، در پلوپونز (یونان c ) و به خصوص در مرکز پرتغال (ب) رخ می‌دهد.

در سایر نقاط جهان، سانتا ایزابل (آرژانتین f)، مالهور (ایالات متحده آمریکا a)، تَیبللندن (استرالیا، h)، هالهگل (مغولستان،e)، ریون چرنوزرملسکای رایان (روسیه d) و جمهوری تانگانیکا (g) دارای سریعترین حریق‌ها است.

مناطقی که سریعترین گسترش انتشار آتش را دارند همان مناطقی هستند که آتش سوزی در آنها غیرقابل پیش بینی بوده و خسارات بیشتری نیز به بار می‌آورد. برای مثال در اروپا، قسمت مرکزی پرتغال، جنوب اسپانیا و یونان از بقیه کشورهای این قاره متمایز است و فجیع ترین حوادث آتش سوزی را تجربه کرده‌اند.

به طور کلی اکثر نقاط جهان و به ویژه مناطقی که دارای پوشش جنگلی هستند از آتش و حریق در امان نیستند. از آمازون تا قطب شمال و جنگل‌های سراسر جهان در حال سوختن هستند.

امروزه، انسان شاهدآتش سوزی‌های گاه و بیگاه فاجعه‌بار در سراسر آمازون است. در اندونزی، آتش سوزی های سالانه جنگل های بارانی باستانی کالیمانتان و سوماترا را ویران به کام خود می‌کشد.

حتی سرزمین‌های یخ زده سیبری و آلاسکا نیز از آتش سوزی جنگل‌ها در امان نبوده و از این موضوع آسیب‌های زیادی دیده‌اند. پس می‌توان گفت که همه جهان با پدیده آتش سوزی دست و پنجه نرم می‌کند.

جنگل های ایران نیز از آتش در امان نبوده و هر ساله ده‌ها و بلکه صدها هکتار از آنها طعمه آتش‌های عمدی و غیر عمدی می‌شود. برای نمونه در یکی از آخرین گزارش‌ها دیده‌بان جهانی جنگل در خرداد سال جاری از وقوع بیش از هزار و مورد آتش سوزی در نقاط مختلف کشور خبر داد: در این موقع از سال خوزستان با ۵۷۹ مورد، فارس با ۳۰۱ مورد، بوشهر با ۱۹۰ مورد، ایلام با ۱۸۱ مورد و اصفهان با ۱۵۶ مورد آتش‌سوزی در جنگل‌ها روبه‌رو شدند.

چرا جنگل ها در آتش می‌سوزند

آتش جزئی جدایی ناپذیر از اکوسیستم به شمار می‌رود. به گفته کارشناسان، آتش از سوخت‌های طبیعی مانند لاشبرگ‌ها، شاخ و برگ گیاهان، درختان و ... استفاده می‌کند و به راحتی گسترش می‌یابد. رفتار آتش به بزرگی، جهت و شدت گسترش آن بستگی دارد و شرایط محیطی شامل پوشش گیاهی، توپوگرافی و آب و هوا در این امر دارای نقشی تعیین کننده‌ای است. از این رو در مناطق مختلف، عوامل آتش سوزی می‌تواند متفاوت باشد.

برای مثال و طبق برآوردها اکثریت قریب به اتفاق آتش سوزی‌های آمازون و اندونزی عمدی و ناشی از فعالیت‌های انسانی است؛ آتش سوزی در این مناطق نتیجه جنگل زدایی غیرقانونی و پاکسازی زمین‌های کشاورزی است. در واقع آتش سوزی‌های طبیعی در جنگل‌های بارانی گرمسیری به دلیل رطوبت زیاد، حتی در تابستان هم بسیار نادر است..

کشاورزان، هرساله بخش وسیعی از جنگل های بکر و دست نخورده را از بین می‌برند تا جایی برای چراگاه گاو (در برزیل) و یا زمینی برای زراعت (سویا در برزیل، روغن نخل در اندونزی) ایجاد کنند. ارزانترین و سریعترین راه برای انجام این کار در چنین شرایط مرطوبی این است که درختان را با اره برقی قطع و بعد از مدتی که بقایای آنها خشک شد آتش بزنند.

تا آنجایی که به نواحی استوایی مربوط است از بین بردن جنگل‌ها در مقیاس وسیع فرایندهایی را که به جنگل توانایی جذب، ذخیره و بازیافت آب به عنوان منبع بارندگی را می‌دهد از بین می‌برد که این امر با خشک شدن خاک و از بین رفتن پوشش درخت همراه شده و با تضعیف مقاومت جنگل‌ها در برابر آتش آنها را به عاملی آتش زا تبدیل می‌کند.

البته این نکته را نباید فراموش کرد که آتش سوزی‌ها بخشی طبیعی از بسیاری از اکوسیستم‌های جنگلی هستند که اغلب نقشی حیاتی در چرخه حیات آنها دارند. مواردی از آتش سوزی عمدی و کنترل شده در عرصه کشاورزی و حتی جنگلداری صورت می‌پذیرد.

بر اساس دیدگاه کارشناسان در طول دوره‌های مختلف تاریخی، بسیاری از جوامع کشاورزی در سراسر جهان از آتش سوزی کنترل شده برای مدیریت زمین‌های خود استفاده کرده‌اند.

همچنین اغلب آتش سوزی‌هایی که در مناطق وسیعی از جنگل‌های آفریقای مرکزی صورت می‌گیرد بخشی از چرخه سنتی سوختن است که توسط کشاورزان برای تحریک رشد جدید ساوانا (علفزارهایی که بعد از سوختن دوباره جوانه زده و سبز می شوند) اداره می‌شود.

اما، بعضا چنین آتش سوزی‌هایی می‌تواند به سرعت از کنترل خارج شده و به یک فاجعه تبدیل شود. از این رو عامل انسانی، چه به صورت عمدی و چه غیرعمدی یکی از مهمترین عوامل آتش سوزی جنگل‌ها است.

عوامل غیرانسانی نیز بیشتر متأثر از شرایط اقلیمی و آب و هوایی است که گرم شدن کره زمین و تغییرات ناشی از آن مهمترین آنها است. افزایش دما و گرمای شدید اکوسیستم ها را تا حد زیادی خشک و در مقابل آتش آسیب پذیر می کند. در اینجا نیز پای عامل انسانی در میان است.

سربرآوردن کارخانه‌ها، افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی، افزایش جمعیت کره زمین و بالا رفتن سطح مصرف در جوامع مختلف همه و همه فشاری مضاعف را بر این کره خاکی که از هر نظر محدود است وارد کرده و موجب تغییر شرایط آب و هوایی آن شده‌اند که تنها یکی از پیامدها مخرب رشد شتابزده مدرنیسم است.

بر کسی پوشیده نیست که تغییرات آب و هوایی از مهمترین عوامل آتش سوزی جنگل ها به حساب می‌آیند. از این رو اگر مدیریت انسانی دارای اشکال است، این نقص و اشکال نه فقط در مدیریت جنگل‌ها بلکه در سایر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و حتی اجتماعی و فرهنگی نیز قابل مشاهده و دارای ارتباطی انکارناپذیر با سوختن و دود شدن جنگل‌ها است.