یخچال اوغول بیگ تکاب

یخچال اوغول بیگ تکاب مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان تکاب، روستای اوغول بیگ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در ۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب قراردارد. مجموعه یخچال شامل یک رشته نهر سنتی کوچک منشعب از یکی از سرشاخه‌های رودخانه ساروق است و آب آن از شرق به غرب جریان دارد. این نهر به یک حوضچه ته‌نشینی و انجماد ختم می‌شود که در شرق یخچال واقع شده‌است. ورودی یخچال در غرب آن قرار دارد و به یک فضای مسقف مربع شکل کوچک منجر به یک در چوبی محدود می‌شود. دسترسی به کف یخچال از طریق هفده پله سنگی مماس به دیواره غربی و جنوبی داخل یخچال میسر است. در بالاترین نقطه سقف یخچال یک منفذ دایره شکل به قطر حدود نیم متر قرار دارد و نورگیر، محل تهویه و وارسی داخل یخچال محسوب می‌شود. نقشه بنا مدور و سقف آن گنبدی است در ساختمان یخچال از سنگ‌های رسوبی و آجرهای چهارگوش استفاده شده‌است، این بنا به استناد مطالعات تطبیقی به دوره قاجاریه تعلق دارد.

در زیر تپه ای در سمت غرب روستا ورودی کوچکی پیداست، اگر وارد آن شوید متوجه پله های زیادی خواهید شد که تا عمق حدود ۴۰ متری ادامه دارد. این بنای سحرآمیز که از آجر و ملات گچ، آهک و خاک رس ساخته شده است دارای طاقی گنبدی شکل است که از بیرون به شکل تپه دیده می شود. در پشت این یخچال حوضچه ای به وسعت بیش از ۲۰۰ متر مربع ساخته شده است که از رودخانه ساروق که رودی دائمی در تکاب است انشعابی به آن می رسد و آب این انشعاب جهت ته نشین شدن املاح آن اول به داخل این استخر می ریزد. در زمستان ها و فصل سرما این آب به درون یخچال هدایت شده و یخ می زد تا در تابستان مردم بتوانند از یخ آن استفاده کنند.

ساختار یخچال اوغول بیگ

مجموعه یخچال الغ بیگ متشکل از یک رشته نهر سنتی منشعب از سرشاخه های رودخانه ساروق است که آب آن از شرق به غرب جریان دارد و در زمستانهای سرد شهرستان تکاب آب جاری را به یک حوضچه کم عمق در شرق ساختمان اصلی یخچال هدایت میکرده و پس از انجماد، قطعات یخ توسط اهالی شکسته شده و از یک ورودی بنجره مانند به درون یخچال ریخته می شد. یک زهکش در کف بنا آب حاصل از ذوب تدریجی یخ را به باغی منتقل و از آن برای آبیاری استفاده میشده است. فاصله مظهر زهکش در باغ تا کناره یخچال حدود صد متراست. بنای یخچال در پلان کاملا گرد و دارای گنبدی آجری است که ارتفاع آن از زمین اطراف حدود ۵ متر و از کف بنا ۱۱متر می باشد. بزرگترین قطر گنبد ۹/۵ متر بوده و روزنه ای به قطر نیم متر در رأس آن وجود دارد که از آن برای نورگیری، تهویه و همچنین کنترل داخل بنا استفاده می شده است. بخشی از بنا که در زیر تراز زمین اطراف واقع شده از سنگ، و گنبد آن کلا از آجر مربع شکل ساخته شده است. ملات بخش سنگی ساروج و ملات بین آجرها گچ میباشد. ورودی یخچال در غرب آن قرار دارد و به فضای مسقف مربع شکل کوچک مجهز به یک در چوبی محدود می شود. دسترسی به کف یخچال از طریق هفده پله سنگی مماس به دیواره غربی و جنوبی داخل یخچال میسراست.

روی گنبد و ورودی های بنا با خاک رس و کاهگل بطور کاملا موثری عایقکاری میشد و به این ترتیب بدون صرف کمترین انرژی مصنوعی برودت زمستان در خدمت نیازهای تابستانی قرار می گرفت و از هرگونه تلفات برودت و اصراف آب آن جلوگیری می شده است.

موقعیت مکانی

این تاسیسات در کنار قلعه مخروبه و مسجد روستای بزرگ الغ بیگ شهرستان تکاب به فاصله پنج کیلومتری شمال شرقی شهرتکاب قرار گرفته است. روستای تاریخی اوغول بیگ دارای جاده آسفالت می ‌باشد .

روستای اوغول بیگ

اوغول ‌بیگ، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی است. مسجد تاریخی اوغول بیگ مهم ‌ترین اثر تاریخی این روستا محسوب می شود که قدمت آن بیش از مسجد جامع تکاب است. مسجد اوغول بیگ نیز مربوط به دوره قاجار است و بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است. چشمه آب سرد و یخچال تاریخی روستا نیز از دیگر آثار مهم این منطقه بشمار می روند.مردم روستای اوغول بیگ قومیت آذری دارند و از ترکان افشار هستند؛ زبان مورد استفاده در اوغول بیگ ترکی آذربایجانی با لهجه تکاب افشار است. بسیاری از مردم اوغول بیگ به شهرهای تکاب، زنجان، کرج، اسلامشهر و تهران مهاجرت کرده ‌اند.لازم به یادآوری است که محصولات و سوغات این روستا سیب، محصولات لبنی و دام و نان کؤکه می باشد.