التهاب گوش میانی در کودکان، علل و درمان
عفونت حاد گوش میانی کودکان یا اوتیت میانی حاد، شایعترین بیماری در شیرخواران و کودکان خردسال به جز سرماخوردگی است.
بیش از نیمی از شیرخواران در طی نخستین سال زندگی، حداقل یک بار دچار اوتیت میانی حاد میشوند. این رقم تا 3 سالگی به حدود 80 درصد میرسد.
علل عفونت گوش میانی کودکان
عوامل عفونت گوش میانی
عوامل گوناگونی وجود دارند که میتوانند کارکرد تهویهای لوله استاش را مختل کنند. سه مورد مهم آن شامل موارد زیر است:
عفونتهای ویروسی و باکتریایی مجاری تنفسی فوقانی که در کودکان شایعاند، میتوانند مستقیما نیز مخاط گوش میانی را متاثر سازند. این عفونتها تمایل به صعود از راه لوله استاش به سوی گوش میانی دارند.
التهابات غیرعفونی التهابات آلرژیک یا توکسیک مجاری تنفسی فوقانی در ایجاد آدنوییدیت و انسداد راه هوایی بینی نقش دارند و نیز با شیوع کمتر ممکن است به مخاط گوش میانی گسترش یابند. ریفلاکس شیره معده نیز ممکن است در التهابات نقش داشته باشد. این مکانیسم ممکن است به ویژه در شیرخواران و کودکان خردسال مهم باشد زیرا در آنها لوله استاش کوتاه بوده، محافظت اندکی فراهم میکند. این بیماری عموما از یک عفونت صعودی که از طریق لوله استاش به گوش میانی راه مییابد، ناشی میشود. تقریبا در دوسوم موارد، باکتریهای مسبب از گوش میانی قابل جداسازیاند. ارگانیسمهای مسبب عمده عبارتند از: استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا، و برانهملا کاتارالیس. یکسوم باقیمانده احتمالا ناشی از ویروسهای تنفسیاند. آدنویید حتی در مواردی که بزرگ شده نیست، به طور شایع به عنوان کانونی برای عفونتهای گوش میانی عمل میکند.
عوامل افزایش دهنده یا کاهش دهنده خطر اوتیت میانی حاد
علایم اوتیت میانی حاد
تب معمولا در طی 24 ساعت اول بروز میکند. در شیرخواران ممکن است علایم غیراختصاصی، نظیر تحریکپذیری، استفراغ، یا اسهال نمودهای غالب بیماری باشند. پارگی پرده تمپان با ترشح از گوش و بهبود یا برطرف شدن گوشدرد تظاهر مییابد.
تشخیص اوتیت میانی حاد
در اتوسکوپی، پرده تمپان، کدر، ضخیم، قرمز و گاهی برآمده دیده میشود. ویژگیهای یک کاهش شنوایی هدایتی نیز وجود دارد.
بیشتر بخوانید: شنواییسنجی نوزادان چطور انجام میشود؟
تشخیص افتراقی اوتیت میانی حاد
اوتیت میانی حاد باید از سایر انواع اوتیت افتراق داده شود. همچنین باید از اوتیت خارجی و از تشدید حاد اوتیت میانی مزمن، به ویژه در موارد ترشح از گوش همراه با پارگی پرده تمپان، افتراق داده شود.
علاوه بر ناهنجاریهای جمجمه و صورت، چندین عامل خطر برای اوتیت میانی حاد در کودکان شناسایی شدهاند. حمله قبلی، اوتیت میانی حاد و وجود اوتیت میانی سروزی مزمن، خطر رخداد اوتیت میانی حاد بعدی را افزایش میدهند. سیگار کشیدن والدین یک عامل خطر اثبات شده است.
سیر بیماری اوتیت میانی حاد
پارگی خودبهخودی پرده تمپان ممکن است رخ دهد. پس از فروکش مرحله حاد التهاب، افیوژن التهابی باقیمانده در حفره تمپان برای چندین هفته ماندگار خواهد بود که با کاهش شنوایی هدایتی نیز همراه است.
بیشتر بخوانید: عوارض کمشنوایی در کودکان
عوارض اوتیت میانی حاد
عوارض نادرند. شایعترین آنها عفونت حاد استخوان گوش (ماستوییدیت حاد) است.
درمان اوتیت میانی حاد
پیشگیری از اوتیت میانی حاد
عوامل خطر باید تا حد امکان برطرف گردند، و دوره تغذیه شیرخوار با شیر مادر طولانی گردد.
رخداد 5 یا بیش از 5 التهاب حاد گوش میانی در 1 سال یا 3 التهاب در 6 ماه، به عنوان اوتیت میانی راجعه طبقهبندی میگردد. در بین حملات، گوش میانی التیام مییابد و هیچ گونه افیوژن در حفره تمپان وجود ندارد.
شیوع اوتیت میانی حاد راجعه
اوتیت میانی حاد راجعه، بیماری مخصوص شیرخواران و کودکان خردسال است. این بیماری تقریبا در 10درصد از کودکانی که دارای سابقه یک حمله اوتیت میانی حاد بودهاند، رخ میدهد.
نحوه ایجاد بیماری اوتیت میانی حاد راجعه
هر حمله این بیماری از نظر مبنایی شبیه اوتیت میانی حاد است با این تفاوت که شیوع عوامل خطر در این بیماری بالاتر است.
بیشتر بخوانید: شایعترین علل کاهش شنوایی در کودکان
علایم، تشخیص، و سیر بیماری اوتیت میانی حاد راجعه
هر حمله بیماری، سیری مشابه با یک اوتیت میانی حاد منفرد دارد. اگر شرح حال، حاکی از احتمال یک واکنش آلرژیک باشد، بیمار باید از نظر آلرژی بررسی شود. سیر و عوارض حملات بیماری، شبیه مواردی است که درباره اوتیت میانی حاد ذکر شد.
درمان اوتیت میانی حاد راجعه
حملات بیماری شبیه یک اوتیت میانی حاد منفرد درمان میشوند. به علاوه، چند اقدام برای پیشگیری از عودهای مجدد توصیه شده است:
اوتیت میانی ترشحی
اسامی دیگر این بیماری، اوتیت میانی با افیوژن (OME)، اوتیت میانی سروزی، اوتیت میانی موکویید، گوش چسبی (Glue Ear) است.
تعریف اوتیت میانی ترشحی
اوتیت میانی ترشحی عبارت است از افیوژن التهابی در پشت پرده تمپان سالم که با علایم اتولوژیک حاد یا نشانههای سیستمیک همراه نیست.
این فرآیند را میتوان به3 گروه حاد (افیوژن به مدت حداکثر 3 هفته)، تحتحاد (افیوژن تا 3 ماه)، یا مزمن (افیوژن بیش از 3 ماه) تقسیم نمود.
شیوع اوتیت میانی ترشحی
اوتیت میانی با افیوژن شایعترین بیماری گوش در کودکان سنین پیش از مدرسه و در کل یکی از شایعترین بیماریها است.
حدود 4-3 درصد کودکان، مبتلا به نوع مزمن این بیماری هستند. عموما هر دو گوش درگیر است.
علایم اوتیت میانی ترشحی
علایم التهاب حاد معمولا در کودکان وجود ندارد. علامت عمده، کاهش شنوایی است که البته کودکان خود به ندرت آن را ابراز میکنند. در موارد درگیری دوطرفه، تاخیر در تکامل گفتار و زبان و اختلال فهم رخ می دهد.
تشخیص اوتیت میانی ترشحی
درمان اوتیت میانی ترشحی
عوامل خطر اوتیت میانی حاد باید تا حد امکان کاهش داده شده یا برطرف گردند. درمان موارد مزمن که با کاهش شنوایی قابل توجه همراهاند، جراحی است. برش پرده تمپان با تخلیه افیوژن، باعث برطرف شدن فوری کاهش شنوایی میشود. به طور معمول محل برش به طور خودبهخود در عرض 2-1 هفته بسته میشود و زمینه برای تجمع دوباره مایع ایجاد میشود. جهت جلوگیری از تجمع دوباره مایع از جایگذاری یک لوله تهویه (VT) استفاده می کنیم. این اقدام در حقیقت مترادف با یک پارگی مزمن در پرده است که امکان تهویه حفره تمپان از راه کانال گوش خارجی را فراهم میکند. لوله تهویه اختلالی در شنوایی ایجاد نمیکند ولی با خطر عفونت گوش میانی از طریق کانال گوش همراه است.
معمولا همزمان با برش پرده تمپان، آدنوئیدکتومی یا بردتشتن لوزه سوم نیز انجام میگیرد.