محله قدیمی باغمیشه تبریز

محله قدیمی باغمیشه تبریز،یکی دیگر از محله‌های قدیمی و معروف و مشهور در شهر تبریز می باشد که خود از چند کوی تشکیل شده است. قدیمی‌ترین کوی در محلۀ باغمیشه با نام کوی بزرگ شهرت دارد. جالب است بدانید محلۀ قدیمی باغمیشه در سمت شرقی خود به یک رود ختم می‌شود. حضور این رود باعث شده است آب و هوای این محله دلگشا و جان‌فزا باشد. از برکت وجود همین رود این محله سرشار است از درختان میوه. همچنین در مجاورت محلۀ باغمیشه روستایی با نام بیلانکوه نیز به چشم می‌خورد. بنابراین می‌توان گفت که محلۀ باغمیشه محله‌ای مرزی میان شهر تبریز و روستاهای اطراف آن به شمار می‌رود. کوی بزرگ در این محله به واقع از وسعتی بسیار برخوردار است. اما علی‌رغم وسعت بسیار این کوی تنها چند خانوار را در خود جای داده بوده است. جالب توجه اینکه سرتاسر این کوی بزرگ را باغات میوه تشکیل داده بوده‌اند. به این ترتیب می‌توان به راحتی زیبایی و روح‌نوازی این محله را در خاطر مجسم کرد. این کوی علاوه بر اینکه یک منطقۀ ییلاقی به شمار می‌رود و از این جهت یکی از جاذبه‌های گردشگری تبریز محسوب می‌شود در دل خود پل سنگی را نیز پنهان کرده است. پل سنگی به علت قدمت دیرینه‌اش یک جاذبۀ جذاب گردشگری به شمار می‌رود.

پس از گسترش شهرنشینی، بسیاری از اهالی باغمیشه به مناطق مرکزی شهر تبریز مهاجرت کردند. مهاجرت ساکنین باعث شد باغ‌ها به افراد غیر بومی سپرده شود. بدیهی بود که باغ‌ها توسط مالکان جدید ویران شدند تا جای آن‌ها را ساختمان‌ها و برج‌های بلند بگیرند. تخریب باغهای باغمیشه زمانی شدت گرفت که زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها توسط شهرداری تغییر کاربری داده و به سرمایه‌گذاران خارجی سپرده شدند. بخش بزرگی از باغمیشه تخریب شد تا جای آن مراکز خرید و هتل ساخته شود. در بخش دیگر آن هم آپارتمان‌ها رشد کردند.

وسعت باغ میشه را می توان به راحتی حدس زد که باغمیشه قاپوسی (درب باغمیشه) در مقابل باشگاه گیو در کوچه حرمخانه جنب ”مغازه های عمر“واقع است و تا شهرک جدیدالاحداث باغمیشه را کوی باغمیشه می گفتند. البته تمام قسمت های این کوی را به جز چند خانوار تماما” باغات تشکیل می دادند و هم اکنون تعدادی از این باغات موجود است. پل سنگی نیز جزیی از این کوی بزرگ بوده به طوری که نادر میرزا می نویسد:

(پل سنگی کوی است کوچک پر از اشجار و بساتین و سرای های عالی به حساب باغمیشه است). ششگلان را نیز جزیی از کوی باغمیشه محسوب می کردند.

(کویی است کوچک، بیشتر مردم آنجا اعیان و بزرگان بود و از برزن های باغمیشه است). مرکز اصلی این محله بازارچه کلانتر و یا بازارچه بیلانکوه (ویلانکوه)است مسجد بزرگ محله نیز بنام مسجد کلانتر خوانده می شود. در قدیم آب رو بیشتر قنات ها از این محله بود.

این محله در گذشته بزرگتر از امروز بوده چنان که مجتمع ”ربع رشیدیه“ در بیلانکوه(یکی از محلات باغمیشه) واقع بوده ولی اکنون هیچ اثری از این بنای تاریخی به جا نمانده است.

نادر میرزا در سال ۱۲۹۷ ه.ق ویلان کوه (بیلانکوه) را روستایی از باغمیشه معرفی کرده و کلانتر آن محل (باغمیشه) را حاجی میرزا مهدی معروف به ”حاجی کلانتر“که مردی وارسته و نیک محضر است و عمه او زن نایب السلطنه عباس میرزا بود ثبت کرده است.

ایشان از محلات سه گانه باغمیشه یکی ”قله“ که در کتب قدیم نام آن ”قله اخی سعدالدین“ و باغ زاویه شاعر معروف کمال خجندی در محله بیلانکوه را ذکر کرده و سیابان را نیز جزو کوی باغمیشه ذکر کرده است.

ویژگی‌های باغمیشه تبریز

نکته مهمی که درباره محله باغمیشه تبریز وجود دارد این است که این منطقه بر روی گسل شمال غرب کشور قرار گرفته و برای ساختمان سازی مناسب نیست. شاید درباره زمین لرزه‌های بزرگی که در سال ۱۱۹۳ و ۱۱۹۴ هجری در تبریز رخ دادند اطلاعاتی داشته باشید. اگر باغمیشه مانند گذشته دارای باغ‌ها و زمینهای کشاورزی بود احتمال بار آمدن خسارت با زمین‌لرزه کمتر می شد. زمین‌لرزه که در سالهای دور تبریز را لرزاند باعث تخریب یکی از آثار تاریخی مهم در باغمیشه شد. این بنای تاریخی با نام ربع رشیدی شناخته می‌شود و متأسفانه بخش زیادی از آن به دلیل زلزله‌های متعدد از بین رفته است. در حال حاضر می‌توان بخش کوچکی از ربع رشیدی را در دامنه‌های کوه در محله باغمیشه مشاهده کرد.

ربع رشیدی یک محوطه تاریخی است که حدود ۷۰۰ سال قدمت دارد. این مکان به نام رشید الدین فضل‌اله همدانی به عنوان یک دانشگاه ساخته شد و متأسفانه در حال حاضر از آن تنها بنای ناچیزی باقی‌مانده است. ربع رشیدی در زمان حکمرانی غازان خان ساخته شد و چهار دانشکده داشت و برای همین ربع رشیدی نام گرفت. این بنا در سال ۱۳۵۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت گردید.