گفتگوی واحد درباره مسئله آب اصفهان ایجاد شود

به گزارش خبرنگار مهر، سید مهدی ابطحی شامگاه سه‌شنبه در نخستین جلسه کارگروه بهره‌وری آب که در دانشگاه صنعتی اصفهان برگزار شد، با بیان اینکه تاکنون گفتگوی واحد درباره مسئله آب اصفهان شکل نگرفته است، اظهار داشت: به نظر می‌رسد سازمان‌های مردم نهاد در این زمینه بسیار وقت گذاشتند اما هنوز برخی می‌گویند آب انفال است، این جمله مانند یک تیغ دو لبه است که حدود ۲۰ سال است آن را می‌شنویم و در زمینه گفتگوی نخبگان مشکل داریم؛ از این رو اکنون اگر قرار است این کارگروه عملیاتی کار کند خوب است که پشتوانه فکری منسجم و تعریف شده در اختیار آن قرار گیرد.

وی با بیان اینکه آب مهمترین مسئله ما است، افزود: آینده اصفهان در دید نخبگان تیره شده است و از سوی دیگر مهاجرت نخبگان و ورود گروه‌های کارگری را به اصفهان شاهد هستیم و اکنون اینکه چگونه می‌توان اصفهان را حفظ کرد یک نکته است.

ظرفیت‌های اصفهان برای اصفهان باشد

رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه همه ۲۰ هزار هکتار زمین مسکونی شهرهای جدید اصفهان در حال اشغال شدن است و تلاش برای توسعه زیرساخت‌ها نیز بر همین است، ابراز داشت: مترو با جذب پول ایجاد می‌شود برای شهرهای جدیدی که اصفهانی در آن ساکن نیست و اصفهان کشش این تراز جمعیتی را ندارد، در حالی بر توسعه شهرهای جدید و احداث مسکن اصرار می‌ورزند که باید بازآفرینی شهری مانند طرح محله همت آباد در دستور کار قرار گیرد و در حقیقت ظرفیت‌های اصفهان برای اصفهان باشد.

ابطحی با تاکید بر اینکه هنوز گفت‌وگوی واحدی درباره آب اصفهان وجود ندارد، خاطرنشان کرد: اگر در هر زمینه‌ای احساس شد که دانشگاه می‌تواند کمک کند، دریغ نخواهیم کرد و برای انجام مطالعات پایه، تالار گفتگو و همگرایی برای رسیدن به یک بیان واحد آمادگی داریم.

وی با اشاره به اینکه تاکنون مطالعات خوبی درباره حوضه زاینده رود شده است، تصریح کرد: ایجاد گفتگوی درون استانی بین افراد بسیار مهم است و دوره‌ای انجام شود زیرا برگزاری نخستین " کنگره استان اصفهان و توسعه ملی، فرصت‌ها و چالش‌ها" در تیرماه سال جاری نشان داد که دانشگاه صنعتی، دانشگاه اصفهان و هنر در کنار یکدیگر بخوبی کار می‌کنند.‌

دانشگاه محلی تأثیرگذار در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی

همچنین بهروز ارباب شیرانی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعتی اصفهان در این جلسه اظهار داشت: دانشگاه صنعتی تیرماه امسال کنگره یک روزه «استان اصفهان و توسعه ملی، فرصت‌ها و چالش‌ها» را به صورت مجازی برگزار کرد. برگزاری این کنگره ایده رئیس دانشگاه بود که در آذرماه سال گذشته مطرح کرده بودند و از آن استقبال شد.‌

وی با بیان اینکه این کنگره متشکل از ۱۳ کمیته و از همه صاحب نظران و مراکز علمی استان دعوت شده بود، افزود: جمع بندی نتایج برگزاری این کنگره این بود که این اقدام ادامه داشته باشد و از ظرفیت‌ها در سطح استان و کشور استفاده شده و دبیرخانه کنگره دائمی شود.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: ذهنیت این بود که دبیرخانه کنگره، کارگروه‌های تخصصی و موضوع محور مانند اتاق فکر با حضور صاحب نظران، دانشگاهیان، سازمان‌های مردم نهاد و مدیران اجرایی تشکیل شود.

ارباب شیرانی با اشاره به اینکه مقالات بسیاری به طور خاص در کمیته آب و محیط‌زیست این کنگره ارائه شد و در کمیته‌های دیگر نیز به موضوع آب توجه شده بود، خاطرنشان کرد: یکی از بحران‌های جدی مطرح شده در مقالات مسئله آب و زاینده رود بود و به همین دلیل امروز اولین جلسه کارگروه بهره‌وری آب برگزار شده است تا دانشگاه محلی تأثیرگذار در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی باشد.

اقتصاد آب محور به دانش بنیان تغییر یابد

در ادامه رایان راد مشاور و کارگزار توسعه دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به فعالیت کارگروه بهره‌وری آب در یک سال گذشته، اظهار داشت: تاکنون برای زاینده رود تلاش‌های بسیاری شده اما خیلی اثرگذار نبوده است در حالی که به نظر می‌رسد استان‌های مجاور موفق بوده‌اند و این موضوع را می‌توان آسیب شناسی کرد.

وی با بیان اینکه کارگروه بهره‌وری آب باید شامل چهار بخش علمی، رسانه‌ای، تولید محتوا و اجرا باشد، گفت: بخش علمی کارگروه متشکل از اساتید دانشگاه و محققان اتاق فکر است که ۱۳۰ عضو دارد و بخش دوم رسانه است که به عنوان ابزار تأثیرگذار بر جامعه باید ارتباط با آنها را تقویت کرد؛ همچنین باید مطالعات دانشگاهی را به محتوای جذاب، علمی و تأثیر گذار تبدیل و ارائه کرد تا برای جامعه مفید باشد.

مشاور و کارگزار توسعه دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه مسئله زاینده رود و مرگ و حیات دستکم دو میلیون و ۱۰۰ نفر اصفهانی است، ادامه داد: چهارمین بخش کارگروه، اجرایی است و دانشگاه باید به مراجع تصمیم‌گیری وصل شود و خوراک فکری دهد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تأثیر آب بر اقتصاد کشور، ابراز داشت: گردشگری یک فرصت اقتصادی جدید است که آب بر نیست در حالی که تا پیش از شیوع کرونا شمار گردشگرانی که به اصفهان می‌آمدند سالانه حدود ۲۰۰ هزار نفر بود؛ مقایسه کنید با کشور ترکیه که پیش از کرونا ۵۰ میلیون نفر گردشگر داشت و اکنون در این شرایط به ۲۰ میلیون گردشگر رسیده است، ارزی آوری که حوزه گردشگری برای ترکیه دارد ۲۰ میلیارد دلار است.

راد با بیان اینکه وضعیت صادرات نفت و گاز کشور دچار بحران است و باید اقتصاد جایگزین تعریف کرد، افزود: صادرات کشاورزی با توجه به شرایط آبی موجود کشور به صرفه نیست که برای مثال با این میزان آب به قَطر هندوانه صادر کنیم؛ سالانه ۷ میلیارد دلار صادرات کشاورزی داریم که اگر به وضعیت آبی کشور نگاه کنیم، می‌بینیم چند برابر این مبلغ هزینه می‌شود تا دوباره این آب را استفاده کنیم. این امر نشان می‌دهد اقتصاد کشور دانش بنیان نیست.

مشاور و کارگزار توسعه دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه آب به غیر از شرب، جنبه اقتصادی دارد، اضافه کرد: باید کشور را از اقتصاد آب محور به سمت اقتصاد دانش بنیان هدایت کرده و علمی را که در دانشگاه تولید می‌شود به فرصت اقتصادی تبدیل کرد.

نجات اصفهان مستلزم اقدام فوری

همچنین طاهره دادخواه فعال محیط‌زیست در این جلسه با بیان اینکه درباره مسئله آب تاکنون صحبت‌های زیادی شده و وقت برای کلی گویی درباره مسئله زاینده رود نیست، اظهار داشت: صاحب نظران و کارشناسان زمین شناسی در جلسات مختلف هشدار دادند که اگر با همین روند از منابع آبی استفاده شود، آبخوان اصفهان تا هشت سال یا خوشبینانه ترین حالت ۱۶ سال آینده، آب نخواهد داشت و در چنین شرایطی هر گونه اقدامی باید فوری اجرا شده و از همین امروز آغاز شود.‌

وی با طرح راهکارهایی برای نجات حوضه زاینده رود، ادامه داد: کشاورزی که در ۲۰ یا ۴۰ سال اخیر تحت عنوان طرح‌های طوبی و فدک در بالادست ایجاد شده و با مجوز پمپاژ آبیاری می‌شوند یا برخی مناطق آب را از دسترس خارج می‌کنند، این‌ها باید از کشاورزان خریداری و خسارتشان پرداخت شود تا به حوضه زاینده رود برگردد.

این فعال محیط‌زیست با بیان اینکه تأمین منابع آبی زمان بر است، ادامه داد: با توجه به اینکه از عمان و خلیج و فارس آب می‌آورند، نیاز نیست از این مسیر به اصفهان آب بدهند آبی که از زاینده‌رود به یزد می‌رود قطع شود و با انتقال آب دریا نیار یزد را تأمین کنند، این راهکار زمان بر نیست.

دادخواه، بازچرخانی آب و انتقال صنایع آب بر به جنوب را از راهکارها در حوزه صنعت اصفهان برشمرد و اضافه کرد: با این اقدامات به نظر می‌رسد بتوان مقداری آب را به صورت ثابت در زاینده رود اصفهان جاری کرد ضمن اینکه در ۳۰- ۴۰ سال گذشته از ظرفیت‌های گردشگری اصفهان جلوگیری و اقداماتی شده که چهره شهر را زشت کرده که بهبود این شرایط نیازمند اقدامات فوری است.

ضرورت حذف یارانه‌های پنهان آب و برق در صنعت و کشاورزی

در ادامه حشمت الله انتخابی فعال محیط زیست و نویسنده کتاب پابه پای زاینده‌رود، اظهار داشت: آنچه در حوضه زاینده‌رود اتفاق افتاده است برهم خوردن تعادل بین منابع و مصارف است و راه حل ایجاد تعادل در این حوضه است که یا باید منابع را افزایش داد و علی القاعده به سمت وعده‌هایی که داده شده، رفت یا مصارفی را که بر اساس همان وعده‌ها تخصیص دادند، محدود کرد.

وی ادامه داد: بدون شک جراحی سختی است؛ تأمین منابع از طریق انتقال آب که بیش از ۲۰ سال است وعده دادند و هنوز سامانه سد و تونل سوم کوهرنگ بلاتکلیف است؛ با کلی مسئله سازی و معضلات اجتماعی که به آن اضافه شده عملی خواهد بود اما عملی ترین راه همین است بی تردید راهکار این نیست که از خلیج فارس آب بیاورند زیرا هم ضد محیط زیستی است هم هزینه آن را وقتی برآورد می‌کنیم شاید برای صنعت نیز مقرون به صرفه نباشد.

مدیرعامل جمعیت دوستداران محیط زیست (طبیعت یاران) اضافه کرد: اگر سوبسیدهای (آب، برق، گاز) برای صنعت قطع شده و قیمت انرژی واقعی شود، انتقال آب از خلیج فارس برای این بخش نیز نمی صرفد؛ همین داستان برای توسعه کشاورزی در بالادست هم وجود دارد، اگر قیمت آب و برق واقعی شود مقدمه‌ای برای خلع ید متصرفان غیرقانونی است و صرف نمی‌کند برای کاشت هلو دو تا ۳۰۰ متر آب را پمپاژ کنند.

انتخابی افزود: باید اعتراف کنیم که خطا کردیم زیرا حوضه زاینده‌رود ظرفیت افزایش کشاورزی را نداشته است.

خطرات خشکی زاینده رود فرصت طرح‌های میان‌مدت و بلند مدت را گرفت

همچنین محمد کوشافر عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و فعال محیط‌زیست در این جلسه با بیان اینکه سرمایه‌های مردمی همواره نادیده گرفته می‌شود، اظهار داشت: در مسائل محیط زیست و آب مشارکت و مطالبه گری یک امر مهم است اما محدودیت‌هایی دارد؛ در اصفهان افراد متفکر و دانشگاهی، متخصص و دلسوز زیاد است اما صحبت‌ها در جلسات هم اندیشی درباره زاینده رود و آب اجرایی نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه مشکلات اصفهان ادامه پیدا خواهد کرد، ادامه داد: تا وقتی آب به پول یا دیگر مزیت‌ها تبدیل می‌شود بدون توجه به محیط زیست توسعه در استان‌های مرتبط با زاینده رود ادامه دارد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بارگذاری فقط صنعت و کشاورزی نیست، و جمعیت و مهاجرت به استان هم بارگذاری محسوب می‌شود، خاطر نشان کرد: ابلاغیه سیاستهای کلی جمعیت کشور نقشه راه دارد که در بند ۹ شرایط تناسب جمعیت و پتانسیل زیستی تعریف شده اما هم اکنون مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

کوشافر با بیان اینکه مشکل آب در کشور وجود دارد و مخاطرات بحران آب در اصفهان خطرناک است، ابراز داشت: بحران آب در اصفهان روی سرزمین و تمام مؤلفه‌های زندگی مردم ساکن در اصفهان اثر می‌گذارد، فرونشست بناهای تاریخی، خانه‌های مردم، سرمایه‌های مختلف و تأسیسات اصفهان را تهدید می‌کند.

وی با بیان اینکه برای حل مشکل آب به مهندسی و توسعه کشور همزمان‌باید توجه کرد، تصریح کرد: خطرات ناشی از خشکی زاینده رود دیگر فرصت طرح‌های میان مدت و بلند مدت را گرفته است و اکنون باید تمرکز زیادی روی طرح‌های کوتاه مدت باشد.

نبود ارزیابی زیست محیطی در تخصیص‌ها و توسعه در حوضه زاینده رود

در ادامه اکبر قاضی فرد استاد علوم زمین شناسی دانشگاه اصفهان، با بیان اینکه استراتژی توسعه وجود ندارد، اظهار داشت: بیش از هفت هزار سال کشاورز اصفهانی و دامدار چهارمحالی در این حوضه نان و گوشت تأمین می‌کردند و مشکلی نداشتند، آب زاینده رود ثقلی می‌آمد و تمام باغات و زمین‌ها را آبیاری می‌کرد، نیازی به پمپاژ آب نبوده است که مانند این پروژه زمین خواری با کمترین کیفیت برق و آب رایگان بگیرند و اندازه یک نیروگاه انرژی مصرف کنند تا هلو بکارند.

وی با بیان اینکه برای احداث یک کارخانه کوچک مطالعات ارزیابی زیست محیطی انجام می‌شود، افزود: چرا برای پمپاژهای آب به باغات بالادست زاینده رود و انتقال آب به یزد مطالعات ارزیابی زیست محیطی انجام نشده است؟ اگر این‌ها نمی رفت اصفهان فرو نمی‌نشست.

قاضی فرد ادامه داد: آیا یزد برای تولید فولاد و سرامیک به کشاورز اصفهانی خسارت آب می‌دهد؟ شهرداری روی چه حسابی در منطقه‌ای که سالانه ۱۰۰ میلیمتر بارندگی دارد چمن می‌کارد و فضای سبز توسعه می‌دهد؟ تصاویر سنگاپور و اروپا را می‌بینند که سرسبز است می‌خواهند مانند آنها فضای سبز ایجاد کنند اما نحوه آبیاری را در نظر نمی‌گیرند.‌

لزوم برون سپاری مدیریت منابع آب از دولت به مردم و میراب‌ها

همچنین حمیدرضا صفوی عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی اصفهان اظهار داشت: همه ما تصمیم ساز هستیم و پیشنهادات باید به تصمیم گیران ارائه شود و به آنها در این زمینه کمک کنیم‌، به هر حال اکنون متولی آب و انرژی وزارت نیرو است و باید این تصمیم را بگیرد که اشتباهات گذشته را جبران کند.

وی با بیان اینکه تخصیص‌ها در بالادست زاینده رود باید اصلاح شده و منابع وعده داده شده، انتقال یابد، افزود: حفاظت از رودخانه، برون سپاری مدیریت منابع آب از دولت به مردم و میراب‌ها برای آب‌های سطحی، ایجاد تشکل‌های آب بَری برای آب‌های زیرزمینی با توجه به وجود حدود ۶۴ هزار حلقه غیرمجاز، که لازم است نظام آب بران زیرزمینی را برای کنترل بهتر تشکیل دهد که این راهکارها به وضع قوانین و اصلاحات ساختاری، پیگیری نماینده دولت در استان و مطالبه مردم نیاز دارد.

مُهر امنیتی از مسئله آب برداشته شود

عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه با آب به عنوان مسئله فوق امنیتی برخورد می‌شود، خاطرنشان کرد: اگر این مهر امنیتی برداشته شود که مسئله آب امنیتی نیست بلکه چالش عمیق محیط زیستی است و زاینده رود کانال آبرسانی نیست، اگر این نوع مطالبه گری‌ها باشد راهکارهای ارائه شده عرصه‌ای برای اجرا خواهد بود.

صفوی با بیان اینکه نباید در دام بحث‌های اجتماعی و تلاش برخی برای ایجاد تفرقه بین مردم دو استان گرفتار شویم، اضافه کرد: مرز سیاسی نباید تعیین کننده نحوه تفکر ما راجع به رودخانه و تالاب باشد، باید این‌ها را سرمایه ملی بدانیم، همه نقاط کشور با مشکل آب درگیر است و با توجه به تغییرات سیاسی جدید شاید بتوان با پیگیری و مطالبه گری آینده بهتری رقم زد.‌