جوهره اصلی دین باید در مجالس عزاداری حفظ شود / هیئت، رسانه نیست + فیلم

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو-؛ در ادامه ویژه برنامه نصیر، با موضوع بررسی الگو‌های ستایشگری اهل بیت، درخصوص بررسی فضای شعر امروز و راهکار‌های بهبود آن، اهمیت رعایت ادب در سرودن شعر آئینی ظرفیت‌ها و آسیب‌های پیوند هیئات با رسانه با زهیر توکلی، شاعر اهل بیت، به گفتگو پرداختیم.

زهیرتوکلی درباره وظیفه هیئت به مثابهٔ یک ارگان اجتماعی،‌ گفت: قبل از هرچیزی باید مشخص کنیم منظورمان چه هیئتی است؟ هر هیئتی را نمی‌شود ارگان اجتماعی تعریف کرد. هییت‌هایی است که با یکی دونفر برگزار می‌شود و تنها هدفش هم برپایی مجلس عزا است. ما نمی‌توانیم این هیئت‌ها را یک ارگان اجتماعی در نظر بگیریم. هیئت ارگانیزم گسترده‌ای است. بعضی از هیئت‌ها برای خودشان رسالت اجتماعی و سیاسی قائلند که می‌توانیم درباره وظایف آنها صحبت کنیم اما همه هئیت‌ّ‌هایی که مثلاً فقط در دهه محرم برگزار می‌شوند فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی به آن مفهومی که مدنظر شما است ندارند.

او ادامه داد: برعکس خیلی‌ها که معتقدند دین یک پکیج قابل حمل و عرضه است من معتقدم دین یک امر سیال و مبهم است چون دین حاصل یک تجربه و ملاقات است. و شخصی از طرف خدا مأمور شده است تا این ملاقات و تجربه با خدا را با مردم در میان بگذارد. من معتقدم ما با چنین واقعیتی مواجهه هستیم. ما با امتداد یک تجربه روبه رو هستیم؛ بروز و ظهور این تجربه است که حیات دینی را شکل می‌هد و بعد از ورود به جامعه، بسط اجتماعی پیدا می‌کند. در این بسط اجتماعی، احکام پدید می‌آید. خیلی از احکام حاصل چالش مومنان همان عصر بوده است. بنابراین عزاداری برای اباعبدالله هم فی‌نفسه فقط عزاداری است. یعنی ما هرسال برای شهیدی فقط یادبود می‌گیریم. نمی‌‌توانیم به کسی توضیح بدهیم که چرا عزاداری می‌کنیم. عزاداری آداب و آیین ما است. مثل اینکه از یک مسیحی بپرسید چرا جشن کریسمس می‌گیرند. یکسری چیزها آداب و رسوم است که قابل توضیح و تشریح برای دیگران نیست. خودشان باید در این فضا قرار بگیرند تا چرایی آن را درک کنند. کسانی که خیلی روی پیام هیئت و چرایی این عزاداری متمرکز می‌شوند کارشان راه به جایی نمی‌برد. این یک تجربه است و برای ما اتفاق می‌افتد کسی اگر می‌خواهد آن را درک کند خودش باید تجربه کند.

توکلی پیرامن اشکال مختل هیأت، گفت:‌ پس تا اینجای بحث به این نتیجه رسیدیم که هیئت‌ها اشکال مختلفی دارند و ما به همه اینها هیئت می‌گوییم. از روضه‌‌های خانگی گرفته تا هیئت‌های ۱۵۰۰۰ نفری؛ از هیئت‌هایی قومی و صنفی تا هیئت‌هایی مثل حسینه‌ارشاد و مدلی که اساتید روی صندلی می‌نشینند و فضای روشنفکری دینی دارد. نکته این است که ما تا چه اندازه اجازه داریم ساحت دینی را به امور عرفی نزدیک کنیم. یکی از هیئت‌هایی که می‌توانم از مثال بزنم، هیئت میثم مطیعی است. هم خود ایشان فرد باسوادی است هم شاعرهایی که با ایشان کار می‌کنند مثل میلاد عرفان‌پور و رضوانی و سیار. اینکه تلاش کنیم در هیئت‌ مسائل اجتماعی مثل رشد جمعیت هم بیان کنیم و از هیئت به مثابه رسانه استفاده کنیم، خوب است اما من نمی‌پسندم چون بعضی مسائل مقدس است و درحوزه همان تجربی دینی است. ما اول باید جوهره هیئت را بشناسیم بعد می‌توانیم درباره مسائل دیگر باهم صحبت کنیم. دین محبت است و کجای حیات دینی ما است که محبت جریان دارد؟ چرا عزاداری را به جای مسجد در حسینه می‌گیرند؟ چون اهل‌کتاب و عرق‌خور و جنب و زنی که عادت ماهیانه باشد نمی‌تواند حضور پیدا کند؛ چون در مجلس عزای امام‌حسین(ع) به روی همه باز است. از نظر من حتی اگر شمر هم در این مجلس حاضر شود من نمی‌توانم جلوی آن را بگیرم چون بنده حقیر کاره‌ای نیستم. ما امام‌حسین(ع)‌ را به همین محبت می‌شناسیم. البته فقط امام‌حسین(ع) نیست همه انبیا و اوصیا همینطور هستند و هرکسی بویی از انبیا برده باشد باید همین باشد. من با این مدل هیئت‌ها مخالفم چون به مردم برچسب می‌زنیم. من نه دنبال صلح با آمریکا هستم نه نسبت به کشور و ملیتم بی‌تفاوتم بحث من سر این است که دین، چیزی جز محبت نیست و تنها مکانی که این جوهره تا به امروز در آن حفظ شده و درآینده هم باید بشود، مجالس عزاداری اباعبدالله است.

این شاعر اهل بیت با گلایه از جناح‌بندی‌ها در هییت ها گفت:‌ ما باید آغوش هیئت را به روی همه باز کنیم. ما هرچقدر هیئت را در مصادیق مختلف تعریف کنیم دایره را تنگ‌تر می‌کنیم. کارکرد هیئت پیام دادن نیست. مگر می‌شود در همین ده روز پیامی منتقل کرد؟ قدیم‌تر سطح تحصیلات بالا نبود خیلی‌ها از منبرها استفاده می‌کردند اما حالا که همه اطلاعات در اینترنت در دسترس است کسی برای گرفتن پیام به هیئت نمی‌آید.کارکرد اصلی هیئت رسانه بودن برای انتقال پیام نیست. به نظر من هیئت محل انتقال پیام‌های سیاسی نیست. رسانه‌ملی و خبرگزاری‌ها باید این وظیفه را انجام دهند نه هیات‌ّ‌ها. چرا هیئت امام‌حسین را بلندگوی سیاسی می‌کنید؟ به نظر من هیئت محل اتحاد و وفاق است. اگر قبول داریم که جامعه پر از تضاد و تکثر است پس باید به هیئت‌های دیگر انگ سکولار بودن نزنیم. شما این مدل می‌پسندید برخی دیگرهم هیئت غیرسیاسی می‌پسندند. باید بپذیریم که دین امری متکثر است. و هیئت نمودی از حیات دینی تشیع است.