انقلاب اسلامی؛ علل شکل‌گیری، دستاوردها و آسیب‌شناسی

دکتر روح‌الله اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح مهم‌ترین شاخصه‌های انقلاب اسلامی پرداخت و اظهار کرد: نظریه‌های مختلفی در خصوص چرایی رخ دادن انقلاب در ایران وجود دارد. برخی انقلاب ایران را با سایر انقلاب‌های رخ داده در جهان مقایسه می‌کنند و توضیح می‌دهند پیدایش یک طبقه متوسط با توقعات زیاد (تئوری توقعات فزاینده) منجر به شکل‌گیری انقلاب در ایران شد. افراد این طبقه خواهان مشارکت سیاسی بودند و چون فضا بسته بود و این خواسته آنان براورده نمی‌شد، اصلاح سیستم را ممکن نمی‌دانستند و به سمت انقلاب حرکت کردند.

وی افزود: نظام‌های سیاسی همواره سعی می‌کنند وضعیت را تثبیت کنند و ایدئولوژی خود را دارند. ایدئولوژی‌ دوران پهلوی در عین حال که به دنبال توسعه اقتصادی و فرهنگی بود، توسعه سیاسی را به رسمیت نمی‌شناخت. لذا فضا به گونه‌ای بود که فعالیت گروه‌ها و احزاب سیاسی تنها به یکی، دو حزب خاص محدود بود و چندان امکان نظر دادن و مشارکت سیاسی برای مردم فراهم نبود.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی ادامه داد: از سویی دیگر، از طرف مخالفین حکومت، آرمان‌شهر بزرگی به مردم معرفی می‌شد که در درون آن عدالت و آزادی وجود دارد. اندیشه این آرمان‌شهر توسط افرادی چون آیت الله طالقانی، آیت‌الله مطهری و امام(ره) ترویج می‌یافت.

اسلامی با بیان اینکه انقلاب اسلامی در نتیجه از دست رفتن مشروعیت پهلوی شکل گرفت، عنوان کرد: همچنین عواملی نظیر وجود اختلاف بین طبقه حاکم و عدم حمایت بین‌المللی نیز در فروپاشی حکومت پهلوی نقش داشت.

وی در خصوص مهم‌ترین شاخصه انقلاب اسلامی ایران، بیان کرد: یکی از شاخصه‌های انقلاب اسلامی ایران، وجود قرائت خاصی از تشیع و فرهنگ ایرانی است که خواهان آزادی و عدالت است، کما اینکه واژگانی نظیر استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی در شعارهای اول انقلاب نیز وجود داشته است. استقلال به این معنا که قدرت‌های بزرگ برای ایران تعیین تکلیف نکنند و ایران بتواند سرنوشت خودش را تعیین کند و در سیاست بین‌الملل به عنوان کشوری مستقل شناخته شود.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: همچنین شعار آزادی به معنای دارا بودن احزاب و اصناف و وجود آزادی بیان و آزادی عقیده بود. مردم خواهان یک نظام سیاسی باز و دموکراتیک بودند. همچنین واژه جمهوری اسلامی نیز از دیگر بخش‌های شعارهای مردم بود، بدین معنا که مردم می‌خواستند ایرانیت، اسلامیت و اصول حکمرانی به روش جمهوری را با هم داشته باشند. این وجه خاص انقلاب ایران است که خواهان استقلال در سیاست خارجی، آزادی در سیاست داخلی و حکومتی است که می‌تواند میراث سنتی اسلامی-ایرانی با میراث مدرن حکمرانی غربی را با هم ترکیب کند و یک کشور آرمانی بسازد.

اسلامی با بیان اینکه رسیدن به استقلال، یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی بود، اظهار کرد: از پس از انقلاب دیگر هیچ کدام از قدرت‌های غرب و شرق نتوانستند بر ایران تاثیر بگذارند و ایران توانست تعیین‌کننده سرنوشت خودش باشد. همچنین انقلاب باعث شد تا طبقات ضعیف جامعه که از نظر اقتصادی شرایط خوبی نداشتند، به یک سری از خواسته‌های خود دست یابند، برخی از کالاهای حمایتی بین محرومین توزیع شد و امکانات رفاهی، معیشتی و زیرساخت‌ها تا روستاها و شهرهای مختلف ایران رفت که این موضوع از دیگر دستاوردهای انقلاب بود.

وی افزود: پس از انقلاب بسیاری از مردم از طبقات پایین فاصله گرفتند و جزو طبقه متوسط شدند و امکان تحصیل برای آنان فراهم شد. مخصوصا در وضعیت تحصیل زنان تغییرات زیادی به وجود آمد. ایرانیان مردمی سنتی بودند و در دوران پهلوی به دلیل فضایی که وجود داشت، چندان اعتماد نمی‌کردند که دختران خود را برای تحصیل به مدارس و دانشگاه‌ها بفرستند، اما پس از انقلاب سطح تحصیلات زنان نیز افزایش یافت‌.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه توسعه‌های ایجاد شده پس از انقلاب می‌توانست بسیار بیشتر باشد، گفت: ما باید برخی اقدامات را در سیاست داخلی و خارجی خود انجام می‌دادیم. به عنوان مثال ما در سیاست خارجی خود به استقلال رسیدیم، اما لازم بود پس از فروپاشی شوروی، وارد برخی از اتحادیه‌های بین‌المللی شویم و سیاست خارجی خود را تقویت کنیم. این اتفاق نیفتاده است و ما به لحاظ سیاست خارجی مشکل داریم و دچار انزوا شده‌ایم.

اسلامی اضافه کرد: همچنین ما زمینه را برای تحصیل زنان و جوانان فراهم کردیم، اما شغلی برای آنان ایجاد نکردیم. جمعیت جوان ایران، می‌تواند نیرویی باشد برای اینکه کشور را بسازد، اما الان تبدیل به جمعیتی بیکار و افسرده شده‌اند و در این بین زنان بیشتر از مردان به بیکاری و عدم دارا بودن شغل گرفتار شده‌اند. مجموع این مشکلات بر اقتصاد کشور اثر منفی گذاشته است و فقر، فاصله طبقانی و تورم بالا باعث ایجاد نارضایتی بین مردم شده است. توجه به شایسته‌سالاری و تخصص‌گرایی، راهکاری است که می‌تواند بسیاری از مشکلاتی که اکنون کشور به آن‌ها دچار شده است را حل کند.

انتهای پیام