زنگ خطر خشکیدگی جنگل‌های زاگرس در این میزگرد شنیده شد

به گزارش ایرنا، ۳۲۸ هزار هکتار از مساحت چهارمحال و بختیاری را جنگل تشکیل داده است که حدود ۹۶درصد این میزان جنگل‌های بلوط است و بنه، انواع بادام‌ها، داغداغان، زالزالک، افرا کیکم و اُرس گونه‌های غالب آن است که از ناحیه غربی و به ترتیب سطح در شهرستان‌های لردگان، خانمیرزا، اردل، کوهرنگ، کیار و قسمتی در منطقه بروجن قرار گرفته است.

هم‌اکنون جنگل‌ها به دلیل عوامل انسانی و طبیعی از جمله چرای مفرط دام، بروز آفات و بیماری‌ها از جمله جوانه‌خوار بلوط، ریشه زالزالک و زنگ بنه و تغییر شرایط اقلیمی از جمله کاهش بارندگی، افزایش دما و تغییر رژیم بارش از برف به باران و کاهش رطوبت، خشکیدگی گونه‌های غالب جنگلی و قطع جنگل برای مصارف زغال و چوب منجر به تخریب جنگل‌های استان شده است.

در این رابطه، بررسی عوامل تخریبی جنگل‌ها از جمله آفات و خشکسالی و چالش‌های پیش روی جنگل‌ها با حضور کارشناسان و تشکل‌های مردم‌نهاد و صاحب‌نظران این عرصه در میزگرد خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) مرکز چهارمحال و بختیاری مورد بررسی قرار گرفت.

کارشناسان حاضر در این میزگرد حسن جهانبازی رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری، مهدی پژوهش رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد، هومان خاکپور کارشناش اداره کل منابع طبیعی و فعال زیست محیطی، یعقوب ایرانمنش مسوول بخش تحقیقات منابع‌طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و سید احمد موسوی کارشناس گیاه‌پزشکی اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری تازه‌ترین یافته‌های تحقیقاتی و علمی خود را پیرامون علل خشکیدگی و بحرانی شدن جنگل‌های زاگرس به اشتراک گذاشتند.

راهکاری علمی مطرح شده کارشناسان در این میزگرد برای جلوگیری از زوال جنگل‌های زاگرس شامل: بهره‌گیری از روش‌های نوین نگهداری، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی جوامع محلی و جنگل‌نشینان نسبت به حراست و حفاظت از جنگل، جلوگیری از بهره‌برداری‌ بی‌رویه و جلوگیری از اجرای طرح زراعت دیم در اراضی جنگلی و مرتعی و تبدیل شدن این اراضی به اراضی کشاورزی، مبارزه یکپارچه با آفات در سطح اراضی جنگلی استان و همچنین اراضی جنگلی زاگرس، ایجاد اشتغال جایگزین برای مردم بومی منطقه به عنوان راهکارهای مهم برای حفظ و احیای جنگل‌های استان اعلام شد.

حراست و حفاظت از عرصه‌های جنگلی نیازمند عزم ملی و آگاهی رسانی و اطلاع رسانی عمومی

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه جنگل‌های زاگرس قدمتی چندین هزار ساله دارد، گفت: قدمت این جنگل‌ها به‌واسطه سازگاری و حضور برخی گونه‌های درختی در بوم‌سازگان و سیر تکاملی طولانی این گونه‌ها مشخص شده است.

حسن جهانبازی افزود: حدود پنج میلیون هکتار از وسعت کشور را جنگل‌های زاگرس تشکیل می‌دهد که ساکنان زیادی از شمال غرب تا جنوب غرب کشور در حاشیه این اراضی زندگی می‌کنند و معیشت آنها وابسته به جنگل و منابع طبیعی است و با روش‌های سنتی از جمله دامداری و زراعت از این موهبت الهی استفاده می‌کنند.

وی با تاکید بر اینکه حفاظت از این عرصه‌ها یک وظیفه همگانی است، اظهار داشت:بهره‌برداری بی‌رویه، خشکسالی و تغییر اقلیم از مهمترین دلایل تخریب عرصه‌های جنگلی به خصوص جنگل‌های زاگرس است که مساحت جنگل‌های زاگرس را از ۱۲ میلیون هکتار به پنج میلیون هکتار کاهش داده است و در برخی مناطق جنگلی اثری از گونه‌های جنگلی وجود ندارد.

به گفته وی، استفاده و بهره‌برداری بی‌رویه جوامع محلی از چوب درختان و عرصه‌های جنگلی باعث تخریب گونه‌های جنگلی شده است و برخی بدون توجه به اهمیت این موهبت الهی از آن استفاده و بهره‌برداری کرده‌اند و زمان استراحت برای رویش دوباره گونه‌های جنگلی را به عرصه‌های جنگلی ندادند.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال وبختیاری گفت: به دلیل وابستگی برخی از مردم و جوامع محلی به عرصه‌های جنگلی و مرتعی، این عرصه‌ها رو به زوال رفته که با توسعه طرح‌های توسعه‌ای و احیای جنگل و استفاده از ظرفیت کشت گیاهان دارویی و همچنین کشت و توسعه گیاهان بومی و آندمیک در اراضی جنگلی و تغییر در نگرش‌ها در خصوص نوع بهره‌برداری از منابع طبیعی برای امرار معاش، مهمترین عوامل برای احیای و حفظ و حراست از این عرصه‌هاست.

توسعه دیم‌زارها در اراضی جنگلی عاملی برای تخریب جنگل‌ها

جهانبازی به اجرای طرح‌های کشاورزی دیم در اراضی جنگلی و مرتعی به خصوص در زیراُشکوب جنگل‌ها به عنوان یک تهدید برای عرصه جنگلی و مرتعی اشاره کرد و گفت: کشت دیم در اراضی جنگلی و مرتعی به عنوان یک شیوه غیر عملی است که در بین برخی از جوامع محلی توسعه یافته است.

وی اظهار داشت: به دلیل نامرغوب بودن خاک این اراضی و نبود شرایط اقلیمی برای تولید محصولات دیم در این اراضی، کشاورزی در این اراضی تولید زیادی ندارد و فقط باعث تخریب زیراشکوب جنگل و از بین بردن فلور گیاهی جنگل می‌شود که این امر نیز ضربه سختی به جنگل‌ها می‌زند و زمینه تخریب جنگل را فراهم می‌کند.

به گفته وی، برخی از افراد و جوامعی محلی که در اراضی جنگلی اقدام به کشت محصولات کشاورزی می‌کنند به دنبال تامین امنیت غذایی نیستند و با بذرپاشی و شخم شیار در اراضی جنگلی به دنبال کسب مالکیت این اراضی هستند که این امر تخریب عرصه‌های جنگلی را افزایش می‌دهد.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری گفت:حمایت و حراست از عرصه‌های جنگلی و مرتعی با اجرای طرح‌های مختلف از جمله قُرق، اجرای طرح‌های کشت گیاهان دارویی و خوراکی مساعد با جنگل و فلور جنگل از جمله کشت آنغوزه می‌توان جنگل‌ها را احیا و حفاظت و زمینه اشتغال و تامین معیشت جوامع محلی و جنگل‌نشین را فراهم کرد که وابستگی به عرصه‌های جنگلی کاهش پیدا کند.

وی افزود: کشت گیاه آنغوزه درآمدی بالای ۵۰۰ میلیون تومان در هکتار برای بهره‌بردار دارد و زمینه حراست و حفاظت از جنگل با حفظ فون و فلور جنگلی افزایش پیدا می‌کند.

جهانبازی با تاکید بر اینکه گونه‌های جنگلی و زیراشکوب جنگل به عنوان "فون " و "فلور" و ساکنان اصلی جنگل هستند، افزود: از بین بردن این گونه‌ها با استفاده از شخم و شیار و کشت دیم، باعث از بین رفتن ساکنان گیاهی اصلی منطقه شده که این امر زمینه بروز آفات و بیماری را در اراضی جنگلی افزایش می‌دهد.

وی به افزایش آفات چوب‌خوار و برگ‌خوار بلوط به دلیل از بین رفتن فون منطقه به عنوان دشمن‌های طبیعی منطقه به دلیل دخالت نادرست و بهره‌برداری نادرست از این اراضی اشاره کرد و گفت: با از بین رفتن دشمن طبیعی در این اراضی آفات نیز افزایش یافته است و برای مقابله با این آفات به دنبال مبارزه از طریق سمپاشی و محلول‌پاشی هستیم.

این کارشناس جنگلهای زاگرس به برخی اقدامات احیای اراضی جنگلی در منطقه زاگرس از جمله توسعه کشت گیاهان دارویی در "تنگ‌سرخ " یاسوج اشاره کرد و گفت: این امر علاوه بر درآمدزدایی برای جوامع محلی باعث افزایش منابع آبی و پایین آمدن سطح فرسایش خاک در منطقه و تقویت چاه‌های آب در دشت‌ها پایین دست شده است.

جهانبازی بر شناسایی مسایل و مشکلات حوزه منابع طبیعی، محیط‌زیست و جنگل‌های استان از سوی کارشناسان و دست‌اندرکاران فعال در این حوزه تاکید کرد و گفت: این آسیب‌ها و مشکلات باید در اختیار استادان دانشگاه و دانشجویان قرار داده شود تا در قالب پایان‌نامه و طرح‌های مطالعاتی این مسایل و مشکلات بررسی شود.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: حشرات به عنوان" فون" و گیاهان به عنوان "فلور" منطقه جنگلی به عنوان ساکنان اصلی یک اکوسیستم و جنگل هستند که فون(حشره) و فلور به هم وابسته است و با حذف هر کدام از آنها تعادل بر هم خورده و این امر باعث افزایش آفات و بیماری در اراضی جنگلی می‌شود.

به گفته وی، برای حفظ زیراشکوب جنگل و فلور طبیعی جنگلی باید به جای کشت دیم در زیر زیراشکوب جنگل ، فلور طبیعی منطقه و جنگل حفظ و احیا شود.

چهارمحال و بختیاری بحرانی‌ترین استان در زمینه خشکیدگی جنگل‌های بلوط

جهانبازی با اشاره به اینکه ۳۳ هزار هکتار از اراضی جنگلی زاگرس دچار خشکیدگی شده است، افزود: چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از بحرانی‌ترین استان زاگرسی کشور در زمینه خشکیدگی جنگل‌های بلوط است و بیشترین سطح و بحرانی‌ترین سطح با بالاترین سرعت خشکیدگی درختان بلوط در این استان است.

به گفته وی،هم‌اکنون بیش از ۴۰ درصد آب کشور از حوزه زاگرس تامین می‌شود که خشکیدگی و زوال جنگل‌های بلوط یک عامل و تهدید برای تامین آب شرب است.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای یک آسیب جدی برای مراتع و جنگل‌های حوزه زاگرس است، گفت: در چهامحال و بختیاری به دلیل خشکسالی و کاهش بارش و همچنین تغییر بارش از برف به باران، منابع آبی کاهش یافته است و این معضل سطح رطوبت اراضی را نیز کاهش داده است.

وی اظهار داشت: انتقال آب بین حوضه‌ای بر افزایش خشکیدگی و از بین رفتن منابع آبی اثر گذار است و به ضرر استان مقصد است و این امر اثرات منفی در بقای جنگل و مراتع دارد.

کاهش وابستگی جنگل نشینان به جنگل با توسعه ظرفیت‌های اقتصادی و درآمدزایی

جهانبازی با اشاره به اهمیت حفظ و حراست از جنگل‌های زاگرس گفت: کاهش وابستگی جنگل‌نشینان و جوامع محلی به عرصه‌های جنگلی یک راهکار برای حفظ و احیای جنگل است که می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی و درآمدزایی و توسعه طرح‌های اقتصادی زمینه وابستگی این افراد به جنگل را کاهش داد.

به گفته وی، برای حفظ بُوم‌سازگان زاگرس باید از همه ظرفیت‌های موجود استفاده کرد تا وابستگی معیشتی مردم به منابع طبیعی و جنگل کاهش پیدا کند و زمینه احیای دوباره جنگل‌های زاگرس که نیازمند زمان طولانی برای رشد و احیاء است فراهم شود.

دخالت انسان عاملی برای تخریب جنگل‌های زاگرس

رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد گفت: دخالت نادرست انسان و برنامه‌ریزی‌های نادرست عاملی برای تخریب جنگل‌های حوزه زاگرس است که زمینه خشکیدگی جنگل‌های زاگرس را ایجاد کرده است.

مهدی پژوهش با بیان اینکه اساس و پایه زندگی جوامع انسانی به منابع طبیعی بستگی دارد و در چند سال اخیر حکمرانی منابع طبیعی و جنگل‌ها به خوبی شکل نگرفته است و خشک شدن درختان بلوط از اوایل دهه ۸۰ آغاز شد و در دهه ۹۰ به اوج رسید و خشکیدگی جنگل‌های بلوط در سر تا سر زاگرس به دلیل دخالت انسان و برنامه‌ریزی‌ها نادرست بروز کرد.

وی اظهار داشت: احداث سدها، توسعه سد سازی، انتقال آب بین حوضه‌ها، اجرای طرح‌های عمرانی بدون در نظر گرفتن جوانب کارشناسی، باعث بروز اختلالاتی در عرصه منابع طبیعی شد.

به گفته وی، در حوزه احداث سدها فقط به جانمایی سد و مکان قرار گرفتن سد از نظر استحکام توجه شد و در خصوص اینکه احداث سد چه اثراتی برای میحط اطراف خواهد داشت کمتر توجه شد که این مساله باعث ضربه‌زدن به اکوسیستم و منابع طبیعی اطراف سدها شده است.

پژوهش افزود: استقرار و احداث شهرها و روستاها در حاشیه و کنار جنگل‌ها و توسعه زندگی شهری و روستایی یکی دیگر از سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها بود که منجر به تخریب این عرصه‌ها شده است.

وی به افزایش ریزگردها به عنوان یکی از عوامل تخریب عرصه‌ها مرتعی و جنگلی اشاره کرد و گفت: که این ریزگردها نیز به دلیل دخالت انسانی و حکمرانی نقش انسان افزایش پیدا کرد و نشان‌دهنده این است که انسان نقش درستی در مدیریت منابع طبیعی و حوضه آبخیز نداشته است .

به گفته وی، برای اجرای طرح‌های مختلف در زمینه احیا، توسعه و حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی و جنگل‌ها باید به نقش و جایگاه انسان و جوامع محلی توجه ویژه شود، در صورتی که در اجرای طرح‌های آبخیزداری و مدیریت آبخیز به نقش انسان کمترین توجه شده است.

وی اظهار داشت: با افزایش نقش انسان و جوامع محلی در مدیریت طرح‌های مختلف، می‌توان مدیریت طرح‌ها و برنامه‌های آبخیزداری، حفظ و حراست از مراتع و جنگل‌ها را به مردم واگذار کرد و دولت‌ها نظارت و کنترل طرح‌ها را برعهده داشته باشند، تا بتوان در مدیریت درست از این عرصه‌ها ‌گامی موثر برداشته شود.

پژوهش بر افزایش آموزش و ترویج در حوزه مدیریت حوضه آبخیز و حفاظت و حراست از عرصه‌های جنگلی و مرتعی به جوامع محلی تاکید کرد و گفت: واگذاری مدیریت حوضه به مردم باید با دانش و آگاهی بخشی در راستای جلوگیری از تخریب همراه باشد.

وی افزود: یکی از مهمترین مشکلات در حکمرانی منابع طبیعی این است که متولیان این حوزه از جمله محیط زیست، جهادکشاورزی، منابع طبیعی و آبخیزداری، نهادهای مردمی، واحدهای تحقیقاتی و دانشگاهی هر کدام جداگانه و به سهم خودشان کارهای مختلف را انجام می‌دهند که یکپارچگی و نظم در حوزه اجرای طرح‌های مختلف در بخش منابع طبیعی وجود ندارد اما باید بحث قانون‌مدار کردن استفاده از امکانات حوضه آبخیز، ترویج، آموزش و کشاورزی در نظر گرفته شود تا ارگان‌ها بتواند یک برنامه واحد برای مدیریت حوضه آبخیز داشته باشند.

رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد بر اثرگذاری رطوبت ناشی از احداث سدها بر خشکیدگی گونه‌های گیاهی، مرتعی و جنگلی اشاره کرد و گفت:با توجه به تغییر رطوبت در اطراف سدها خشکیدگی گونه‌های درختی و مرتعی این ناحیه افزایش یافته است.

فرصت مطالعاتی استادان دانشگاهی ظرفیتی برای اجرای طرح‌های مطالعاتی درست منابع طبیعی

پژوهش به پایین بودن آمار طرح‌های مطالعاتی و تحقیقاتی در خصوص مشکلات و مسایل حوزه جنگل‌های زاگرس و عوامل تخریب و از بین رفتن این عرصه‌ها درسطح استان اشاره کرد و گفت: باید از ظرفیت فرصت مطالعاتی کوتاه مدت استادان دانشگاهی برای اجرای طرح‌های مطالعاتی درست در بخش منابع طبیعی و رفع این مشکلات و مسایل استفاده کرد.

به گفته وی، در این طرح استادان دانشگاهی برای تبدیل وضعیت خود یک دوره سه تا ۶ ماهه فرصت دارند تا به انجام کارهای تحقیقاتی میدانی بپردازند و باید از این فرصت برای رفع مشکلات و انجام تحقیقات میدانی در منابع طبیعی استان استفاده کرد.

وی اظهار داشت: انجام کار تحقیقاتی در خصوص زوال بلوط و تخریب اکوسیستم باید در دستورکار استادان دانشگاهی قرار گیرد و کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی در این زمینه انجام شود تا بتوان در سال آینده به سمت مبارزه با زوال بلوط برنامه‌ریزی کرد.

ضرورت ایجاد ستاد احیای جنگلهای زاگرس مانند ستاد احیای دریاچه اورمیه

یک فعال زیست‌محیطی چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد با اشاره به اهمیت حفظ و حراست از منابع طبیعی و جنگل‌ها گفت:حساس‌سازی افکار عمومی در خصوص حراست و حفاظت از منابع طبیعی و جنگل ضروری است و باید مردم را در خصوص اثرات تخریب منابع طبیعی آگاه کنیم تا احساس خطر بیشتری کنند و عزم آنها برای حفاظت از جنگل‌ها جدی‌تر شود.

هومان خاکپور افزود: رسانه‌ها در آگاه‌سازی افکار عمومی و حساس سازی جامعه نسبت به منابع طبیعی ضروری است.

به گفته وی،هم‌اکنون زوال اکوسیستم جنگلی و مرتعی زاگرس نیاز به حساس‌سازی افکار عمومی دارد تا از ظرفیت مردمی برای احیای این اکوسیستم مانند دریاچه ارومیه استفاده شود و حساسیت عمومی مردم نسبت به زوال جنگل‌ها به عنوان مطالبه همگانی تبدیل شود تا دولت‌ها نیز نسبت به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند.

وی بر ضرورت تشکیل و فعال شدن ستاد احیا جنگل‌های زاگرس در سطح کشور تاکید کرد و گفت: برای احیای زاگرس نیاز به همکاری بین بخشی دستگاه‌های اجرایی، مراکز تحیقیقاتی، دانشگاهها و دانشکده‌های منابع طبیعی و مردم و جوامع محلی است تا با حساس‌سازی جامعه، احیای جنگل‌های زاگرس به مطالبه عمومی تبدیل شود.

خاکپور افزود: شفافیت در آمار و اطلاعات جنگل‌ها ضروری است که هم‌اکنون در حوزه جنگل‌های زاگرس آمار دقیق و موثق در خصوص زوال گونه بلوط در جنگل‌های زاگرس و خشکیدگی جنگل از سوی نهادهای متولی از جمله سازمان جنگلها و مراتع، موسسات تحقیقاتی و مراکز دانشگاهی وجود ندارد در صورتی‌که امروزه با پیشرفت علم و دانش با کمترین امکانات و تجهیزات می‌توان سنجش از راه دور را با بهترین کیفیت انجام داد و کیفیت و وضعیت جنگل‌های زاگرس را ثبت کرد.

این فعال زیست محیطی استان مدعی شد: طبق آمار در ۱۵ سال اخیر روزانه ۶۰۰ هکتار از جنگل‌های کشور از بین رفته است که با توجه به وضعیت کنونی کشور که با خشکسالی و کم‌آبی مواجه است تخریب و زوال جنگل‌ها نیز اثر منفی در کشور خواهد گذاشت.

به گفته وی،در حوزه مدیریت جنگل و منابع طبیعی، فشارهای ساختاری و توسعه بی‌جا و بدون توجه به اثرات زیست‌محیطی تهدیدی برای محیط زیست، منابع طبیعی و جنگل‌های استان است که تخریب و زوال این اکوسیستم در تامین امنیت غذایی و همچنین ذخیره و تامین آب و منابع آبی و جلوگیری از فرسایش خاک اثر منفی خواهد داشت.

خاکپور اظهار داشت: به دلیل نبود برنامه جامع از سوی برنامه‌ریزان،برخی از مردم برای تامین معیشت و اقتصاد خود به سمت استفاده از منابع طبیعی و جنگل‌ها رفتند و از این ظرفیت الهی برای تامین اقتصاد و معیشت خانواده و رفع نیازهای ضروری خود استفاده کردند، بدون اینکه توجه به زوال اکوسیستم داشته باشند.

وی افزود:هم‌اکنون شرایط اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی در مناطق جنگلی اجازه استقرار، توسعه و احیای جنگل و مراتع را نمی‌دهد و مجموعه عوامل مختلف از جمله استفاده بی‌رویه از این موهبت، چرای دام، آفات و بیماری، باعث تخریب اکوسیستم جنگلی شده است.

کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مدعی شد: از پنج میلیون هکتار جنگل زاگرس بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار درگیر پدیده زوال شده است و این میزان زوال با پراکندگی بین ۱۰ تا ۸۰ درصد در عرصه جنگلی به عنوان یک فاجعه است که مقابله و پیشگیری از زوال بیشتر این عرصه‌های جنگلی به یک راهکار بلند مدت و کوتاه مدت نیاز دارد.

این فعال زیست محیطی به طغیان آفات و بیماری در جنگل‌های زاگرس به عنوان یک تهدید و یکی از عوامل زوال جنگل اشاره کرد و افزود: آفات به صورت طبیعی برای عرصه جنگلی مشکل‌زا نیستند و به عنوان یکی از اجزای اکوسیستم و مخلوقات ریز اکوسیستم جنگل و مرتع هستند و در صورتی که تعادل اکوسیستم بر هم بخورد و تعداد این آفات و حشرات بیشتر از دشمنان آنها باشد و یا دشمن طبیعی این آفات حذف شده باشد، خطرزا هستند و باعث تخریب جنگل می‌شود.

جنگل‌های زاگرس اقتصادی نیستند

این فعال زیست‌محیطی افزود: جنگل‌های بلوط زاگرس ، جنگل‌های اقتصادی نیستند و خدمات اکوسیستمی از جمله تولید آب و حفاظت از خاک دارند، در حالی‌که این جنگل‌ها و مراتع به جنگل‌ها و مراتع معیشتی تبدیل شد و این مساله باعث تخریب و زوال جنگل‌ها شده است.

به گفته وی، در ایران ۲ نوع جنگل وجود دارد که جنگل‌های تجاری تولید چوب بالای دارد و سرعت رشد درختان در این جنگل‌ها بالاست در حالی که جنگل‌های زاگرس رشد بلوط زمان‌‍بَر و طولانی است و قابل مقایسه با جنگل‌های شمال نیست.

خاکپور افزود: هم‌اکنون ۴۰ درصد آب شیرین کشور از جنگل‌های زاگرس تامین می‌شود و این جنگل‌ها از مناطق استراتژیک(راهبردی) است که باید از این جنگل‌ها حمایت و حفاظت شود تا از این جنگل‌ها در راستای تامین معیشت استفاده نشود و این جنگل‌ها در حوزه تولیدآب فعالیت داشته باشند.

وضعیت موجود جنگل‌های زاگرس ارزیابی و تحلیل وضع شود

خاکپور اظهار داشت: با گذشت ۱۰ سال از زوال جنگل‌های زاگرس، هنوز اتفاق نظر در خصوص میزان زوال و درصد خشکیدگی درختان بلوط در سطح زاگرس از سوی مرکز تحقیقات، سازمان جنگل‌ها و مراتع وجود ندارد که این مساله نیاز به تحلیل وضع موجود دارد و هم‌اکنون شفافیت و شناخت دقیقی از موضوع زوال جنگل‌های زاگرس وجود ندارد و همه دست‌اندرکاران با زاویه دید خود به این امر می‌پردازند که نبود اتحاد نظر کارشناسی یک ضعف است.

وی بر تحلیل وضع موجود و شفاف‌سازی در خصوص زوال جنگل‌های زاگرس تاکید کرد و گفت: در گام دوم باید دست‌اندرکاران در حوزه خشکیدگی جنگل‌های زاگرس و آفات و بیماری جنگل‌ها آمار وضعیت موجود را ارائه دهند تا براساس آمار دقیق و شفاف بتوان برای مبارزه با آفات و بیماری و جلوگیری از خشکیدگی جنگل برنامه‌ریزی انجام داد و اعتبار مورد نیاز را تخصیص داد.

خاکپور بر انجام مبارزه یکپارچه در خصوص آفات و بیماری در جنگل‌های زاگرس به صورت سراسری تاکید کرد و گفت: پایش زوال جنگل‌ها و همچنین مبارزه با آفات و بیماری باید به عنوان مسئولیت اجتماعی در بین جوامع محلی و مسوولان استانی و کشوری تبدیل شود تا با یک برنامه راهبردی و با یک نگاه تلفیقی بسته‌های حمایتی برای جلوگیری از زوال و مبارزه با آفات در جنگل‌ها را ارائه داد.

این فعال زیست‌محیطی اظهار داشت: استفاده از ظرفیت مردمی، دانشگاهی و همیاران طبیعت یک راهکار برای مبارزه یکپارچه با آفات در سطح اراضی جنگلی است که از سرایت آفات از مناطق آلوده به مناطق سالم جلوگیری شود.

هر هکتار جنگل بلوط ۲.۵ تن اکسیژن تولید می‌کند

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و مسوول بخش تحقیقات منابع‌طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد یادآور شد: ۸۶ درصد از اراضی استان عرصه‌های منابع طبیعی است و بیش از ۳۰۰ هزار هکتار جنگل و یک میلیون و ۹۳ هزار هکتار عرصه‌ مرتعی در استان وجود دارد و ۱۹ درصد سطح استان را عرصه‌های جنگلی پوشانده پراکندگی عرصه‌های جنگلی در ‌شهرستان‌های کوهرنگ، اردل، کیار و لردگان پراکنده‌ است.

یعقوب ایرانمنش افزود: بیش از ۷۰ گونه درختی و درختچه‌ای در مناطق جنگلی استان وجود دارد که گونه غالب آن بلوط ایرانی است و سایر گونه‌ها همچون بنه، انواع بادام‌های وحشی، داغداغان، زالزالک و افرا جزو گونه‌های همراه است که در مناطق جنگلی زاگرس وجود دارد و به طور میانگین هر هکتار جنگل بلوط ۲.۵ تن اکسیژن تولید می‌کند.

وی افزود: جنگل‌های بلوط زاگرس قابلیت اقتصادی ندارد و خدمات اکوسیستمی دارند و ارزش بالای دارد که به خاطر ناآشنایی جوامع محلی و برخی از سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزی و توجه خاصی در این بخش انجام نشده است.

به گفته وی، بی‌توجهی به بخش جنگل‌های زاگرس و محیط‌زیست منجر به تخریب اکوسیستم و زوال جنگل می‌شود که این بی‌توجهی ملموس نیست و تبعات ان در آینده گریبانگیر بشر خواهد شد.

ایرانمنش افزود: در سال‌های گذشته با توجه به وضعیت حاکم بر اکوسیستم غرب کشور به ویژه مسایل اقتصادی و اجتماعی و وابستگی شدید برخی از مردم به عرصه‌های جنگلی و مرتعی، فشارهای زیادی به عرصه منابع طبیعی و جنگل‌های زاگرس وارد شده که این امر منجر به تخریب اکوسیستم و جنگل‌های زاگرس شده است.

وی گفت: افزایش دخالت‌های انسانی شامل شخم و شیار و زراعت در اراضی جنگلی، بهره‌برداری از محصولات جنگلی، چرای دام، ناهنجاری‌های اقلیمی، ریزگردها و جذب عناصر سنگین به عنوان عوامل مهم در تخریب جنگل‌ها و فشار به اکوسیستم شده است.

به گفته وی، حضور دام در جنگل و اراضی جنگلی و مرتعی موجب فشرده شدن خاک، کاهش جذب نزولات و کاهش زادآوری جنگل می‌شود که این امر باعث تخریب جنگل و گونه‌های جنگلی شده است.

مسوول بخش تحقیقات منابع‌طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی چهارمحال و بختیاری افزود: کاهش رطوبت خاک باعث شده که اکوسیستم طبیعی تحت تنش‌های شدید عوامل طبیعی و غیر طبیعی قرار گیرد و عوامل ثانویه از جمله آفات و بیماری‌ها در عرصه‌های جنگلی و مرتعی افزایش یابد و یک تهدید و آسیب برای این عرصه‌ها تبدیل شود.

ایرانمنش اضافه کرد: بیماری زغالی بلوط، آفت جوانه‌وار بلوط، آفت چوب‌خوارها، پوست‌خوارها و جوانه‌خوارها به عنوان عامل ثانویه خسارت‌های خود را به جنگل وارد می‌کنند و هم اکنون حدود ۳۳ هزار هکتار از مناطق جنگلی استان در پنج کانون اصلی درگیر خشکیدگی لکه‌ای، توده‌ای یا زوال اکوسیستم قرارگرفتند.

وی مدعی شد: مبارزه با آفات به روش کنونی یک مُسکن است و برای رفع این مشکل به یک عزم جدی در حاکمیت نیاز است تا فشارها در عرصه‌های طبیعی به حداقل برسد و کارهای تحقیقاتی در این حوزه توسعه پیدا کند.

کاهش رطوبت مهمترین عامل خشیدگی بلوط است

ایرانمنش با اشاره به اینکه افزایش نفوذپذیری آب در خاک یکی از راهکارها برای حفظ گونه‌های گیاهی است،افزود: کاهش رطوبت مهمترین عامل خشکیدگی درختان بلوط است.

وی اظهار داشت: پدیده خشکیدگی درختان زاگرس چندین سال است که مشاهده می‌شود که یکی از عوامل رخداد این پدیده، تغییرات اقلیمی بوده که اقدامات خوبی در استان در این زمینه صورت گرفته است.

به گفته وی، احداث سامانه‌های و سطوح آبگیر و اجرای برنامه‌های آبخیزداری یک راهکار برای افزایش رطوبت خاک است که باید این طرح‌ها در سطوحی که دچار خشکیدگی شده ایجاد شود تا مقداری از این نزولات جوی ذخیره‌سازی و سطح طوبت خاک افزایش پیدا کند.

مسوول بخش تحقیقات منابع‌طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه میزان رطوبت در جاهای که دچار خشگیدگی شده بر اساس قطعات پایش خشکیدگی متفاوت است،گفت: برای اجرای طرح رُطوبت‌سنجی ۳۲ قطعه برای نمونه‌برداری در کل زاگرس انتخاب شده که از این تعداد ۶ قطعه در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.

جلوگیری از زوال جنگل‌های بلوط نیازمند عزم همگانی است

ایرانمنش افزود: جلوگیری از زوال و خشکیدگی جنگل‌های زاگرس نیازمند عزم همگانی است و از عهده چند دستگاه اجرایی از جمله سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، مرکز تحقیقات، وزارت علوم خارج است و این امر به یک مدیریت کلی نیاز دارد و باید این معضل به مطالبه عمومی تبدیل شود.

وی اظهار داشت: جنگل‌های زاگرس اقتصادی نیستند و بهره‌برداری از این جنگل‌های حفاظتی ممنوع است در صورتی‌که هم‌اکنون از چوب درختان بلوط برای تهیه زغال استفاده می‌شود و این مساله تهدید جدی برای درختان بلوط است که کُند رشد است و قطع آن به معنای تخریب و نابودی اکوسیستم است.

به گفته وی،وابستگی معیشت مردم در حاشیه جنگل به محصولات فرعی جنگل نیز تهدید دیگر در حوزه جنگل‌های زاگرس است، افراد برای تامین مایحتاج زندگی خود از محصولات فرعی جنگل (قطع درخت و تهیه زغال) استفاده می‌کنند که این یک معضل است.

۲۰هزار هکتار از جنگل‌های بلوط چهارمحال و بختیاری درگیر آفت جوانه‌خوار بلوط است

کارشناس گیاه‌پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به اینکه آفات به یکی از اصلی‌ترین عاملان تخریب جنگل‌های زاگرس تبدیل شده است، افزود: هم اکنون ۲۰ هزار هکتار از سطح اراضی جنگلی استان درگیر آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار است.

سید احمد موسوی گفت: آفات در اکوسیستم به ۲ دسته آفات اولیه و ثانویه تبدیل می‌شود که آفت برگ‌خوار، جوانه‌خوار آفت اولیه است و این آفات که تک نسلی هستند و یک بار در سال حاضر می‌شوند و به دلیل اینکه برگ‌خواری شدید دارند با حضور در یک منطقه درختان را عاری از برگ می‌کنند.

وی اظهار داشت: با هجوم آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط و بی‌برگ شدن درختان به دلیل ناآگاهی برخی از جوامع محلی نسبت به اینکه این درختان ۶۰ روز پس از اینکه درگیر آفات شدند، برگ خواهند داد اقدام به قطع درخت می‌کنند که این مساله ضربه سنگینی به درختان وارد می‌کند.

موسوی به از دست دادن قدرت میوه‌دهی این درختان پس از درگیری با آفت جوانه‌خوار بلوط اشاره کرد و گفت: درختی که ضعیف شده، بوی مرگ از خود خارج می‌کند و آفات ثانویه از جمله سوسک‌ها به درختان حمله می‌کنند و از داخل درخت را مورد حمله قرار داده و تیر خلاص را به درخت می‌زند و باعث خشگیدگی درخت می‌شود.

وی اظهار داشت: لردگان یکی از شهرستان‌های بحرانی است که بیشترین سطح درگیری با آفت جوانه خوار بلوط را دارد و اکوسیستم این شهرستان ناپایدار شده است که برای مقابله با این آفت نیاز به یک مبارزه یکپارچه است.

موسوی افزود: با توجه به اینکه مبارزه یکپارچه با این آفت انجام نمی‌شود و هر ساله مشکلات و علت‌های جدید زمینه بروز و افزایش آفات را افزایش می‌دهد، جمعیت آفت جوانه خوار بلوط هرساله رو به افزایش است و کانون‌های جدید درگیر آفت می‌شود.

موسوی بر افزایش همکاری مرکز تحقیقات با مراکز دانشگاهی و همچنین اداره کل منابع طبیعی برای انجام تحقیقات جدید و اصولی برای شناسایی علل افزایش این آفات و ارائه راهکار برای مقابله و پیشگیری از شیوع آفات در مناطق سالم تاکید کرد و گفت: انجام مبارزه یکپارچه درسطح جنگل‌های زاگرس یک راهکار و مبارزه با آفت است که باید در سراسر جنگل‌های زاگرس به صورت هوایی انجام شود.

۸۰ درصد آفات و بیماری‌ها در جنگل‌های زاگرس شناسایی نشده است

کارشناس گیاه‌پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه ۸۰ درصد آفات و بیماری‌های جنگلهای زاگرس تاکنون شناسایی نشده است، افزود: انجام طرح‌های تحقیقاتی در حوزه مبارزه با آفات و سم‌شناسی در بخش جنگل یک ضرورت است تا آفات جدید شناسایی شوند و در آینده این آفات به آفت خطرناک و مضر برای جنگل تبدیل نشود و با بحران مواجه نشویم.

موسوی بر شناسایی کانون‌های‌آلوده به آفات و انجام سمپاشی و محلول پاشی در این کانون‌ها تاکید کرد و گفت:برای سم‌پاسی هر هکتار جنگل بیش از ۸۰۰ هزار تومان اعتبار نیاز است که با اعتبار تخصیص داده شده، درصد کمی از کانون‌های آلوده استان محلول‌پاشی شده است.

وی به انجام کارهای تحقیقاتی همزمان با انجام فعالیت‌های سم‌پاشی و محلول‌پاشی در کانون‌های شیوع آفات اشاره کرد و افزود: مبارزه با آفت جوانه‌خوار و احیای جنگل‌های زاگرس به عزم عمومی و ملی نیاز دارد.

از بین بردن گونه‌های بومی و اندمیک جنگلی یکی از علل افزایش آفات و ملخ‌هاست

موسوی با اشاره به توسعه غیراصولی کشت دیم در زیراشکوب جنگل‌ها و انجام شخم و شیار که منجر به تخریب زیراشکوب جنگل و از بین رفتن فلور جنگل می‌شود، افزود: برخی حشرات مانند ملخ به صورت طبیعی در اکوسیستم جنگلی با جمعیت نرمال قرار دارند در صورتی‌ که در برخی مناطق جنگلی که مردم کشت زیراشکوب جنگل دارند دشمن طبیعی این حشرات را ازبین رفته است و گونه خوش خوراک (مانند لوبیاو نخود) برای تغذیه این حشرات و ملخ‌ها کشت می‌کنند که این امر باعث افزایش جمیعت ملخ‌ها و حشرات شده است که حالت طغیانی پیدا می‌کنند.

به گفته وی،وجود حشرات و ملخ ها در جنگل‌ها و مراتع یک امر طبیعی است و زمانی که تعداد آنها از حالت طبیعی خارج شده و به مرجله طغیانی برسند، برای جنگل و مرتع خطرآفرین هستند و دشمن‌های طبیعی نیز برای از بین بردن آنها اثر گذار نیست و باید از روشهای سم پاشی و محلول پاشی استفاده کرد.

وی افزود: حفظ گونه‌های اندمیک و توسعه کشت آنها یک ظرفیت است که دشمنان طبیعی را گسترش دهیم.

به گزارش ایرنا، جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از شمال غربی ایران در استان آذربایجان غربی آغاز می شود و استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و فارس را در بر می‌گیرد. در بین ۱۱ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس، استان‌های فارس، لرستان و خوزستان مقام‌های اول تا سوم را از نظر وسعت رویشگاه‌های جنگلی و درختی دارند.