حسین نوروزی: تبلور احساساتم در آثاری است که خلق می کنم

به گزارش رکنا، حسین نوروزی از خوشنویسان کشورمان است که به هنر نقاشیخط هم می پردازد. وی متولد 1344 در تبریز است. از زمانی که سواد خواندن و نوشتن را فراگرفت خوب و زیبا نوشتن و خوشنویسی را مدنظر قرار داد و تمامی مشق هایش را دوست داشت که زیبا بنویسد. می توان گفت در عنفوان کودکی این علاقه در او وجود داشت. تا وقتی که وارد مقاطع مختلف تحصیلی شد این دلمشغولی و علاقه همواره در او وجود داشته و تا امروز هم در وی نفس می کشد. به همین بهانه گفت و گویی را با او انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.

آقای نوروزی، شما در زمینه خوشنویسی فعالیت دارید. کمی بیشتر با این هنر زیبا ما را آشنا کنید.

از بدو پیدایش تمدن بشری شاید بعد از کشف آتش و ابداع زبان آنچه خیلی برای تمدن بشری حائز اهمیت است ابداع خط است. خوشنویسی به عنوان وسیله ای برای ثبت اندیشه و مفاهیم توسط انسان ها از کرامت و ارزش و جایگاه بسیار بالایی برخوردار است. امروزه به یکسری فرم های انتزاعی می گوییم خط ولی خطوط اولیه ما به شکل تصویری بوده و فرمی را به عنوان H یا ه، آ ، ب بین آدم ها به شکل قرارداد ترسیم می کردند. نمونه هایی که از مصر و چین و جاهای دیگر سراغ داریم بیشتر تصویرمحور و ایدئونگار یا پیکتوگرام بوده است.

به تدریج با پیشرفت بشر خط هم در مسیر خود دچار تحول و تکامل می شود. برای رفع نیاز پدیده ای به اسم خط به وجود می آید. ابتدا انسان ها کلام را ابداع کردند. طبق آیه اول سوره انجیل که می گوید در ابتدا کلمه بود. حتی قرآن کریم که کتاب مسلمانان است ازطریق خواندن و نوشتن کلمه اتفاق می افتد؛ وقتی پیغمبر ما ازسوی خدا خطاب می شود "اقرأ" یعنی بخوان. خب چه چیزی را باید بخواند؟ پس جایگاه کلمه بسیار مهم است و خط وسیله ای است برای ثبت کلمه که به مراتب از خود کلمه اهمیت بیشتری دارد. برخی افراد که خوش ذوق بودند خط را به گونه های زیبا و خوشایندی می نگاشتند که کم کم چیزی فراتر از یک خط نویس ساده به وجود می آید و ما به آن آدم های خاص که خط را دلنشین تر و به نوعی خاص می نوشتند که غیر از اینکه خوانده می شد و انتقال مفهوم را انجام می داد خوشایند بود و حس زیبایی و لطافت و گاها حتی خشونت را در مخاطب برمی انگیخت برخورد می کنیم.

آیا تفاوتی بین خطاطی و خوشنویسی وجود دارد؟

ببینید؛ یک کتاب را به انواع مختلف می توان نگارش کرد. بخشی از آن کشیده باشد، بخشی از آن اگر نقطه دارد با فاصله باشد یا در آناتومی کتاب گنجانده شود و ... که زیباترین نوع نوشتن را اصطلاحا می گوییم خوش نوشته، خوش نگاشته و فردی که این کار را انجام می داد و محصول کارش در نظر مخاطب خوشایند بوده و حسی را در او به وجود می آورد خوشنویس خطاب می شد.

در کنار خوشنویسی عبارت خطاطی را داشته ایم؛ کسانی که مرتب خط می نوشتند و کارشان خط نوشتن بوده و از نسخه های متنوع متون استنساخ و نسخه برداری می کردند که خیلی به جنبه خوش نوشتن و زیبانویسی اهمیت نمی دادند و در حدی که 2 کلمه طوری در کنار هم نوشته شود که صرفا قابل خواندن باشد کارشان را انجام می دادند. کار آنها خطاطی بوده و درصدد ایجاد انواع حس ها مانند حس زیبایی، لطافت، خشونت، غم و شادی و بقیه احساسات یا تهییج آنها یا ارجاع شان به نوعی حس خاص نبوده اند. خطاط ها افرادی بوده اند که مرتب خط می نوشتند و درواقع خط خطی می کردند که خطاط بر وزن فعال است یعنی فردی که زیاد یک کار را انجام می دهد.

آیا خوشنویسی و یا بهتر است بگوییم خط خوب داشتن در خانواده شما موروثی است؟

من خیلی به ارثی بودن مقوله خوشنویسی اعتقاد ندارم. البته که خانواده من فرهنگی بوده اند و از بدو تولدم و دوران طفولیت مقوله نوشتن و قلم و مرکب مطرح بود و همچنین توصیه به اینکه مرتب مشق بنویسیم در مدرسه؛ چون در دوره ما که تایپ و حروفچینی نبود. پدرم به دلیل کارشان با مقوله نوشتن غریب نبودند و انواع خودنویس ها را نه به لحاظ جمع آوری کلکسیون که برای استفاده در کارشان داشتند یعنی کلکسیونر خودنویس نبودند. یکی از خاطرات خیلی جالب من از کودکی این بود که پدرم همیشه داشتن یک قلم خوب و اینکه یک ابزار و کاغذ و مرکب مناسب داشته باشد از دغدغه هایش بوده و این موارد از دیرباز در خانواده ما مرسوم بوده است؛ البته مادرم برعکس پدرم حتی سواد خواندن و نوشتن هم نداشته اما پدرم به دلیل کارش یا پدربزرگ هایم مرتب با این مقوله سر و کار داشتند.

من از یک خانواده سنتی با پدربزرگ های روحانی و کسانی که با کاغذ و سند و انواع قباله ها سر و کار داشتند می آیم. یک سندی که مثلا از دوره صفویه و 200سال پیش مانده مضمونش چیست هیچ گاه به عنوان یک اثر زیبای تاریخی خانوادگی برای ما تلقی نمی شد. همیشه به محض اینکه یک تکه کاغذ یا کتابی از قدما به دست مان می رسید درصدد بودیم به طور شکسته آن را بخوانیم؛ خطوطی که الان دیگر رایج نیست. مثلا الان شما اگر قرار باشد متنی که به خط رقاع است یا به خط ریحان را بخوانید با مشکل شاید مواجه شوید یا خط تعلیق برای نسل امروز خیلی خواندنش مشکل است اما همیشه در خانواده ما دغدغه خواندن و تلاش برای بازآفرینی و نوع خاصی از آن نوشتار را تقلید کردن و مجددا مانند آن را نوشتن در همان سال های اولیه مدرسه مهم بود.

همیشه تلاش می کردیم یک اثر خوشنویسی یا سندی یا صفحه ای از یک دعا، کتاب، شعر و یا حتی انواع قرآن را کپی کنیم و دوباره از روی آن بنویسیم که از دغدغه های مهم ما بوده و تلاش می کردیم اصول آن خط را یاد بگیریم. برای من همیشه سوال بوده که چطور می توان خیلی راحت خط ثلث یا خط محقق را نوشت؟ همیشه ازسوی متخصصان و بزرگان توصیه می شد که این خطوط دارای ارزش و اعتبار است و ما را تشویق می کردند که اگر بتوانی چنین کاری را انجام دهی به مرحله ای از کمال رسیده ای و همیشه ما هم تلاش می کردیم که عین البازآفرینی کنیم که یک امتیاز بود.

اغلب خوشنویسان ما هم به این طریق با این مقوله هنری آشنا شدند که تلاش می کردند مشابه آن چیزی که لا به لای این متون بوده را تقلید کنند. کما اینکه افرادی که بیشتر به این مبحث علاقه مندند ازجمله خود من غیر از اینکه آن آثار را تقلید و بازآفرینی می کردیم نزد اساتید مختلف تلمذ می کردیم و در انجمن خوشنویسان شرکت می کردم یا نزد اساتید پیشکسوتی که در شهر خودمان سراغ داشتم می رفتم و به تدریج به مرتبه ای رسیدم که مراحل آموزش را گذراندم. نوآموز بودم و بعد دوره های متوسطه، عالی، ممتاز و فوق ممتاز و مراتبی که در انجمن خوشنویسان است را طی کردم.

البته از ابتدا من تصمیم نداشتم که یک خوشنویس صرف شوم و ناگهان در یک دوره ای به یک وادی دیگر پرتاب شدم. این سوال موروثی بودن خط در خانواده ام را با تردید دارم پاسخ می دهم و نمی دانم دقیق چه پاسخی بدهم که آیا هنر خوشنویسی برای افراد موروثی است یا احیانا اگر طفلی می بیند بزرگترهایش، پدربزرگش، پدرش یا دیگران این کار را مرتب تکرار می کنند دراثر مجاورت و نشست و برخاست با آنها ناخواسته مراحلی از آموزش را این کودک و نوآموز و هر انسانی تاثیر می پذیرد که یا ممکن است علاقه مند شود یا برعکس به کل دلزده و بی علاقه شود و حتی در بعض جاها ممکن است نسبت به کاری که بزرگترهایش انجام می دهند دچار انزجار شود که البته در مورد من خوشبختانه اینگونه نبود و همه اتفاقات دور و برم را از زیر نظر می گذراندم و ارتباط خوبی همیشه داشتم و برایم جذاب بود که بتوانم طبق توصیه بزرگترها عمل کنم. همیشه حرف ها و توصیه های شان را خیلی جدی می گرفتم و برایم اهمیت داشت چراکه یقین داشتم توصیه های درستی است و از این راه به بیراهه نمی روم. سعی می کردم که بتوانم طبق توصیه آنها عمل کنم و مستمرا آنچه از من خواسته می شد را انجام دهم.

در فکر برگزاری نمایشگاه آثار هنری تان نیستید؟

برگزاری نمایشگاه یک امر طبیعی است در روند کاری هنرمند و من هم هر لحظه وقتش شود و مناسب باشد و تعداد آثار و نوع آنها حس کنم نسبت به قبل متفاوت تر باشد در قالب نمایشگاه به ارائه آن می پردازم. در یکی، دو سال گذشته چند نمایشگاه پشت سر هم داشتم؛ نمایشگاه در تهران بوده، 2 نمایشگاه در شهرک غرب و همچنین دفتر فرهنگی سفارت ترکیه در تهران. نمایشگاه های گروهی و جمعی هم متناوبا در طول سال ممکن است در چندین نوبت و در جاهای مختلف برگزار شود و دعوت می کنند که معمولا در آنجا هم حاضر هستم. اخیرا نیز یک نمایشگاه اختصاصی در استانبول داشته ام که در طول سال برخی آثار من در قالب نمایشگاه های جمعی و گروهی نشان داده می شود.

درباره نمایشگاه های پیش رو هم در حال رایزنی و شور و بررسی با یکی، دوتا از گالری ها در تهران هستم و اگر امکان آن فراهم باشد درصدد همکاری با یک گالری در استانبولم که با توجه به مشکلاتی که وجود دارد از جمله بحث مالی و فنی کار و ابعاد آن که آثار در آنجا آسیب نبیند در حال بررسی هستم که اگر خدا بخواهد در آینده نه چندان دور در خارج از ایران یا در کشور خودمان نمایشگاه داشته باشیم اما در نمایشگاه های گروهی کماکان شرکت می کنم ازجمله اینکه اکنون مسئول آرت اکسپوی تبریز که احتمالا در پاییز امسال حراجی خواهند داشت یکی، دو اثر از من را هم به نمایش می گذارد و در آنجا حضور دارم.

در یک جمله احساس تان را نسبت به خوشنویسی و نقاشی بفرمایید.

اینکه در یک جمله احساسم را ذکر کنم سهل ممتنع است. من نسبت به هردو مقوله خوشنویسی و نقاشی و هم گرافیک و تبلور این چند هنر در طول سال ها علاقه و گرایش یافته ام و توانستم به آن دست یابم و بار احساسی بسیار بالایی نسبت به آنها دارم یعنی اینها نه صرفا مقوله شغلی و معیشتی من است و نه صرفا جزو فعالیت اجتماعی من به شمار می رود بلکه زندگی من است و به نوعی با این موضوعات دارم زندگی می کنم. این سال ها که هنرمندان بدترین دوران زندگی شان را می گذرانند از نظر پاندومی کووید 19 که همه مردم دنیا با آن دست به گریبان هستند ازجمله ایرانی ها و مخصوصا هنرمندان بیشترین آسیب را متضرر می شوند و آسیب های احتمالی می بینند و یک امر طبیعی است که در هر جامعه ای هنرمندان تولیدات شان آسیب می بیند.

گالری دارها، مجموعه دارها، موزه دارها و ... در این شرایط از ما کاری نمی خرند. خب ما اثری را به شکل تابلو تولید می کنیم. نقاشان، شاعران، نویسندگان، هنرمندان بیشترین ضرر را متقبل می شوند. در این شرایط نمی توانیم کارمان را ادامه دهیم یا ضرری را متقبل می شویم اما علاقه مندی و احساسم همچنان سر جایش است. ما تمام مسائل احساسی مان را در همین کارهای مان تبلور می دهیم و مضمونی را که انتخاب می کنیم برای نگارش و خلق یک اثر مهم است که آیا یک مضمون غصه دار است یا فرح بخش و دل شاد کن؟ بنابراین کاری که من دارم تولید می کنم یک نوع پیام در آن است؛ کار ما احساسی است و عشق، نفرت ، زندگی ما در کارمان ملموس است. تولید اثر هنری حاوی مولفه ها و رمزنامه هایی حاکی از بیان احساسی است که در کار هنرمند به وضوح پیدا و آشکار است.

به نظر شما چقدر مردم و جامعه به هنر خوشنویسی و نقاشیخط اهمیت می دهند؟

استقبال مردم که در دوره های مختلف ومتفاوت فرق دارد. سنجش استقبال مردم را آیا باید از روی خریدن آثارم توسط مخاطب انجام دهم یا از نظر بازدید آنها از کارهایم دریغ از خریدن یک اثر؟ نمی دانم چگونه باید مورد قضاوت قرار دهم. چه اثر من را بخرند و چه نخرند خیلی فرقی نمی کند. هرگاه نمایشگاهی را برگزار کردم با استقبال مواجه شده و در مراسم گشایش انبوهی از جمعیت را داشته ایم که از این جهت شانس داشته ام که مخاطبان آمده اند و بازدید کرده اند حتی اگر اثری را نفروخته باشم؛ چون جامعه ما الان در شرایطی نیست که بتوانیم به خاطر نخریدن اثری بگوییم بی رغبت هستند.

من به استقبال و توجه جامعه و مخاطبم همیشه اهمیت می دهم. اگرچه ممکن است مخاطبینم در جامعه ایرانی کمتر حضور داشته باشند اما با توجه به مضامینی که دارم کار می کنم و کارهایی که تولید می کنم در جوامعی مثل عرب، ترک و گاها مسلمانانی که در جاهای دیگر مانند اروپا بوده اند شاید خیلی برای شان جذاب باشد و مورد استقبال شان واقع شود و به راحتی بتوانند کاری را خریداری کنند. به هر حال این تفاوت وجود دارد.

من نمی توانم کاری را که مثلا در کشور امارات یا ترکیه یا جاهایی از این دست قرار می دهم و مخاطب به راحتی می آید و می خرد و تشویق می کند را با کشور خودم مقایسه کنم که بعضی از این کارها در جامعه خودم برای هموطنانم گاها اهمیتی ندارد که هیچ، مورد بی مهری هم قرار می گیرد و استقبال نمی شود و برای همین ترجیح می دهم در بسیاری مواقع مخاطبینم را از جمعیت غیرایرانی متناسب با فضای کارم انتخاب کنم. همان طور که در کارهایم مشهود است و شما می توانید ببینید مضامینی که نوشته شده گاها آیات و برخی احادیث است که من به وضوح از آنها استفاده می کنم؛ چیزهایی که با آنها زندگی کرده ام و اعتقادم است و نمی توان آنها را از خودم دور کنم.

ای بسا بعضا یک سفارش دارم و خب آن فرد مشتری است و وقتی مشتری سفارشی را می دهد و در ازای وجهی که به نام دستمزد و پاداش و اجر آن کار دریافت می کنم موظف هستم آن را انجام دهم اما در عین حال در عموم کارهایی که خودم تولید می کنم ترجیح می دهم فضای ذهنی خودم را داشته باشم و آثارم تابع آن است. اگرچه حال مخاطب و مردم برای من خیلی اهمیت دارد اما اغلب ترجیح می دهم فضای ذهنی خودم را داشته باشم و هرآنچه را که به آن معتقدم و از دستم بر می آید در نهایت قوت و استحکام و با رعایت معیارهای هنری در کارهایم انجام دهم تا ان شاالله مخاطب من بتواند خوشش بیاید و به راحتی ارتباط برقرار کند با آن اثر هنری و در ازای آن چیزی که به دست آورده و دوستش دارد وجهی را هم در نظر بگیرد و پرداخت کند و برای من و هر هنرمندی این مسائل اهمیت دارد. به نظر من مخاطب اهمیت می دهد و من ممنون و سپاسگزار مخاطبان هستم که اهمیت می دهند.

آقای نوروزی از اینکه وقت تان را در اختیار رکنا قرار دادید سپاسگزارم و برای شما آرزوی موفقیت و سلامتی می کنم.