پرنده آبی خطرناک
انتقال مالکیت شبکه اجتماعی توییتر به ایلان ماسک، سرمایه‌دار و کارآفرین امریکایی از زمان ارایه پیشنهاد خرید این شبکه اجتماعی در فروردین ماه سال جاری جنجال‌های زیادی را ایجاد کرده است. فارغ از فراز و فرودهای خبرساز در مورد فرآیند خرید و عقب‌‌نشینی و چانه‌زنی‌های چندباره ماسک و دخالت نهادهای تنظیم‌گر در این معامله، نگرانی‌ها در مورد وضعیت انتشار محتوا در توییتر در دوران مالکیت ماسک یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح شده در مورد این معامله است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که با انتقال مالکیت شبکه اجتماعی پرطرفدار به ایلان ماسک، بسیاری از محدودیت‌های این شبکه اجتماعی درخصوص انتشار محتوای نفرت‌انگیز، اطلاعات گمراه‌کننده و خبرهای جعلی ممکن است مورد بازنگری قرار گیرد.
ایلان ماسک بلافاصله بعد از تکمیل فرآیند خرید با انتشار پیامی در توییتر با اشاره به لوگوی این شرکت که تصویر یک پرنده است، نوشت: «پرنده آزاد شد.» ماسک در بدو ورود به توییتر اعلام کرد که یک شورا را برای بازنگری حساب‌های کاربری تعلیق شده به دلیل استانداردهای مدیران پیشین توییتر منصوب خواهد کرد.
ماسک خود را یک «مطلق‌گرای آزادی بیان» توصیف می‌کند. یکی از نخستین واکنش‌ها به این توییت، نوشته تیری برتون، کمیسیونر بازار داخلی اتحادیه اروپا بود که در توییتر نوشت: «در اروپا پرنده تحت قوانین ما پرواز می‌کند.» ترزا کافی، وزیر محیط‌زیست بریتانیا هم در واکنش به انتقال مالکیت توییتر، نسبت به تسهیل مقررات ممیزی محتوا در توییتر و تبدیل شدن این شبکه اجتماعی به کانون نفرت‌پراکنی، ابراز نگرانی کرده بود. میخایلو پودولیاک، دستیار رییس‌جمهور اوکراین هم انتقال مالکیت توییتر را «افتادن در یک قفس جدید» توصیف کرده بود.
توییتر در طول سال‌های اخیر به عنوان یکی از سکوهای محبوب سیاستمداران و فعالان سیاسی برای اظهارنظرها و گفت‌وگو‌های علنی تبدیل شده بود. بسیاری از سیاستمداران ارشد در گوشه و کنار جهان در توییتر حساب کاربری دارند و از طریق این شبکه اجتماعی مواضع خود را اعلام می‌کنند. در این میان یکی از مشهورترین کاربران سیاسی توییتر در طول سال‌های اخیر، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا بود که حتی از این شبکه اجتماعی به عنوان محلی برای اعلام سیاست‌ها و حتی اخراج کارکنان ماسک از ابتدای تلاشش برای خریداری این شبکه اجتماعی تاکید کرده‌بود که قصد دارد برخی مقررات سخت‌گیرانه توییتر در برابر اظهارات نفرت‌پراکن را تغییر دهد، ازجمله اینکه وعده داده بود بعد از انتقال مالکیت، ممنوعیت حضور دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا را لغو کند.
ادعاهای ایلان ماسک برای تبدیل توییتر به یک مکان آزادتر و بازبینی حساب‌های کاربری تعلیق شده این نگرانی را افزایش داده است که وضعیت توییتر در مورد انتشار اطلاعات گمراه‌کننده، اخبار جعلی، نفرت‌پراکنی و آزار کاربران، بدتر شود. با این حال ایلان ماسک، شخصا معتقد است که برنامه‌هایش برای توییتر، قرار نیست این شبکه اجتماعی را به یک مکان ناامن تبدیل کند. او می‌گوید: «مهم است که تمدن آینده یک میدانگاه دیجیتال مشترک داشته باشد. البته با این وجود، توییتر قطعا نمی‌تواند یک جهنم‌دره رایگان برای همه باشد که هر چیزی را بتوان بدون هیچ عقوبتی در آن بیان کرد. علاوه بر رعایت قوانین، پلتفرم ما باید جایی گرم و پذیرا برای همه باشد.»
شرکای خاورمیانه‌ای ماسک
در کنار دیدگاه‌های شخصی ایلان ماسک، شرکای او در خرید توییتر هم جلب‌توجه می‌کنند. بخشی از پولی که برای انتقال مالکیت توییتر به ماسک تامین شده است، از عربستان سعودی و قطر می‌آیند. براساس گزارش‌ها، ولید بن طلال، میلیاردر سعودی، یک میلیارد و ۸۹۰ میلیون دلار در این معامله خرج کرده است. علاوه بر بن طلال و شرکت هلدینگ پادشاهی (المملکه)، تحت مالکیت او و صندوق ذخیره ارزی پادشاهی سعودی، شرکت هلدینگ قطر، وابسته به صندوق ذخیره ارزی امیرنشین قطر هم بخشی از پول این معامله را تامین کرده است.
عربستان سعودی هشتمین کشور جهان از نظر تعداد کاربر فعال در توییتر است و برآورد می‌شود که بیش از ۱۲ میلیون شهروند سعودی، یعنی بیش از یک‌سوم جمعیت این کشور در توییتر حساب کاربری دارند. برخلاف ایلان ماسک که مدعی آزادی‌های بیشتر در توییتر است، عربستان سعودی یکی از حکومت‌های بدنام جهان در حوزه آزادی بیان و برخورد با رسانه‌ها محسوب می‌شود. ۱۶.۹درصد از سهام شرکت هلدینگ پادشاهی ولید بن طلال، متعلق به حکومت سعودی است. شخص ولید بن طلال هم گرچه سال ۲۰۱۷ در جمع شاهزاده‌ها و ثروتمندانی بود که توسط محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در هتل ریتز-کارلتون ریاض زندانی شده بودند، اما خیلی زود بار دیگر توانسته است نظر قدرتمندترین فرد کشورش را تامین کند و خود را به عنوان یک سرمایه‌دار معتمد در عربستان سعودی به دربار ثابت کند.
نخستین اخراجی‌ها
ایلان ماسک در هفته‌های نخست تلاشش برای خرید توییتر، مدعی شده بود که مالکان این شبکه اجتماعی در مورد تعداد کاربران آن دروغ می‌گویند و به دلیل حضور گسترده حساب‌های کاربری خودکار و روبات‌ها در توییتر، قیمت واقعی این شبکه اجتماعی از قیمت اسمی آن بسیار کمتر است. او در نخستین روز کاری‌اش به عنوان مدیرعامل موقت این شبکه اجتماعی، چندین مدیر ارشد این شبکه اجتماعی را اخراج کرد.
پاراگ آگراوال، مدیرعامل، ند سیگال، مدیر مالی و ویجایا گاده، مدیر امور حقوق و سیاست‌گذاری توییتر را اخراج کرد. به گفته ماسک اینها افرادی هستند که مدت‌ها سرمایه‌گذاران توییتر را در مورد تعداد حساب‌های کاربری جعلی در توییتر فریب داده بودند. در همان روز نخست آگراوال و سیگال توسط ماموران حفاظت دفتر مرکزی توییتر در سانفرانسیسکو به خارج ساختمان هدایت شدند.
نگرانی‌های فعالان آزادی بیان و امنیت سایبری
فعالان امنیت سایبری تغییرات اخیر در توییتر را خطرناک توصیف می‌کنند. سه‌یی آکیوو، سرپرست موسسه خیریه کارزار علیه آزار آنلاین در بریتانیا با عنوان گلیچ معتقد است که برکناری گاده از مقام مدیر امورحقوقی توییتر یک گام رو به عقب است. او با انتشار پیامی در توییتر می‌نویسد: «من خیلی نگرانم که پیشرفتی که توییتر در طول ۶ سال گذشته در حوزه امنیت برداشته است در چند هفته آینده رشته شود.»
در ایالات متحده امریکا در حالی که نهادهای حقوق مدنی در مورد شدت گرفتن انتشار محتوای آسیب‌رسان در توییتر هشدار می‌دهند، جمهوری‌خواهان از تغییر مالکیت این شبکه اجتماعی ابراز خوشحالی می‌کنند. سمیه وحید، مشاور ارشد سیاست‌گذاری موسسه مدافعان مسلمانان در امریکا به گاردین می‌گوید: «ایلان ماسک گفته است که نمی‌خواهد توییتر را به جهنم‌دره‌ای رایگان برای همگان تبدیل کند، اما واقعیت این است که او با اجازه دادن به ملی‌گرایان سفیدبرترپندار نفرت‌پراکن برای بازگشت به این شبکه اجتماعی و اخراج افرادی که در توییتر جلوی انتشار محتوای نفرت‌پراکن را می‌گرفتند، عملا همین کار را می‌کند. موضوع دعوای سیاسی راست علیه چپ یا مناظره دانشگاهی در مورد آزادی بیان نیست.
مساله امنیت جمعیت‌های رنگین‌پوستان، اقلیت‌های دینی و جوامع حاشیه‌ای دیگر هستند که همین الان هم زیر حملات هستند.» پِن امریکا، کارزار مدافع متمم اول قانون اساسی امریکا (در مورد آزادی بیان) اعلام کرده است که در آستانه برگزاری انتخابات میاندورهای کنگره امریکا، شبکه اجتماعی توییتر نباید اجازه دهد که اطلاعات گمراه‌کننده و جعلی در این سکوی آنلاین تشدید شوند. سوزان نوزل، مدیر اجرایی این سازمان می‌گوید که دنبال نشانه‌هایی است که نشان بدهد ایلان ماسک «آموخته است که چگونه این پلتفرم اینترنتی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد و گاهی نتایج آن باعث مرگ و زندگی می‌شود.» او می‌گوید: «دو هفته مانده به انتخابات یک نشانگر روشن [در مورد عملکرد ماسک] این است که ببینیم آیا اجازه خواهد داد تا پرچمداران اخبار گمراه‌کننده و جعلی اجازه خواهند یافت تا آزادانه کاربران را در توییتر در مورد زمان، محل و نحوه رای دادن، گمراه کنند.»
آنجلو کاروسون، مدیر سازمان دیدبان رسانه با عنوان مدیا مترز نگران است که تغییر مدیریت توییتر «به شکل اساسی چشم‌انداز انتشار اطلاعات را تغییر دهد.» وی همچنین وقوع این تغییرات را در آستانه برگزاری انتخابات میاندورهای کنگره، نگران‌کننده ارزیابی می‌کند. کاروسون می‌گوید: «چیز زیادی نمانده است تا ماسک استانداردهای اجتماعی توییتر را جمع کند، کارکنانی را که مسوول حمایت از امنیت کاربران هستند اخراج کند و دوباره سکویی دراختیار دونالد ترامپ و دیگر حساب‌های کاربری تعلیق شده به دلیل آزار و خشونت قرار دهد و دریچه‌های سد را روی اخبار جعلی و اطلاعات گمراه‌کننده باز کند.» وی معتقد است: «به سادگی بگوییم، توییتر در حال حرکت به سمت تبدیل شدن به یک موتور قدرتمند برای افراطی‌گری است. توییتر تحت رهبری ماسک به دریاچه‌ای از نظریه‌های توطئه خطرناک، فریب‌های حزبی و آزارهای فراگیر سازماندهی شده، تبدیل می‌شود.»
در برابر این نگرانی‌ها، محافظه‌کاران امریکایی از این انتقال مالکیت استقبال کرده‌اند. روزنامه وال استریت ژورنال در سرمقاله خود می‌نویسد: «جناح چپ بر رسانه‌های امریکا سلطه دارد، اما به نظر می‌رسد به شدت از اینکه ممکن است ایلان ماسک از لحاظ سیاسی غیرجناحی باشد، نگران شده است.» فاکس نیوز هم می‌نویسد که ابراز نگرانی‌ها از سوی فعالان آزادی بیان، به دلیل این است که نگران تبدیل شدن توییتر به یک پلتفرم جناح راست هستند. فاکس نیوز از اخراج ویجایا گاده از مقام مدیر امور حقوقی توییتر حمایت کرده است و او را عامل سانسور گزارش‌ها در مورد «لپ تاپ هانتر بایدن» در آستانه انتخابات دو سال پیش امریکا توصیف می‌کند.
توییتر و ایران
به‌رغم فیلتر بودن توییتر در ایران، بسیاری از سیاستمداران ایرانی، از جمله وزرای کابینه و نمایندگان مجلس در توییتر حساب کاربری فعال دارند. خیلی از خبرنگاران ایرانی هم در توییتر فعال هستند و به صورت روزمره در مورد اخبار روز کشور محتوا منتشر می‌کنند. مشخص نیست که تغییر مالکیت توییتر تا چه اندازه در استقبال ایرانیان از این پلتفرم اینترنت اثرگذار خواهد بود.
در دولت یازدهم و دوازدهم، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت، از توییتر به عنوان یک ابزار موثر دیپلماسی عمومی استفاده می‌کرد و پیام‌های سیاسی زیادی را در آن به زبان انگلیسی و خطاب به مخاطبان غیرایرانی منتشر می‌کرد. در همان دوران، دونالد ترامپ هم از توییتر برای انتشار پیام‌های تهدیدآمیز علیه ایران استفاده کرده بود. برای مثال، ترامپ نخستین‌بار تصویری با نوشته «تحریم‌ها در راهند» را در توییتر منتشر کرده بود.
زمستان ۱۳۹۸ دو روز بعد از عملیات تروریستی دولت امریکا و ترور شهید سردار قاسم سلیمانی، ترامپ در توییتی تهدید کرده بود که اگر ایران عملیاتی علیه امریکا انجام دهد «۵۲ اثر تاریخی ایران که اهمیت ویژه تاریخی و فرهنگی دارند» هدف حمله قرار خواهد داد. توییتر در ایران در عین حال به عرصه اعتراضات مدنی و انتقادها هم تبدیل شده است. اقدام‌های توییتر همزمان با اعتراضات و ناآرامی‌ها در ایران، گاهی باعث واکنش نهادهای امنیتی و اطلاعاتی ایران شده است.
هفته گذشته، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه‌ای مشترک، به نقش توییتر در ناآرامی‌های اخیر ایران اشاره کرده بودند و در جایی با اشاره به «ده برابر کردن ظرفیت انتشار پیام برای هر کاربر در ساعت» یا ایجاد «بیش از پنجاه هزار کاربر جدید فارسی زبان با هویت‌های جعلی» در طول یک ماه، از نقش مستقیم این شبکه اجتماعی در ناآرامی‌های اخیر سخن گفته بودند. این نخستین‌بار نیست که توییتر به دخالت در مسائل سیاسی داخلی ایران متهم می‌شود. سال ۱۳۸۸ نیز در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، مقام‌های توییتر اعلام کرده بودند که بنا به درخواست وزارت خارجه ایالات متحده امریکا عملیات تعمیرات دوره‌ای را که باعث خاموشی یک روزه توییتر می‌شد به تاخیر انداخته است. به نوشته رسانه‌ها، دولت امریکا در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۸، مدعی شده بود که به دلیل «مسدود شدن رسانه‌ها و سایت‌ها در ایران» از توییتر خواسته است که این پلتفرم را به عنوان «یک ابزار ارتباطی مهم برای مردم ایران» باز بگذارد و این تعمیرات را به بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران موکول کند.
------------------------
ایلان ماسک می‌گوید: «مهم است که تمدن آینده یک میدانگاه دیجیتال مشترک داشته باشد. البته با این وجود، توییتر قطعا نمی‌تواند یک جهنم‌دره رایگان برای همه باشد که هر چیزی را بتوان بدون هیچ عقوبتی در آن بیان کرد. علاوه بر رعایت قوانین، پلتفرم ما باید جایی گرم و پذیرا برای همه باشد.»
جلو کاروسون، مدیر سازمان دیدبان رسانه با عنوان مدیا مترز می‌گوید: «چیز زیادی نمانده است تا ماسک استانداردهای اجتماعی توییتر را جمع کند، کارکنانی را که مسوول حمایت از امنیت کاربران هستند اخراج کند و دوباره سکویی دراختیار دونالد ترامپ و دیگر حساب‌های کاربری تعلیق شده به دلیل آزار و خشونت قرار دهد و دریچه‌های سد را روی اخبار جعلی و اطلاعات گمراه‌کننده باز کند.»
سمیه وحید، مشاور ارشد سیاست‌گذاری موسسه مدافعان مسلمانان در امریکا می‌گوید: «ایلان ماسک گفته است که نمی‌خواهد توییتر را به جهنم‌دره‌ای رایگان برای همگان تبدیل کند، اما واقعیت این است که او با اجازه دادن به ملی‌گرایان سفیدبرترپندار نفرت‌پراکن برای بازگشت به این شبکه اجتماعی و اخراج افرادی که در توییتر جلوی انتشار محتوای نفرت‌پراکن را می‌گرفتند، عملا همین کار را می‌کند.» (روزنامه اعتماد)