(تصاویر) کشف نخستین اسب‌سواران جهان!

اسب‌سواران باستانی بخشی از فرهنگی بودند که به نامِ «یامنایا» شناخته می‌شود. یامنایا، گروهی از مردمانِ نیمه-عشایر بود که سراسر اروپا و غرب آسیا را درنوردیدند و باعثِ پیش‌رویِ خانواده زبانِ هندواروپایی شدند. این یافته‌ها فرضیه‌ای که می‌گوید اسب نقشِ جدایی‌ناپذیری در توسعه این گروه و بنابراین گسترشِ زبان هندواروپایی داشت را تقویت می‌کند.

تحلیل‌های جدید از مطالعه ۲۱۷ اسکتِ انسان که از استِپ‌های پونتیک-کاسپین به دست آمده‌اند، حاصل شده است. استپ‌های پونتیک-کاسپین، ناحیه‌ای جغرافیایی است که تقریباً از بلغارستان تا قزاقزستان را در بر می‌گیرد. محققان ده‌ها سال بر سر اینکه اسب‌ها چه زمانی اهلی شدند، با هم اختلاف نظر داشتند.

در قزاقستان، اسکلت‌های ۵۰۰۰ ساله اسب با آثاری از پوشش روی دندان‌ها پیدا شده که می‌تواند بقایای افسار باشد. نواحی‌ای از این ناحیه نیز آثاری از نرده‌کشی پیدا شده که احتمالاً برای محصور کردنِ چراگاهِ اسب‌ها استفاده می‌شده است.

در همین دوران، آثاری از پپتید‌های شیر اسب روی پلاک‌های دندانیِ مردمان روسیه پیدا شده است. مهم‌تر‌ازآن، انفجارِ جغرافیاییِ فرهنگی یامنایا ـ که ظرفِ فقط یک یا دو قرن ۴۵۰۰ کیلومتر گسترش پیدا کرد ـ پیشنهاد می‌دهد که اسب‌ها در حمل‌ونقل به این مردمان کمک می‌کرده‌اند.

اما تاکنون شواهد مستقیمی که نشان دهد فرهنگ یامنایا اسب‌ها را اهلی می‌کردند، پیدا نشده بود.

بنابراین باستان‌شناسان، مارتین ترامن از دانشگاه هلسینکی در فنلاند و همکارانش داده‌هایی از ویژگی‌های تشخیصیِ ۶ اسکلت که را که در مجموع دچار وضعیتی به نامِ «سندروم اسب‌سوار» بودند گردآوری کردند. ازآنجایی که استخوان یک بافت زنده است، به فشاری که به روی آن وارد می‌شود واکنش نشان می‌دهد. اسب‌سواریِ طولانی‌مدت به ستون فقرات آسیب وارد می‌کند و باعثِ تحلیل‌رفتنِ آن می‌شود، اما می‌تواند تغییراتِ ظریف‌تری را در پا‌ها و استخوان لگن نیز ایجاد کند.

ترامن و همکارانش کشف کردند که نیمی از ده‌ها اسکلتی که در ۳۹ محوطه باستانی در سراسر اروپای شرقی پیدا شده بودند، دچار سندروم اسب‌سوار بودند.

از آن مهم‌تر آن‌ها بسیار مطمئن هستند که ۵ اسکلت پیدا شده به افرادی از فرهنگِ یامنایا تعلق دارد که احتمالاً با اسب از مکان‌هایی که امروزه رومانی، بلغارستان و مجارستان نامیده می‌شود، آمده‌اند. آن‌ها در مقاله‌شان نوشته‌اند: «یافته‌های ما سندی قوی است که نشان می‌دهد اسب‌سواری از ۳۰۰۰ سال قبل‌ازمیلاد در میانِ فرهنگ یامنایا رواج داشته است.»

بریجیت بولِر، باستان شناس از دانشگاه وین، که سال‌ها درباره سندروم اسب‌سوار تحقیق کرده است می‌گوید که «هرچند این کشف او را هیجان‌زده کرده است»، اما نگرانِ «تواناییِ این محققان در اندازه‌گیریِ تغییراتی است که اسب‌سواری به استخوان‌های لگن وارد کرده است؛ زیرا استخوان‌ها در وضعیتِ خوبی پیدا نشده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «ازآنجایی که دو ویژگی که برای سندروم اسب‌سوار مهم است در این استخوان‌ها مشاهده نشده است، بهتر است که با احتیاط درباره این مسئله اظهار نظر شود.»

ترامن توضیح می‌دهد: «بسیاری از استخوان‌ها در وضعیتِ بسیار نامطلوبی پیدا شدند که تشخیصِ سندروم اسب‌سوار را سخت می‌کند. اما ما حدس می‌زنیم که ۳۰ درصد از استخوان‌ها متعلق به مردانی از فرهنگ یامنایا بودند که مرتب اسب‌سواری می‌کردند.»

شِوان ویلکین، باستان‌شناسِ زیست‌مولکولی از مؤسسه پزشکی تکاملی در دانشگاه زوریخ، نیز می‌گوید: «این یافته‌ها درباره فرهنگ یامنایای جالب است، اما ما را شگفت‌زده نکرده است. ازآنجایی که آن‌ها خیلی سریع و در وسعتِ جغرافیایی گسترده ژن‌های خودشان را گسترش داده‌اند، پس حتماً این اتفاق را با کمکِ جابه‌جایی به واسطه اسب‌ها انجام داده بودند، چون غیرازاین امکان نداشته است.»

بااینکه اسکلت‌های مردمانی با سندروم اسب‌سوار به ندرت پیدا می‌شود، اما تعیین هویتِ آن‌ها توسطِ باستان‌شناسان اطلاعات تازه‌ای درباره چگونگی زیست در استپ‌های شرقی در حدود ۵۰۰۰ هزار سال قبل به ما می‌دهد.

ترامن می‌گوید: «فعلاً می‌دانیم که به‌نظر می‌رسد که اسب‌سواری فعالیتی مردانه و احتمالاً مرتبط با دامداری بوده است و آموزش اسب‌سواری احتمالاً خیلی زود آغاز می‌شده است.»

منبع: راهنماتو