خانواده های در شرایط طلاق باید مشاوره های تخصصی بگیرند

در سال 95 طرح مداخله در طلاق با هدف کاهش طلاق های توافقی و آسیب های ناشی از طلاق بر بنیان خانواده ها با همکاری سازمان بهزیستی کشور و معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه، در شهرهای با جمعیت بیش از 50هزار نفر به اجرا درآمد و سامانه «تصمیم» ایجاد شد. حالا بیش از 7 سال از فعالیت این سامانه می گذرد. اما این سامانه تا چه حد در کاهش طلاق موثر بوده است و چه تعداد از زوجین با بهره مندی از خدمات این سامانه به زندگی برگشته اند؟ دکتر معصومه توکلی، مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور،با اشاره به اینکه طی سال گذشته حدود 820 هزار جلسه مشاوره برای 185 هزار زوج متقاضی طلاق ارائه شده است، می گوید: از این تعداد، 21، 7 درصد زوجین متقاضی طلاق به مرحله سازش رسیده و به زندگی زناشویی بازگشته اند.وی می افزاید: «طی 6 ماهه اول سال جاری بیش از 100 هزار زوج در سامانه «تصمیم» ثبت نام کرده اند و تاکنون 330 هزار جلسه مشاوره و خدمات روانشناسی برای آنان برگزار شده است. با ارائه خدمات مشاوره و روانشناسی در قالب سامانه تصمیم، 20.3 درصد از این افراد سازش کرده و براساس گزارش ها به زندگی مشترک بازگشته اند.» دکتر توکلی در پاسخ به این سوال که عمده مشکلات زوجین متقاضی طلاق مربوط به چه موضوع هایی است، می گوید:«مهارت های ناکافی زوجین برای برقراری تعامل مناسب با همسر و نداشتن آگاهی از مهارت های حل تعارض، از عمده مشکلات زوجین محسوب می شود.»اما آیا وقتی زوجی از طلاق منصرف می شوند و تصمیم می گیرند به زندگی برگردند، نیازی به دریافت خدمات روانشناسی ندارند و به حال خود رها می شوند؟ توکلی می گوید: «کسانی که از طلاق منصرف می شوند می توانند مجددا از مشاوره بهره مند شوند ولی این مشاوره ها دیگر در قالب فرایندهای حتمی سامانه تصمیم نیست و خودشان در این رابطه تصمیم خواهند گرفت. توصیه ما این است که این زوجین حتما جلسات مشاوره را ادامه دهند تا به سازش پایدار دست یابند.» شکی نیست که یکی از مهمترین دلایل انصراف زوج ها از ادامه مشاوره، هزینه های سنگین جلسات مشاوره است.مدیر کل مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه حق الزحمه مشاوره تابع قیمت هایی است که هیات وزیران هر سال اعلام می کند، می گوید: «بر این اساس هر جلسه مشاوره 45 دقیقه ای برای مشاور دارای تحصیلات فوق لیسانس معادل 230 هزار تومان و برای مشاور دارای تحصیلات دکتری 270 هزار تومان است.
البته سازمان بهزیستی برای بهره مندی افراد بی بضاعت از این خدمات، هزینه این جلسات را برای این افراد در قالب یاری برگ پرداخت می کند.»توکلی خاطرنشان می کند: «جلسه اول خدمات مشاوره و روانشناسی در قالب سامانه تصمیم به صورت رایگان برای زوجین برگزار می شود. طی سال گذشته 185 هزار جلسه رایگان غربالگری زوجین ارائه شد. همچنین برای 10 درصد از مراجعان که بضاعت مالی برای پرداخت هزینه های جلسات مشاوره طلاق نداشتند، چهار جلسه مشاوره به صورت رایگان ارائه شد. این در حالی است که در سال گذشته 30 میلیارد تومان یارانه از سوی بهزیستی برای جلسات غربالگری و مشاوره زوجین نیازمند، هزینه شده است.» این سامانه در شهرهایی با جمعیت بیش از 50 هزار نفر فعال است. توکلی درباره ارائه خدمات به مردم در شهرهایی با جمعیت کمتر از 50 هزار نفر می گوید: «سازمان بهزیستی آمادگی کامل برای توسعه خدمات به شرط فراهم آمدن منابع لازم را دارد. در حال حاضر نیز از ظرفیت های دیگر سازمان بهزیستی در این شهرستان ها برای ارائه خدمات استفاده می شود.» مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور تاکید می کند: «تصمیم هایی مثل طلاق، کیان خانواده را با تلاطم های عمیقی مواجه می کند که نحوه برخورد مناسب و کم خطر با آن، مستلزم بهره مندی از مشاوره های افراد متخصص و توانمند است. بنابراین خانواده هایی که در شرایط طلاق قرار می گیرند باید مشاوره های تخصصی دریافت کنند تا بحران های بعدی کمتری را تجربه کنند و بتوانند بعد از آن نیز تعادل لازم را در زندگی و روابط با فرزندان به دست آورند.»توکلی در توضیح روند فعالیت سامانه تصمیم و نحوه ارجاع متقاضیان طلاق توافقی به این سامانه می گوید: «در حال حاضر سامانه اینترنتی تصمیم ارائه دهنده انواع خدمات ثبت نام طلاق توافقی برای مراجعه به مراکز ارزیابی روانی و سایر مراحل انجام طلاق توافقی است.زوجین برای دریافت مشاوره در ابتدا باید به سایت زمان مراجعه کنند و بعد از انتخاب زمان مشاوره، واحد ارزیابی روانی و اجتماعی برای آنها مشخص می شود.
در نهایت یک جلسه غربالگری روانی و اجتماعی با حضور تیمی متشکل از روانشناس، مددکار، مشاوره حقوقی و مذهبی برگزار و ارزیابی لازم انجام می شود. پس از آن به مرکز مشاوره ارجاع داده می شوند. پس از ارزیابی روانی و اجتماعی، زوجین تصمیم می گیرند که ادامه فرایند تخصصی مشاوره را در کدام مرکز انجام دهند. لازم به ذکر است که زوجین حداقل از چهار جلسه مشاوره به مدت 45 دقیقه بهره مند می شوند و درنهایت نتایج جلسات ثبت و به دفاتر پیشخوان ارسال می شود تا در اختیار قاضی پرونده قرار گیرد.» در فضای مجازی تبلیغات زیادی به چشم می خورد که در کمترین زمان ممکن و بدون حضور در جلسات مشاوره فقط با یک تلفن به فلان موسسه حقوقی می توانید به راحتی از یکدیگر جدا شوید. این در حالی است که مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور معتقد است: «جلسات مشاوره اجباری زوجین گاهی تا پنج جلسه هم ادامه پیدا می کند.»اگر بنا به گفته های مدیر کل دفتر مشاوره سازمان بهزیستی کشور جلسات مشاوره اجباری است پس چطور برخی افراد و موسسات آن را به اصطلاح دور می زنند و تن به مشاوره نمی دهند؟

دکتر توکلی می گوید: «به هر حال این سامانه امکانی است که دولت فراهم کرده تا وقتی افراد می خواهند تصمیم سرنوشت سازی برای زندگی خود بگیرند حتما با افراد متخصص مشورت کنند. این واقعا شرایط ایده آلی است و لازمه اجرای درست آن هم ترغیب کردن مردم برای افتادن در این روند است. اینکه حالا برخی افراد از روی خشم یا ناآگاهی از این موضوع استقبال نمی کنند در واقع به خودشان آسیب می زنند و خودشان را از این امکان محروم می کنند. از نظر ما این موارد تخلف است و هر کسی با این موارد مواجه شد باید بلافاصله به بهزیستی اطلاع دهد تا ما با شدیدترین شکل با آن مرکز و کسی که این کار را انجام می دهد، برخورد کنیم. هرچند این تخلفات بسیار نادر است ولی اگر مردم اطلاع دهند قطعا برخورد خواهیم کرد.» مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی در پاسخ به این سوال که «گاهی روابط زوجین آنقدر پر تنش است که بیم جان آنها یا فرزندان شان وجود دارد، تصور نمی کنید طی کردن روند جلسات مشاوره به آسیب بیشتری ختم شود،» می گوید: «خوشبختانه تعداد پرونده هایی که به مراکز ارجاع می شود، زیاد نیست. بنابراین مواردی که روابط اینقدر پرتنش باشد خیلی محدود است ولی با این همه جلسه اول جلسه غربال است و همه این موارد به طور دقیق مورد ارزیابی قرار می گیرد. اگر بحث تهدید جانی باشد یا مدارک قوی و مستندی داشته باشیم که بیم جان زوجین می رود، مستقیم مرجع قضایی را در جریان قرار می دهیم و زوجین به آنها معرفی می شوند.
تمام تلاش ما بر این است که افراد حتما در جلسات مشاوره حضور پیدا کنند. وی با بیان اینکه هر کسی بخواهد برای طلاق اقدام کند باید از طریق سایت زمان وارد سامانه تصمیم شود، درباره عدم حضور یکی از زوجین می گوید: ما فقط مقام مشورتی داریم، ما مرجع قضایی نیستیم. موظفیم طبق شیوه نامه هایی که وجود دارد افراد را به حضور در جلسات مشاوره ترغیب کنیم. اگر فرد به هیچ عنوان حاضر نشود، در برگه نهایی که اعلام نظر است می نویسیم که زوج یا زوجه در جلسات حاضر نشده است و این را به دفتر پیشخوان قضایی اطلاع می دهیم و قاضی تصمیم نهایی را می گیرد.