عقل و منطق

عقل و منطق
عقل و منطق، آدمی را مشربی
حق و انصاف، هر لبی را مطلبی
چاره مشکل به دست عقل ماست
صورت حالت به منطق، نقل ماست
ای که گویی عقل، تیمار سر است
این بدان بی عقل بشر،گاو نر است
عقل چو شیری درنوردد هر خیال
گر نبردش خطّ عقل باشد روال
عقل در صبر و عبادت حاضر است
شهوت و قدرت به دستش لاغر است
فلسفه بر عقل، تکلّم گر بَرَد
بر حسابش عقل، تعلّم در بَرَد
پس مگو عقل، فلسفه را هاون است
آب را در هاونی کوبیدن است
وصف عقل و فلسفه هیچش مگو
جان عقل را بی سبب با نیش مگو
عقل به جنگ جهل چو رستم یل شود
جهل چو سهراب از خیال در گل رود
گوش به پند عقل، کلام ار نشنود
بی حساب عقل، دوان چون خر رود
مر نمک را شوری اش، معلول بُوَد
عقل چو گفتی فلسفه، معقول بُوَد
عقل در کلّ و جهان سی جزء بُوَد
عقل کلّ این جهان بی جزء بُوَد
گر خیال در قید عقل آورد کسی
آن خرد آید به جانش بس بسی
لب فروبند زین عیان از نقل بیش
گرچه خرج هر بیان، است عقل بیش
عقل،خود در اعتدالی روشن است
اعتدالِ حال و قالش جوشن است
عقل بر نفس می بَرَد داستان‌ها
ابتذالش چند ببست ریسمان ها
هر دلیل در فلسفه، تاجِ سر است
فلسفه را هر سخن، کاجِ بَر است
جان برهان بر کسی،پوشیده نیست
هر کسی کاری کند، کوشیده نیست
علّت از معنی به صورت می شود
هر دلیل از صورتش، معنی شود
هر پیام عقل ، نیامی استوار
در نیام عقل، دو خنجر بر سوار
خنجری را دست در بندی سپارد
پنبه بندِ خوش زبانی به ز کارد
از سر هر بند، سرایی باز کرد
هر سرا در راه شهری راز کرد
شهر منطق، شد حیاط فلسفه
کسب عبرت نیست جواب مغلطه
فلسفه در عقل، چرایی می کند
حالِ عقل را بس هوایی می کند
عقلِ جان روی و، سرش فرقان بُوَد
هر دلیل جان، درش از آن بُوَد
حاصل این کارِ عقل شد فلسفه
بحث و دعوا بر سرش، بُد تخطئه
آدمی از غش، جوابی لاک کرد
سارق این جمع، سری را خاک کرد
فلسفه چون هندسه،قلب قالب است
مطلب روشن چون آرند،جالب است
مغلطه در گوش خر،گو عرعر است
عرعر هر خر، خران را مرمر است
بار کج گفتند به منزل راه نیافت
شرح این دفتر ز(صافی) کاه نبافت
مر جهان بر عقل کل یک معنی بایست
هر بیان از فلسفه چند جمله شایست