بمباران اطلاعاتی یکی از شیوه‌های عملیاتی رسانه‌های بیگانه

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری سلامت(طبنا)،برنامه امواج شبهه در گفت‌وگو با دکتر داود نعمتی انارکی (کارشناس ارتباطات و عضو هیئت‌علمی دانشگاه صداوسیما) و دکتر نیما مهدیان (فعال رسانه‌ای و مدرس مدیریت استراتژیک) به بررسی مهندسی هیجانات تا هیجان سازی‌های ترکیبی مخاطب توسط رسانه‌های بیگانه پرداخت.

وظیفه ذاتی رسانه‌ها انتخاب سوژه است

محمود شهیدی - کارشناس مجری: رسانه‌های بیگانه با چه شگردهایی و رویکردهایی سعی دارند تا افق نگاه مخاطب را کوتاه کرده و چگونه نگاه عقلانی و راهبردی مخاطب را نسبت به تحولات داخلی کشور از بین می‌برد؟ و با چه روش‌هایی از موضوعات ترکیبی یا ترکیب سوژه‌ها و سوژه‌پردازی به اهداف خود در زمینه تأثیرگذاری بر ذهن مخاطب می‌رسند؟

داود نعمتی انارکی کارشناس ارتباطات و عضو هیئت‌علمی دانشگاه صداوسیما دراین‌خصوص پاسخ داد: وظیفه رسانه‌ها انتخاب سوژه‌های مختلف و حتی سوژه‌سازی با هدف تولید محتوا برای مخاطب است. هیچ رسانه‌ای را نمی‌توان یافت که سوژه‌یابی یا سوژه‌سازی را مدنظر نداشته باشد و این یکی از وظایف ذاتی یک رسانه به شمار می‌آید.

وی افزود: با بررسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه می‌توان به این نتیجه دست‌یافت که این رسانه‌ها، سوژه‌هایی را انتخاب می‌کنند که موردتوجه جامعه هدف باشد. آنها نیاز جامعه هدف را مورد بررسی قرار می‌دهند و حتی به خلق نیاز در جامعه برای تولید سوژه می‌پردازند. به طور مثال اختلاس اخیر در خصوص چای دبش به دلیل داشتن اهمیت فراوان در جامعه سبب می‌شود تا یک رسانه برای تولید محتوا به آن بپردازد و بدین ترتیب با ارسال کد به مخاطب پیام خود را برساند.

بازخورد مخاطب باید توسط رسانه‌های داخلی پیگیری شود

نعمتی اضافه کرد: بررسی بازخورد مخاطب یکی از نکات مهمی است که می‌بایست توسط رسانه‌های داخلی پیگیری شود که متأسفانه دراین‌رابطه دچار ضعف هستیم. اگر بازخورد مخاطب مثبت بود و بر ذهن مخاطب نشسته باشد این رویه استمرار پیدا خواهد کرد و اگر بازخورد مخاطب منفی باشد و موردتوجه مخاطبان قرار نگرفته باشد، تغییر رویه داده خواهد شد و کدهای پیام تغییر می‌یابد تا اثرگذاری خود را بر مخاطب بگذارند.

این کارشناس ارتباطات همچنین گفت: به‌طورکلی رسانه‌ها با بهره‌گیری از شیوه‌ها و تکنیک‌های مختلف تلاش می‌کنند تا پیام خود را به مخاطب و جامعه هدف خود منتقل سازند.

تکنیک اقناع بر پایه استدلال و عقلانیت شکل می‌گیرد

محمود شهیدی - کارشناس مجری: رسانه‌های بیگانه از مدل اقناعی برای نسل Z چگونه استفاده می‌کنند؟

نعمتی اظهار داشت: چیزی که ما به‌عنوان متقاعدشدن (persuasion) از آن یاد می‌کنیم به شکل‌های مختلفی می‌تواند انجام شود که یکی از آنها اقناع است که استدلال و عقلانیت مخاطب را درگیر می‌کند. یکی دیگر از شیوه‌های متقاعدسازی، ترغیب است که در این روش حس مخاطب درگیر می‌شود و روش دیگر در بحث متقاعدسازی، القاء کردن است که این روش مبتنی بر ترس است. این تکنیک‌هایی است که همه رسانه‌ها از جمله رسانه‌های داخلی نیز از آن بهره می‌گیرند.

بمباران خبری و مخاطب رها شده!

نعمتی همچنین دررابطه‌با بمباران خبری به‌عنوان یکی دیگر از تکنیک‌های رسانه‌های بیگانه گفت: در دنیای امروز به‌خصوص در رسانه‌های مختلف از جمله رسانه‌های جریان اصلی و نوین این اتفاق در جریان است. در بمباران خبری یا در واقع رسانه‌ای که به حجم زیادی از اطلاعات و تولید خبر می‌پردازد سه جزء از شخصیت مخاطب از جمله جزء شناختی، جزء تأثیرگذاری و جزء کرداری او را درگیر می‌کند.

وی در مورد این اجزاء توضیح داد: در جزء شناختی، رسانه با بمباران خبری و انتشار حجم زیادی از اطلاعات سعی می‌کند تا اطلاعات درست و نادرستی را در اختیار مخاطب قرار بدهد و با بهره‌گیری از تکنیک‌های مختلف به هضم اطلاعات به مخاطب کمک می‌کند. وقتی جزء شناختی شکل بگیرد مخاطب وارد مرحله تأثیرگذاری می‌شود. در این جزء مخاطب تأثیرپذیر می‌شود و حس او درگیر می‌شود. پس از آن مخاطب وارد جزء کرداری می‌شود که این مرحله در رفتار، نگرش و گفتار مخاطب پدیدار شود. در واقع در بمباران خبری این اتفاقات می‌افتد و این مسئله‌ای است که می‌بایست رسانه‌های داخلی به آن توجه داشته باشند؛ بنابراین؛ به‌هیچ‌وجه نباید مخاطب را پس از بمباران خبری رها کنیم.

رویدادها و سه منطقه مهم

وی با مدد گرفتن از یک تئوری ارتباطی به این موضوع اشاره کرد که رویدادهای مهم دارای سه منطقه اجماع، ممنوعه و اختلاف مشروع است و گفت: منطقه اجماع، منطقه‌ای است که همه پذیرفته‌اند و همگان بر عملی که رخ‌داده است اجماع دارند. منطقه ممنوعه، برحسب مسائل اخلاقی و امنیتی است و این امر در تمام رسانه‌های دنیا وجود دارد. دررابطه‌با منطقه اختلاف مشروع می‌توان گفت که رسانه‌هایی که در برنامه‌های گفتگو محور خود، دیدگاه‌های مختلفی را مطرح می‌کنند به این منطقه ورود پیدا می‌کنند. این منطقه برای رسانه اعتبار به وجود می‌آورد. در این منطقه با ارائه دو یا سه دیدگاه مختلف در یک برنامه یک موضوع را با زوایای مختلف موردتوجه قرار می‌دهند و از طرفی مجری برنامه نیز سعی می‌کند باظرافت خاصی و به طور غیرمستقیم دیدگاهی که نزدیک‌تر است را مدیریت کرده و به سمت دلخواه هدایت کند.

وی اضافه کرد: رسانه‌ها با تکنیک‌های مختلفی از جمله تکنیک واهمه افکنی، ابهام‌آفرینی، شایعه و... برای تأثیرگذاری بر مخاطب برای رسیدن به اهداف بهره می‌گیرند.

رسانه‌های بیگانه بر هیجانات نسل حاضر مانور می‌دهند

محمود شهیدی - کارشناس مجری: با نگاهی به بحث کدها در پیام رسانه‌های بیگانه به طور مثال پیرامون موضوع چای دبش در به‌کارگیری واژگانی مانند فساد سیستماتیک می‌توان به این نتیجه دست‌یافت که رسانه‌ها از آن برای تأثیرگذاری بیشتر بهره گرفته‌اند. نه‌تنها در خصوص موضوعات چای دبش و مسائل اقتصادی بلکه در زمینه‌های حقوق بشری، مسائل فرهنگی و سیاسی و بین‌المللی ایران نیز این تلاش برای سیستماتیک جلوه‌دادن یک آسیب به‌وضوح دیده شده است. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نیما مهدیان فعال رسانه‌ای و مدرس مدیریت استراتژیک اظهار داشت: رسانه‌های بیگانه بر اساس بهره هوشی تحریریه خود به استخدام واژه‌ها می‌پردازد و با چینش آنها در کنار هم اهداف رسانه خود را تأمین می‌کند. اگر اکنون در رسانه داخلی شاهد ریزش مخاطب هستیم شاید به این دلیل باشد که در سازمان صداوسیما هنوز ادبیات مورداستفاده صفت است و تحلیل و تفسیر خبر انجام می‌شود.

بمباران اطلاعاتی با هدف ناامید کردن مردم یکی از تکنیک‌های رسانه‌های بیگانه

وی درباره عملکرد رسانه‌های بیگانه گفت: رسانه‌های بیگانه در اصل بر هیجانات نسل حاضر مانور می‌دهند. بهره‌گرفتن از بمباران اطلاعاتی با هدف ناامید کردن مردم یکی از تکنیک‌های رسانه‌های بیگانه است. با پخش خبر اول وقتی مخاطب واکنش نشان می‌دهد به این معناست که متوجه آن خبر شده و به فراخور آن عکس‌العملی از خود نشان می‌دهد؛ بنابراین با پخش خبر دوم مخاطب تخلیه می‌شود و با پخش خبر سوم مخاطب فقط گوش می‌دهد و با خبر چهارم مخاطب به‌طورکلی ناامید می‌شود، بدین شکل مردم بی‌تفاوت می‌شوند.

مهدیان خاطرنشان کرد: متأسفانه پایگاه‌ها و بنگاه‌های خبری موثق و محبوب در نزد مخاطب و موازی با زبان رسمی که در بزنگاه‌ها بتواند به حکومت کمک کند، نداریم.

این فعال رسانه‌ای به دو تکنیک مغالطه و اباحه‌گری که در رسانه‌های بیگانه بسیار از آن استفاده می‌شود، اشاره کرد و گفت: تکنیک مغالطه به دلیل اینکه بر پایه استدلال است می‌توان آن را زیر مجموعه تکنیک اقناع‌کردن بدانیم. تکنیک مغالطه دارای بیش از ۴۰ تکنیک است که ورای سفسطه است. روش دیگر اباحه‌گری است که تأثیر و تخریب آن نسبت به تکنیک‌های دیگر در گذشت زمان بسیار بیشتر است. به طور مثال موضوعی که تابه‌حال تابو بوده را به هر طریقی شکسته می‌شود؛ مانند مسئله حجاب که دارای ریشه ۳ هزارساله است این موضوع را مورد هدف قرار می‌دهند و آن را مباح می‌سازند.

چگونه خبر واقعی را از شایعات تشخیص بدهیم؟

وی به سه راهکار برای تشخیص خبر درست از نادرست اشاره کرد و گفت: یک؛ هر خبری که به مخاطب می‌رسد باید به دنبال منبع خبر باشد. رسانه‌های بیگانه در بسیاری موارد از عناوینی مانند گفته می‌شود، بنا بر گفته یک منبع آگاه و یا بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند، استفاده می‌کنند. درحالی‌که منبع خبر باید مشخص و موثق باشد. دوم؛ ارائه خبر بدون سند یکی دیگر از راه‌های تشخیص خبر کذب است. سوم؛ دردسترس‌بودن آن پایگاه خبری برای مراجعه قضایی است تا اگر خبر کذبی به‌واسطه آن پایگاه منتشر شود مخاطب بتواند، به دادگاه رسانه شکایت کند و پیگرد قانونی داشته باشد.

گفتنی است؛ برنامه «امواج شبهه» گفتگویی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی و رفتارشناسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه است که با هدف روشنگری و افشای تکنیک‌های رسانه‌ای است، روزهای یکشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبکه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳,۵ مگاهرتز پخش می‌شود.