ایرانسل و همراه اول متعلق به چه کسانی هستند؟

پس از افزایش قابل توجه تعرفه اینترنت در کشور، انتقادات گسترده‌ای در سطح جامعه نسبت به خدمات دو شرکت تلفن همراه مطرح شد. عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات وعده داد که با تخلفات احتمالی اپراتور‌های تلفن همراه و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی برخورد خواهد شد.

معاون او امیر لاجوردی رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم با تکرار وعده‌های وزیر در توییتی اظهار کرد که با اپراتور‌های خاطی «حتماً برخورد خواهد شد». در ایران شرکت‌های متعلق به بخش خصوصی واقعی حق تاسیس اپراتور تلفن هراه را نیافته‌اند و دو مجموعه اپراتور، متعلق به بخش دولتی و شبه‌دولتی هستند. پرسش این است که با توجه به نفوذ و قدرت سهامداران اصلی ایرانسل و همراه اول و درهمتنیدگی آن‌ها و مدیرانشان با ساختار دولت، ادعای برخورد با تخلفات اپراتور‌ها تا چه میزان با واقعیت منطبق است؟

۸۹.۸۳ درصد از سهام شرکت همراه اول متعلق به شرکت مخابرات ایران است. سهامدار اصلی شرکت مخابرات ایران نیز کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین است، اعتمادمبین در ابتدا از سه شرکت «شرکت شهریار مهستان» و «شرکت سرمایه‌گذاری توسعه اعتماد» متعلق به بنیاد تعاون سپاه و «شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران» متعلق به ستاد اجرایی فرمان امام تشکیل شد. این شرکت‌ها در استان‌های تهران و خراسان قرار دارند. در ۵ مهر سال ۱۳۸۸، این کنسرسیوم ۵۱ درصد از سهام شرکت مخابرات ایران را به ارزش ۷۸۰۰ میلیارد تومان و به صورت اقساط خریداری کرد.

پس از آنکه اعتمادمبین رسماً از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شد، روابط عمومی بنیاد تعاون سپاه در اطلاعیه‌ای خبر از فسخ این قرارداد در راستای تدابیر ستاد کل نیرو‌های مسلح داده و اعلام کرده که سهم خود از این کنسرسیوم را واگذار کرده است. مهرداد بذرپاش، وزیر فعلی راه و شهرسازی مدتی مدیریت عاملی این کنسرسیوم را برعهده داشت. در نهایت عمده سهام اعتمادمبین در اختیار ستاد اجرایی فرمان امام قرار گرفت و این نهاد شبه‌دولتی را به سهامدار اصلی شرکت همراه اول بدل کرد.

سرمایه‌گذاری مهر اقتصادمبین، دیگر سهامدار همراه اول محسوب می‌شود، در این مجموعه شرکت ارتباطات سیار ستاد و ستاد اجرایی فرمان امام به عنوان سهامدار حضور دارند.

شرکت گسترش الکترونیک تدبیر ایران متعلق به گروه اقتصادی تدبیر از دیگر زیرمجموعه‌های ستاد اجرایی فرمان امام، دیگر شرکتی است که در هیئت مدیره همراه اول یک صندلی را در اختیار خود گرفته است؛ بنابراین سهامدار عمده و اصلی شرکت همراه اول در اساس ستاد اجرایی فرمان امام محسوب می‌شود، رئیس پیشین این مجموعه بزرگ اقتصادی در حال حاضر معاون اول رئیس جمهور است.

ایرانسل که با نام ام‌تی‌ان ایرانسل دومین اپراتور تلفن همراه و بزرگترین اپراتور دیتا در ایران نیز شناخته می‌شود، دیگر شرکت خدمات ارتباطی کشور است که در سال ۱۳۸۴ با سرمایه‌گذاری مشترک گروه ام‌تی‌ان آفریقای جنوبی راه‌اندازی شد. در ابتدا قرار بود که ۷۰ درصد سهام این مجموعه به شرکت خارجی تعلق گیرد، اما با مخالفت مجلس شورای اسلامی، شرکت گسترش الکترونیک ایران به سهامدار اصلی ایرانسل بدل شد.

با توجه به توسعه تحریم‌ها و مشکلات سرمایه‌گذاری خارجی در ایران از جمله تحریم شرکت گسترش الکترونیک، شرکت ام تی ان آفریقایی جنوبی در روز پنج‌شنبه ۱۶ مرداد ۱۳۹۹، اعلام کرد، برای عبور از بحران کرونا قصد دارد تا طرح و برنامه فعالیت‌های خود را ساده‌تر کرده و با خروج منابع خود از خاورمیانه، فعالیتش را به آفریقا محدود کند. در نتیجه، بیشتر سهام ایرانسل در اختیار شریک شبه‌دولتی ایرانی قرار گرفت.

بیشتر سهام شرکت گسترش الکترونیک ایران در اختیار بنیاد مستضعفان و وزارت دفاع قرار دارد، در سال ۱۴۰۱ زمزمه‌هایی مبنی بر خروج بنیاد مستضعفان از این شرکت در بازار بورس شنیده شد، امری که در نهایت عملی نشد. بر اساس صورت‌های مالی بنیاد مستضعفان، منتشر شده در سال ۱۳۹۵، ایرانسل سودده‌ترین شرکت متعلق به این بنیاد محسوب می‌شود.

دولت جمهوری اسلامی نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم (سهام عدالت) در اپراتور‌های تلفن همراه سهیم است.