تشیع و قدرت در ایران - جلد 2

از مظفرالدین شاه تا سقوط قاجار (دوران انقلاب مشروطیت)

از پیشگفتار:
این کتاب بررسی دنباله مطالبی است که وعده انتشار آن را در جلد گذشته داده بودم. چهارچوب زمان مطالعاتی آن بیست و نه سال و شش ماه می باشد که از تاریخ قتل ناصرالدین شاه شروع (۱۱ اردیبهشت ۱۲۷۵) و به خلع احمد شاه ختم میگردد (۹ آبان ۱۳۰۴).
اگر چنانچه واقعه انقلاب اسلامی را کنار بگذاریم، این سالها بحرانی ترین دوران تاریخ اخیر کشور ما به شمار می رود زیرا که پیدایش و اضمحلال (عملی) مشروطیت ما در این دوره به وقوع پیوسته است.
همانگونه که در متن کتاب مطرح شده است، پیروزی مردم در انقلاب تنباکو، عدم تعادل قدرت بین شاه و مردم را بهم زد و ایرانیان دریافتند که اگر اتحاد بکنند و به فراهم کردن تشکیلات و رهبری مبارزات نائل آیند، می توانند اراده خویش را به فرمانروایان خودکامه کشور تحمیل نمایند. پس از مرگ ناصرالدین شاه، سیاست غلط دوران وی با ابعاد گسترده تر آن همچنان بوسیله دولت های مظفرالدین شاه ادامه یافت و موجب افزایش نارضایتی مردم کشور گردید و این امر زمینه یک مبارزه مردمی بر علیه حکومت را فراهم ساخت. روحانیان بطور سنتی در راس این مبارزه قرار گرفتند و روشنفکران و ترقی خواهان نیز برنامه یک انقلاب را پایه ریزی کردند. سستی و رافت فطری شاه و بویژه احترام فوق العاده وی نسبت به روحانیت از یک عکس العمل خشونت بار و خونین دولت جلوگیری کرد و مرحله اول انقلاب مشروطیت به ثمر رسید. مرحله دوم انقلاب با بمباران مجلس بوسیله محمد علی شاه (۲ تیرماه ۱۲۸۷) شروع شد
و با فتح تهران (۲۲ تیرماه ۱۲۸۸) و نصب احمد شاه به جای شاه فراری به نتیجه رسید...