پارک قیطریه و تمدن 3200 ساله‌ای که زیر آن خوابیده است!

حمیدرضا حسینی - پروهشگر تاریخ معاصر در عصر اصلاحات، نوشت: ‌نمی‌دانم آیا در جایی که اکنون برای ساخت مسجد حصارکشی شده و قرار است درختانش را قطع کنند، آثار تمدن قیطریه هست یا نه، اما سابقه کاوش‌های باستان‌شناسی در قیطریه و گفته شادروان کامبخش‌فرد موجب می‌شود که هر نوع ساخت و ساز و گودبرداری در عرصه این پارک، اسباب نگرانی شود.

در اواخر دهه ۱۳۴۰ بساز و بفروش‌هایی که در تپه‌های قیطریه خانه‌سازی می‌کردند، با گودبرداری‌هایی که انجام دادند، به آثار باستانی مهمی دست یافتند. خبر به سرعت در شهر پیچید و سازمان حفاظت آثار باستانی، هیأتی را به سرپرستی شادروان سیف‌الله کامبخش‌فرد برای کاوش در زمین‌های قیطریه به آن‌جا فرستاد.

کاوش‌های او که پرویز کیمیاوی فیلم مستندی از آن ساخته است، به کشف ۳۵۰ گور باستانی انجامید که درون‌شان مردگان را به شکل جنینی دفن کرده و در کنار‌شان شمار زیادی اشیاء سفالی و فلزی شامل انواع ظروف، زیورآلات و سلاح و نیز غذا‌های خشک شده و استخوان حیوانات اهلی قرار داده بودند.

این شیوه نشان می‌داد که صاحبان گور‌ها به زندگی جسمانی پس از مرگ باور داشته‌اند. این مردمان احتمالا از اقوام آریایی بودند که در اواخر هزاره دوم پیش از میلاد بر اثر فشار‌های خارجی از شرق و غرب دریای خزر به مناطق جنوبی رانده شدند و گروهی از آن‌ها در پهنه تهران امروزین استقرار یافتند.

در اوایل دهه هشتاد در گفت‌وگویی که با آقای کامبخش‌فرد داشتم، گفتند: تعداد گور‌ها بسیار بیش از چیزی بود که ما از دل خاک بیرون کشیدیم. گمانه‌زنی‌ها نشان داد که بخش بزرگی از آن‌ها زیر پارک قیطریه کنونی است، اما دیگر نخواستیم که درختان را از بین ببریم و آن‌جا را کاوش کنیم. آن‌چه به‌دست آورده بودیم برای مطالعه درباره «تمدن قیطریه» کافی بود. ترجیح دادیم که بخشی را برای کاوش و پژوهش آیندگان باقی بگذاریم.

ایشان با خوشحالی می‌گفتند: پارک قیطریه و رفت و آمد مردم در آن‌جا بهترین پوشش حفاظتی برای آثار باستانی است و مانع از دستبرد به آن‌ها می‌شود.

نمی‌دانم آیا در جایی که اکنون برای ساخت مسجد حصارکشی شده و قرار است درختانش را قطع کنند، آثار تمدن قیطریه هست یا نه، اما سابقه کاوش‌های باستان‌شناسی در قیطریه و گفته شادروان کامبخش‌فرد موجب می‌شود که هر نوع ساخت و ساز و گودبرداری در عرصه این پارک، اسباب نگرانی شود.

ضروری است که وزارت میراث فرهنگی و مشخصا پژوهشکده باستان‌شناسی هر چه زودتر هیأتی را برای بررسی دقیق موضوع روانه پارک قیطریه کندن و نتیجه بررسی‌ها را نیز در اختیار افکار عمومی قرار دهند.