5 نکته درباره انتخابات ترکیه: از رقابتِ واقعی احزابِ واقعی تا نرخ مشارکت بالا

جعفر محمدی در عصرایران نوشت: انتخابات شهرداری‌ها در ترکیه در حالی به پایان رسید که حزب حاکم نتوانست کنترل دو شهر اصلی یعنی آنکارا و استانبول را به دست گیرد، هر چند که میزان آرای دو حزب اصلی عدالت و توسعه و جمهوری خواه خلق در سراسر کشور، نزدیک به هم بود.

۵ نکته درباره این انتخابات می‌تواند برای مخاطب ایرانی جالب باشد:

۱ - در این انتخابات، برای هر استان یک شهردار کل انتخاب می‌شود که شهرداری‌های شهرستان‌ها و بخش‌های دیگر، تحت نظر او اداره می‌شوند.

مثلاً استان استانبول یک شهردار کل دارد و هر کدام از شهرهایش شهردار مخصوص همان شهر را دارند.

ممکن است شهردار کل از یک حزب باشد و شهرداران شهر‌ها از حزب‌های مختلف انتخاب شوند.

همچنین برای هر محله نیز شهردار محله که به او "مختار" گفته می‌شود انتخاب می‌شود.

کاندیدا‌های شهرداری محله، به نوعی حیات سیاسی خود را از پایین‌ترین سطح انتخاباتی در ترکیه آغاز می‌کنند و بخت خود را می‌آزمایند.

در نقشه زیر می‌بینید که برخی شهر‌های استان استانبول از حزب جمهوریخواه خلق یا CHP (مخالفان دولت) انتخاب شده اند و برخی از حزب عدالت و توسعه AK PARTI (حزب حاکم).

۲ - در شهر‌های بزرگ و کلیدی ترکیه، حزب جمهوریخواه خلق برنده شد. در دو ماه گذشته اردوغان شخصاً وارد کارزار انتخابات شده بود و برای کاندیدا‌های حزب عدالت و توسعه تبلیغ می‌کرد. برای او بسیار مهم بود که به ویژه در استانبول، حزب او پیروز شود. با این حال، شهردار فعلی استانبول، اکرم امام اوغلو از حزب مخالف، انتخابات در این استان را برد.

در آنکارا هم منصور یاواش، شهردار فعلی پایتخت که او هم از حزب جمهوریخواه خلق است، با قاطعیت برنده شد.

ازمیر از دیرباز پایگاه حزب جمهوریخواه خلق است و همان گونه که انتظار می‌رفت در سومین شهر مهم ترکیه نیز مخالفان دولت برنده شدند.

با توجه به نتایج انتخابات، هم اکنون حزب جمهوریخواه خلق، دو مهره مهم برای انتخابات بعدی ریاست جمهوری دارد: اکرم امام اوغلو و منصور یاواش.

این دو، با برد‌های انتخاباتی پیاپی در دو شهر اول ترکیه، از حالا، در فهرست کاندیدا‌های احتمالی دور بعد ریاست جمهوری اند، به ویژه آن که در دور آتی، اردوغان کاندیدا نیست و کار حزب متبوعش برای حفظ دولت، آسان نخواهد بود.

خود اردوغان نیز قبل از به قدرت رسیدن در دولت، شهردار استانبول بود.

۳ - میزان مشارکت مردم ترکیه در انتخابات این دوره هم بالا و برای دموکراسی این کشور، امیدبخش بود. در انتخابات دیروز حدود ۷۷ درصد از واجدین شرایط شرکت داشتند.

این تعداد، ۷ درصد کمتر از انتخابات ریاست جمهوری اخیر است، ولی جزو نرخ‌های مشارکت بالا در جهان محسوب می‌شود.

هر چند در قوانین ترکیه، جزای نقدی ناچیزی برای عدم مشارکت در انتخابات پیش بینی شده است، ولی در عمل اجرا نمی‌شود و جزو قوانین متروک به حساب می‌آید؛ بنابراین می‌توان گفت که کسی از بیم جریمه نقدی پای صندوق رای نمی‌رود. مردم واقعاً رای خود را هم در نتیجه انتخابات و هم در روش اداره کشور، موثر می‌دانند.

۴ - از ویژگی‌های مثبت انتخابات در ترکیه، حضور آزادانه احزاب گوناگون با سلائق مختلف سیاسی و فکری است.

به عنوان مثال در این انتخابات بیش از ۳۰ حزب کاندیدا داشتند که هر کدام بخشی از جامعه ترکیه را نمایندگی می‌کردند: از اسلامگرایان حاکم که در قالب حزب عدالت و توسعه در این انتخابات حاضر بودند تا لائیک‌ها که پایگاه اصلی شان حزب جمهوریخواه خلق است که از آتاتورک به یادگار مانده و از احزاب ملی گرا تا کرد‌ها و حتی حزب کمونیست ترکیه.

اغلب حزب‌ها برای خود رسانه دارند و حتی بعضی‌ها شبکه‌های تلویزیونی خاص خودشان را اداره می‌کنند. این تنوع حزبی به رقابت واقعی در انتخابات و افزایش مشارکت مردمی در آن می‌انجامد که پشتوانه‌ای قدرتمند برای بقاء نظام سیاسی در این کشور است.

۵ - در این دوره از انتخابات، دو حزب اصلی یعنی عدالت و توسعه و جمهوریخواه خلق، در مجموع صندوق‌های کشوری، آرایی مشابه هم آوردند (به ترتیب حدود ۳۶ و ۳۷.۵ درصد). بقیه احزاب هم روی هم رفته یک چهارم آرا را به خود اختصاص دادند.

قرمز: استان‌هایی که مخالفان برنده شدند

نارنجی: استان‌هایی که حامیان دولت برنده شدند

بقیه رنگ ها: بقیه احزاب

این نشان می‌دهد که هر چند احزاب کوچک‌تر شانس چندانی برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری نخواهند داشت، ولی دو حزب اصلی، برای پیروزی به تعامل با آن‌ها نیازمند هستند و این یعنی زمینه برای تقسیم کیک قدرت با حزب‌های کوچک‌تر در ترکیه فراهم است.

ضمن این که این احزاب، در انتخابات شهرداری ها، می‌توانند در جغرافیای خود، به تنهایی ایفای نقش کنند، کما این که احزاب کردی توانستند برنده چند استان شرقی و جنوب شرقی ترکیه شوند.

در واقع، حزب‌ها در ترکیه کارکرد ویترینی ندارند و چه در سطح محلی و چه در سطح ملی می‌توانند اثر گذار و سهیم در قدرت باشند.