معلم شایسته؛ رکن اصلی تضمین مطلوب حق آموزش و پرورش

تجربه جوامع پیشرفته نشان میدهد که آموزش و پرورش مهمترین پایه و رکن اساسی ترقی آنهاست، از این رو در دوران جدید، این گزاره که «اگر قرار است شهروندانی فعال، خلاق، آگاه و متناسب با جامعه مدنی داشته باشیم این وظیفه بر عهده آموزش و پرورش است» امری قطعی و مسلم انگاشته میشود. نظر به نقش آموزش و پرورش در ایجاد بستر اصلی توسعه و بسط نظام ارزشی، در ایران بعد از انقلاب اسلامی نیز این موضوع در صدر اولویتهای نظام سیاسی قرار گرفت. در راستای تثبیت این رویکرد، قانونگذار در اصل 3 قانون اساسی به تکالیف و وظایف جمهوری اسلامی ایران در خصوص آموزش و پرورش پرداخته است. بر این اساس از یک طرف در بند 3 اصل 3، دولت به استفاده از تمامی امکانات خود به منظور «آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی» مکلف شده و از طرف دیگر مطابق بند 1 از همین اصل، «ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا و مبارزه با همه مظاهر فساد و تباهی» از وظایف دولت معرفی شده است. اما مهمترین مستند قانون اساسی که در آن آموزش و پرورش به مثابه یک حق شناسایی شده اصل 30 است. اما با وجود چنین اهتمامی در امر اساسی سازی، آیا این اهداف با هر وسیله و روشی قابل تحقق است؟ صاحبنظران تعلیم و تربیت بر این اعتقادند اگر اهداف تعلیم و تربیت بدون تدارک مقدمات مناسب طرح شود و در عمل، رابطهای میان این مقدمات و اهداف برقرار نشود، محصول نظام تعلیم و تربیت خواه ناخواه با آرزوها و اهداف مطابقت نخواهد یافت و بدین طریق بین نظر و عمل ناسازگاری پدید میآید. بیتردید عنصر محوری در نیل به مقاصد تعلیم و تربیت، «شخصیت معلم» است و در طراحی یک نظام آموزش و پرورش مطلوب، نمیتوان بدون توجه به این عامل راه به جایی برد. توضیح اینکه عدم آشنایی کافی معلمان با اصول و زمینههای تربیت، مانع بزرگی محسوب میشود که نه تنها از بروز استعدادهای جسمی و روحی متعلمان جلوگیری میکند، بلکه ممکن است ناآگاهانه و به تدریج، محیط آموزشی به بستری برای سرکوب ظرفیتهای مختلف انسانی مبدل شود. اما مسئولیت حاکمیت، محدود به تامین و تربیت معلمان شایسته نیست، بلکه لازم است در راستای تضمین کارآمدی و صلاحیت ایشان، اقدامات و تدابیری را برای تقویت جایگاه و منزلت‌شان صورت دهد. توجه به مقام والای معلم در بیانات معصومان(ع) راهنمایی است بر این مضمون. از نبی مکرم اسلام(ص) است: «همانا خدا و فرشتگان و اهل زمین حتی مورچهای که در لانه است و ماهی دریا، بر معلمان خوبیها به مردم، درود میفرستد». بنابراین با توجه به نقش اساسی معلمان و اساتید در پرورش روحیه متعلمین، حرکت صحیح نظام تعلیم و تربیت در پرتو نقش ایشان و تکریم عناصر فاضل آنان قابل تحقق است و در فقدان چنین توجهی، ابتلای جامعه به آسیبهای متعدد محتمل است. در شرایطی که تشکیک در هویت ملی نسل جدیدِ نونهال، نوجوان و جوان ایرانی در کانون مسئلهسازیها قرار گرفته، این مسئولیت اهمیت کلانتر و تعیین کنندهتری پیدا میکند و تنها با اتکا به فرزانگی و دانایی معلمان میتوان نسلی برخوردار از قدرت تفکر، مستقل و با عزت تربیت کرد و حق بر آموزش و پرورش را در سطحی ملی و تمدنی اقامه نمود. امیرکشتگر - عضو هیئت علمی پژوهشکده شورای نگهبان